دغدغه‌های آقای دکتر
شب و روز دانشجوی دوره دکترای محیط‌زیست شده بود فکر و خیال، «احمد سلسبیلی» به‌واسطه رشته تحصیلی، سروکارش با مشکلاتی بود که سلامت محیط‌زیست را نشانه گرفته و در میان همه این دغدغه‌ها فاضلاب و پساب فاضلاب جای خودش را کمی بیشتر از مشکلات دیگر در ذهن او بازکرده بود، به تصفیه‌خانه‌های بزرگ فاضلاب شهر تهران می‌رفت، برای تحقیقات درسی گه‌گداری به مسیل‌های تهران می‌رفت و تماشای حجم عظیمی از آب‌های سطحی که بی‌هدف و بدون هیچ سرانجامی راهی دشت‌های پایین‌دست پایتخت می‌شود او را به فکر می‌داشت، تا اینکه تصمیم گرفت پایان‌نامه دوره دکترا را به چاره‌اندیشی برای این مشکل اختصاص دهد. اینکه چطور می‌توان از پساب فاضلاب استفاده بهینه کرد.
کشف یک گنج بزرگ در پساب فاضلاب
مطالعات تخصصی را آغاز کرد، تحقیق در خصوص تجربه کشورهای دیگر، انجام آزمایش‌های مختلف روی پساب رهاشده در محیط‌زیست و بعد از ماه‌ها به نتایج جالبی رسید. ماجرای پروفسوربالتازار گزارش ما ازاینجا به بعد شنیدنی می‌شود؛ «بعد از تحقیق و آزمایش‌های بسیار متوجه شدم در پساب فاضلاب مواد مغذی وجود دارد که خاک ایران و خاورمیانه با فقر آن مواجه است و این ماده چیزی نبود جز فسفر. بعد از مطالعه به این نتیجه رسیدم که ایران چهارمین کشور واردکننده کود فسفاته است درحالی‌که حجم عظیمی از این ماده باارزش در ایران بدون هیچ استفاده‌ای رها می‌شود.»
طراحی رآکتور تصفیه پساب، حسن ختام ماه‌ها مطالعه
تحقیقات احمد سلسبیلی ازاینجا به بعد وارد فاز جدیدی شد، حالا شب و روز به این فکر می‌کرد که چطور می‌توان از مواد مغذی و محلول در آب پساب استفاده کرد، نتیجه ماه‌ها تحقیق و مطالعات تخصصی و آزمایش‌های مختلف شد طراحی یک رآکتور ویژه؛ رآکتور تصفیه پساب فاضلاب و تبدیل مواد مغذی پساب به «کود استرووایت». سلسبیلی می‌گوید: «کود استرووایت یکی از باارزش‌ترین و گران‌ترین کودهای جهان است که در ایران تولید نمی‌شود اما به دلیل خواصش بازار جهانی قابل‌توجهی دارد و مهم‌ترین ماده تشکیل‌دهنده آن‌هم فسفر است، همان‌که در خاک ایران و خاورمیانه کیمیاست.» این رآکتور می‌تواند ایران را از یک فاجعه زیست‌محیطی نجات دهد. این حرف ما نیست. سلسبیلی می‌گوید: «فقط کافی است به چرخه راهی شدن آب‌های سطحی و آب پساب توجه کنید. وزیر نیرو می‌گوید در ایران سالانه 33 میلیارد پساب فاضلاب تولید می‌شود، پسابی که هیچ استفاده‌ای از آن نمی‌شود.»
راز مرگ تالاب انزلی و راه نجات آن
تابه‌حال فکر کرده‌اید چرا تالاب انزلی در اغمای مرگ فرورفته است؟ چرا این بستر آبی که یکی از بزرگ‌ترین منابع آب شیرین بود و از سال‌ها قبل تأمین‌کننده نیازهای غذایی (پروتئین و برنج) شهرهای اطراف بود و اهمیت اقتصادی و محیطی بالایی داشت دچار پیری زودرس شده است؟ نظام چرخه تعادلی این تالاب در 30 سال گذشته براثر دست‌کاری‌های انسانی دچار تحولات هولناکی شد، اما چرا؟ دکتر احمد سلسبیلی راز مرگ زودهنگام مرداب انزلی را دریافته و نسخه نجات اکوسیستم تالاب‌های دیگر در دستانش است. او می‌گوید: «سرریز پساب فاضلاب در تالاب انزلی باعث مرگ این تالاب شد، اما می‌توان جلوی این اتفاق را در تالاب‌های دیگر گرفت. می‌پرسید چطور ممکن است؟ ببینید در هر نوع پسابی یک سری مواد مغذی و ریزمغذی وجود دارد که مهم‌ترین آن فسفر است، این پساب به دلیل وجود مواد مغذی خاصیت حاصل خیز کنندگی دارد و وقتی وارد بدنه‌های آبی می‌شود رشد جلبک را سرعت می‌دهد. حتماً لایه‌هایی ضخیم از جلبک را در بعضی از تالاب‌ها دیده‌اید؟ وقتی جلبک رشد می‌کند و سطح آب را می‌پوشاند اکسیژن موجود در آب را از بین می‌برد، اکسیژن به عمق آب نمی‌رسد، مواد مغذی داخل آب کپک می‌زند و ماهی‌ها می‌میرند و در یک‌کلام اکوسیستم آن منطقه از بین می‌رود. این اتفاق در حالی منجر به مرگ بسترهای آبی می‌شود که می‌توان جلوی آن را گرفت، اگر پساب فاضلاب قبل از سرریز شدن به تالاب‌ها و محیط‌زیست تصفیه و مواد مغذی آن جدا شود، دیگر خطری برای اکوسیستم نخواهد داشت.»
اگر بخواهیم، می‌توانیم درب چاه‌های نفتمان را ببندیم
پروفسور بالتازار جوان بعد از ارائه تز دکترا تصمیم گرفت ایده تولید کود از پساب را روی کاغذ باقی نگذارد و مراحل تجاری‌سازی آن را آغاز کند. توجیه او یک تیر و چند نشان بود؛ هم درآمدزایی و هم نجات محیط‌زیست، سلسبیلی می‌گوید: «ما باید از تجربه پیشرفت کشورهای دیگر استفاده کنیم. چرا ژاپن این‌قدر پیشرفت کرد؟ چطور می‌شود که ما با این حجم از منابع هنوز به آن پیشرفتی که باید نرسیدیم، دلیلش روشن است چون قدر منابعمان را نمی‌دانیم. چون دلخوش کردیم به چاه‌های نفتمان. اما حالا وقتش رسیده که قدر همه داشته‌هایمان را بدانیم. همین فسفر موجود در پساب فاضلاب، پساب دامداری‌ها و کارگاه‌های صنعتی می‌تواند ایران به یکی از بزرگ‌ترین تولیدکننده‌ها و صادرکنندگان کود فسفاته تبدیل کند. در حال حاضر تصفیه‌خانه‌های ایران محل خرج و هزینه است، ما 190 تصفیه‌خانه داریم. فاضلاب وارد تصفیه‌خانه می‌شود، مراحل تصفیه آن انجام‌شده و از مواد موجود در فاضلاب یک نوع کود کمپوست تولید می‌کنند، اما پساب تصفیه فاضلاب بدون هیچ کاربردی راهی طبیعت می‌شود درحالی‌که با به‌کارگیری رآکتور تصفیه پساب و تولید کود از آن تصفیه‌خانه‌ها صاحب درآمد و توجیه اقتصادی می‌شوند.»
طرح برگزیده بنیاد ملی نخبگان
همه این دغدغه‌های آقای دکتر بود که باعث شد طرحش را به بنیاد ملی نخبگان ارائه دهد. این طرح توجه متولیان این بنیاد را جلب کرد و تصمیم گرفتند از نخبه جوان حمایت کنند تا بتوانند با کمک هم چرخه سبز تصفیه را در ایران کامل کنند. دکتر سلسبیلی می‌گوید: «با حمایت بنیاد ملی نخبگان مقدمات راه‌اندازی یک استارت آپ با محوریت تجاری‌سازی رآکتور تصفیه پساب فراهم شد. در پارک فناوری پردیس وارد شدم. یک گروه تشکیل دادیم و آموزش‌های لازم برای تجاری‌سازی طرح، چگونگی پیدا کردن بازارهای جهانی محصول، پیش‌بینی بازارهای داخلی و مواردی ازاین‌دست را گذراندیم. نمونه کوچکی از رآکتور تصفیه پساب را در پارک فناوری پردیس راه‌اندازی کردم، توجه آقای لاریجانی به این رآکتور جلب شد و قول دادند از ما حمایت کنند.»
قابل‌توجه دامداران!
پروفسور بالتازار جوان وتیم همراهش برای نجات محیط‌زیست و درآمدزایی آستین‌ها را بالا زده‌اند، «شیدا مرسلی» یکی از اعضای گروه می‌گوید: «ما به‌صورت پایلوت رآکتور تصفیه پساب را در دو دامداری بزرگ نصب کردیم، پساب دامداری‌ها دارای مقادیر بالایی از فسفر است و تولید کود از آن توجیه اقتصادی قابل‌توجهی دارد. بسیاری از دامداری‌ها با مشکلات بهداشتی مواجه‌اند و هرچند وقت یک‌بار کارشناسان بهداشت به دلیل آلودگی‌های زیست‌محیطی که پساب دامداری‌ها ایجاد می‌کند دامداری‌های آلاینده را پلمپ می‌کنند، رآکتور تصفیه پساب می‌تواند بزرگ‌ترین مشکل دامداری‌ها و همچنین کارخانه‌های بزرگ صنعتی را حل کند و این واحدهای تولیدی با فروش کود حاصل از تصفیه پساب صاحب درآمد بالایی می‌شوند.»استارت آپ ویژه نخبه جوان و همراهانش در نمایشگاه نوآوری و فناوری سال 2019 که همین چند روز قبل در نمایشگاه بین اللملی تهران به کار خود پایان داد توجه بسیاری از شرکت‌های داخلی و خارجی را جذب کرد و این گروه جوان به سرپرستی دکتر سلسبیلی به عنوان تیم منتخب اتاق بازرگانی ایران و آلمان برگزیده شدند.
