سوئیسی‌ها نتوانستند و پروژه را ترک کردند
ناصر ترکش‌دوز، مدیرعامل شرکت مهاب قدس با بیان این که ایران در رقابت با شرکت‌های قدرتمند آمریکایی، اروپایی و آسیایی، برنده این مناقصه شده بود، گفت: این طرح شامل دو سد، یک نیروگاه و یک تونل ۱۵ کیلومتری بود که طراحی و نظارت ساخت این طرح‌ها به‌عهده شرکت مهاب قدس و اجرای عملیاتی آن به‌عهده شرکت فراب قرار گرفت.مدیرعامل شرکت مهاب قدس با اشاره به رقابت‌های سنگین شرکت‌های اروپایی و آمریکایی برای گرفتن طرح‌های عمرانی مختلف در بیشتر کشورهای جهان ادامه داد: در این رقابت‌های سخت، ما توانستیم در چند طرح جزء برنده نهایی مناقصه شویم که بیشتر این مناقصه‌ها به‌وسیله نهادهای بین‌المللی از جمله بانک جهانی و بانک توسعه اسلامی کنترل و نظارت می‌شود که این رویه، حضور و دریافت طرح‌ها را بسیار سخت کرده است و البته ما توانسته‌ایم تاکنون در طرح‌های زیادی پیروز مناقصه باشیم.
ترکش‌دوز با بیان اینکه فراهم کردن زیرساخت‌های لازم، تعیین بازارهای هدف و حضور با آمادگی، دلیل موفقیت ما بوده است، گفت: تاکنون توانسته‌ایم در ۱۲۰ مناقصه بین‌المللی جزو فهرست شش نفره قرار بگیریم. از این تعداد در ۳۱ مناقصه بین‌المللی برنده نهایی شدیم و تاکنون ۱۵ طرح به سرانجام رسیده است.
وی با اشاره به اینکه پروژه‌های انجام شده تاکنون صد میلیون دلار ارزآوری برای کشور داشته است، ادامه داد: ما برنده پروژه ایلسون در کشور نیجریه، طراحی و نظارت هفت سد در کشور عمان، پروژه بزرگ اومااویا در سریلانکا، ساخت سد در هندوستان و برنده پروژه احداث ده هزار مگاوات نیروگاه برق‌آبی در یک برنامه ده‌ساله در کشور نپال شده‌ایم.
مدیرعامل شرکت مهاب قدس درباره تونل ۱5کیلومتری پروژه بزرگ سریلانکا گفت: این یک موفقیت بزرگ برای مهندسان ایرانی در خارج از کشور محسوب می‌شود، زیرا این تونل در عمق زیاد زمین حفر شده و به‌دلیل عبور آن از زیر حجم قابل توجه منابع آب زیرزمینی، اجرای آن به‌سختی به نتیجه رسیده است.
وی با اشاره به ناکامی مشاوران سوئیسی در اجرای این تونل و ترک پروژه گفت: پس از خروج مشاوران سوئیسی از این پروژه، کار به دست شرکت مهاب قدس به عنوان مشاور و پیمانکاری شرکت فراب سپرده شد که با ورود متخصصان ایرانی به این پروژه، سرعت اجرای آن پنج برابر شد و مهندسان ایرانی توانستند در یک سال، 6/3 کیلومتر از این تونل را حفاری کنند که این یک رکورد برای مهندسان ایرانی در جهان است.
مدیرعامل شرکت مهاب قدس با بیان اینکه پروژه سریلانکا یک پروژه بسیار بزرگ (مگاپروژه) است، ادامه داد: این پروژه شامل دو سد به ارتفاع ۳۵ و ۵۰ متری، یک تونل ۱۵/۵ متری برای انتقال آب از دو رودخانه به سدها و یک تونل عمودی (شفت) نیروگاهی به ارتفاع ۶۳۰ متری است.
ترکش‌دوز با بیان اینکه ساخت این تونل عمود ۶۳۰ کیلومتری در دنیا بی‌نظیر است و تا امروز در هیچ نقطه‌ای از جهان اجرا نشده افزود: این تونل عمودی، آب را به نیروگاه برق‌آبی با ظرفیت تولید برق ۱۲۰ مگاواتی این پروژه منتقل می‌کند.
فعالیت 200 شرکت بین‌المللی زیر نظر پیمانکار ایرانی در سریلانکا
ابراهیم عبدا... زاده، مدیرکل روابط عمومی شرکت فراب درباره اجرای پروژه انتقال آب در کشور سریلانکا گفت: قرارداد این پروژه در سال 2010(1391) با رقم 529میلیون دلار بین شرکت فراب از ایران با دولت سریلانکا منعقد شد.وی تاکید کرد: سرمایه‌گذاری توسط دولت سریلانکا انجام‌گرفته و شرکت فراب به عنوان پیمانکار اصلی این پروژه در مناقصه برنده شد و اجرا را شروع کرد.
به گفته او، پروژه شامل یک نیروگاه 120 مگاواتی، دو تونل به طول 15 کیلومتر و دو سد به نام‌های دایرابا و پوهولپولا با ظرفیت 970 هزار و 634 هزار مترمکعب است. عبدا...زاده ادامه داد: 200 شرکت ایرانی و خارجی برای این پروژه همراه شرکت فراب بودند که 50 شرکت از ایران و مابقی از خارج برای ساخت و تأمین تجهیزات وظایفی را بر عهده داشتند. از مهمترین شرکت‌های ایرانی می‌توان به شرکت‌های مهندسی مشاور مهاب قدس، نیم رخ، شهران سازه، اویول، پرهون طرح، کرمان تابلو، الکترو‌کویر یزد و تانا انرژی اشاره کرد. مهمترین شرکت‌های خارجی که در اجرای این پروژه همراه فراب بودند شامل پویری از سوئیس، آندریتز از اتریش، هرنکنشت از آلمان، مارتی از سوئیس و فورتون الکتریک از کره جنوبی بودند. مدیرکل روابط عمومی شرکت فراب با بیان اینکه 400 نفر نیروی کار ایرانی در اجرای پروژه تونل آبی سریلانکا فعالیت داشتند گفت: مشابه این نوع تونل در ایران اجرا شده که نزدیک‌ترین نمونه آن تونل آبی آزاد واقع در استان کردستان به طول 11 کیلو متر است.
ریسک را پذیرفتیم و موفق شدیم
عباس الیاسی، مدیر تأمین تجهیزات معاونت پروژه‌های نیروگاه آبی در طرح اومااویا درباره اجرای این پروژه می‌گوید: شفت قائم پروژه اومااویا یکی از چالش‌ها و مشکلات اصلی شرکت فراب بود که با توجه به ارتفاع 618 متری، بدون دسترسی میانی و قطر کم در قیاس با ارتفاع آن و محدودیت‌های ارتفاعی دسترسی از بالا و پایین به شفت، اجرای آن را در زمان حفاری، ساخت و نصب پوشش فلزی و تزریق بتن پشت پوشش فلزی بسیار خاص کرده است. الیاسی با بیان اینکه نصب پوشش فلزی به دلیل روش خالقانه آن که موجب تسریع در نصب 1000 تن سازه فلزی شد، افزود: این طرح ابعاد مشابه بین‌المللی نداشته و یکی از دستاوردهای شرکت فراب است که می‌تواند به‌عنوان یک روش مورد استفاده در پروژه‌های مشابه به عنوان مرجع معرفی شود. تجربه‌های انجام این کار با توجه به بومی کردن طراحی در ایران و انجام تمام عملیات ساخت و نصب توسط نیروهای مجموعه فراب می‌تواند به عنوان یک مرجع مورد استفاده قرار گیرد.بزرگترین قرارداد صادرات خدمات فنی و مهندسی
در پی سفر رئیس‌جمهور وقت ایران به سریلانکا در اردیبهشت 1387 موافقت‌نامه طرح بزرگ چندمنظوره اومااویا به ارزش بیش از 500 میلیون دلار در حضور احمدی‌نژاد و ماهیندا راجاپاکسا روسای جمهور دو کشور در کلمبو امضا شد و دولت ایران اجرای این پروژه را به شرکت‌های خصوصی واگذار کرد. از آنجا که ایران در صنعت سدسازی به خودکفایی رسیده و جزو کشورهای رده اول دنیا محسوب می‌شود، این پروژه به سرعت اجرا شد تا بزرگترین قرارداد صادرات خدمات فنی و مهندسی کشور رقم بخورد.طرح چندمنظوره سد و نیروگاه اومااویا در استان اووآ واقع در مناطق کوهستانی مرکزی سریلانکا یکی از بزرگترین طرح‌های عمرانی این کشور است که بر اساس قرارداد منعقده توسط شرکت مهندسی فرآب به عنوان پیمانکار اجرایی ساخته شد.
این طرح شامل احداث دو سد، بیش از 20 کیلومتر تونل انتقال آب از این سدها، یک نیروگاه با دو واحد تولید برق درمجموع 120 مگاوات، شبکه انتقال برق به طول 23 کیلومتر از محل و اتصال آن به شبکه سراسری برق در شهرستان بانداراولا، تأمین آب کشاورزی بیش از 6000 هکتار از اراضی مستعد و آب آشامیدنی در حوزه شهرستان بانداراولا واقع در استان اووآ (UVA) است.
بر اساس قرارداد مدت اجرای طرح پنج سال پیش‌بینی‌شده بود و کلنگ عملیات اجرایی آن در سال 1389 به زمین زده شد و وزارت آبیاری و مدیریت منابع آبی به عنوان کارفرمای سریلانکایی معرفی شد. شرکت مهندسی عمرانی فرآب به عنوان پیمانکار اصلی مجری طرح با کمک چندین شرکت مهندسی پیمانکار و مشاورین خارجی کار را آغاز کرد.
طرح اومااویا یکی از بزرگترین طرح‌های عمرانی سریلانکا محسوب می‌شود که به دست متخصصان ایرانی در این منطقه از جهان اجرا شد. با اتمام این طرح برکات و آثار فراوان آن از جمله افزایش ظرفیت تولید نیروی برق‌آبی سازگار با محیط زیست، تأمین آب آشامیدنی و آبیاری مناطق پایین‌دست و بخشی از استان جنوبی که با کمبود شدید آب مواجه می‌باشد زمینه افزایش تولیدات کشاورزی و دیگر صنایع را در استان‌های جنوبی سریلانکا فراهم کرد.
اجرای این طرح دست‌کم هزار فرصت شغلی به‌طور مستقیم و صدها فرصت غیرمستقیم برای مردم محروم منطقه ایجاد کرده است. پیمانکار ایرانی برای دسترسی به موقعیت‌های کارگاهی خود در مناطق مختلف جغرافیایی طرح بیش از 20 کیلومتر جاده کوهستانی احداث یا مرمت نموده است که موجب آسایش بیشتر مردم منطقه گردید.
محل اجرای این طرح از لحاظ وسعت منطقه‌ای به شعاع 50 کیلومتر را تحت پوشش قرار می‌داد که خود یکی از سختی‌های اجرایی آن بود و ارتفاع آن در مناطق بالا دست 1000 متر و پایین‌دست 200 متر بالاتر از سطح دریا بود. محل احداث دو سد جداگانه این طرح در مسیر دوشاخه اصلی از رودخانه اومااویا یکی به ارتفاع 45 متر و دیگری به ارتفاع 30 متر در مناطق کوهستانی شمال غربی شهرستان بانداراولا با 50 کیلومتر فاصله جاده‌ای از محل احداث نیروگاه قرار دارد.
ابتکار جدید تیم کارشناسی دانشگاه شریف در جهان سد سازی
ساخت نیروگاه اوما اویا به علت موقعیت جغرافیایی آن با سختی‌های منحصر به فردی مواجه بود که شرکت‌های اروپایی از انجام آن شانه خالی کردند اما با ابتکارات متخصصان ایرانی، این طرح اجرا شد.تیم متخصصان ایرانی برای ساخت مراحل سخت این پروژه از یک سیستم رباتیکی ابتکاری استفاده کردند که در دنیا سابقه نداشت. این طرح توسط تیمی از مهندسان کشورمان به سرپرستی دکتر محمد دورعلی استاد دانشکده مهندسی مکانیک دانشگاه صنعتی شریف برای اولین بار در جهان اجرا شد.
دکتر دورعلی در این باره می‌گوید: پنج سال پیش زمانی که شرکت فراب قرار بود اجرای پروژه تونل سریلانکا را در دست بگیرد مشکلاتی اعم از امنیت کارگران هنگام کار در شفت و جاگذاری لوله‌ها در سد و نیروگاه اومااویا وجود داشت که در ابتدا نوعی پوشش برای حفظ امنیت افراد در نظر گرفته شد و بعد به سراغ مراحل بعدی رفتیم.
طراح سد، تونل آبی و نیروگاه اومااویا افزود: زمانی که پروژه تحویل ایرانی‌ها شد قرار بود لوله‌ها از سمت پایین به سمت بالا جاگذاری شود اما شرکت فراب پیشنهاد داد جهت نصب لوله‌ها تغییر کند که این یک روش نوین در جهان محسوب می‌شد. تجربه این کار را در روش نصب لاینر نیروگاه سیاه‌بیشه و طراحی و ساخت تجهیزات آن داشتیم و دلیل اصلی دعوت ما به این کشور همین موضوع بود.
دورعلی با بیان اینکه چالش‌های زیادی را پشت سر گذاشتیم ادامه داد: جوشکاری خاص ماده انتخابی چالش بعدی فراب به حساب می‌آمد که در نهایت تجربه ارزشمندی را در این شرکت باقی گذاشت. به طور طبیعی، ذهنیت تمامی متصدیان، نصب لوله‌ها از پایین به بالا و بتن‌ریزی همزمان با نصب لوله‌ها بود و تمامی توجه به این سمت معطوف بود؛ به گونه‌ای که کارگران و تجهیزات در زمان نصب، در مقابل ریزش سنگ دیواره تونل که در آن زمان از وضعیت و رفتار آن هیچ‌گونه اطلاعاتی در دست نبود، حفظ شوند. چالش عمده، گرفتن این لوله سنگین در حال آویخته شدن بود که برای آن نیز راه‌حل‌های عملی داده شد. شاید چالش عمده به باور رساندن روش نصب جدید به همکاران خودمان در فراب، مشاوران و کارفرما بود. شاید این چالش را بتوان چالش اصلی دانست که حل آن دو سال طول کشید و حتی تا اتمام ساخت تجهیزات و ارسال آن به سریلانکا، هنوز برخی از این مخالفت‌ها به‌طور جدی وجود داشت و ما را بر آن داشت که تجهیزات را طوری طراحی کنیم که با تغییرات کمی بتوان جهت نصب را تغییر داد.
وی با بیان اینکه مشاوران خارجی شرکت روش نصب جدید را با ریسک بالا تلقی کردند و معتقد بودند این روش نمی‌تواند پاسخگوی نیاز این بخش باشد گفت: از نظر طراحی تجهیزات، روش‌های مختلف و نوآورانه برای حمل، استقرار و حل مشکل فضای کم در تمام نقاط پروژه، چالش‌های عمده‌ای بودند که توانستیم همه را حل کنیم.
این استاد دانشگاه معتقد است، کشور ما از نظر سخت‌افزاری برای رفع نیازهای جاری و آینده‌اش چیزی کم ندارد و از نظر دانش فنی و نرم‌افزاری در سطح نیازهای مطرح کشور، کاملا به‌روز هستیم. تنها حلقه گمشده، قدرت کم ریسک‌پذیری برخی از مدیران تصمیم‌گیرنده کشور است که در اغلب موارد مانع اصلی انجام کارهای بزرگ می‌شود. نگاه مطلق و قبول راه‌حل‌های ارائه‌شده از خارج از کشور، مانع اصلی در مقابل رشد توانایی‌های مهندسی و استفاده از نیروهای داخلی‌است.
