بحران 50 روزه لبنان
مردم لبنان از 25 مهرماه در اعتراض به اعمال مالیات بر مکالمات مربوط به واتس‌آپ اعتراضات خود را شروع کردند. البته این مسئله تنها یک بهانه برای نشان دادن خشم مردم لبنان نسبت به وضعیت اقتصادی این کشور بود. چرا که بحران کنونی لبنان ریشه در 30 سال گذشته دارد. در تمام این سال‌ها، دولت‌های مختلف لبنان به‌جای تکیه بر راه حل‌های بنیادی به استقراض خارجی و وام‌های بلند مدت روی آورده‌اند. نتیجه این سیاست نیز بدهی 86 میلیارد دلاری لبنان است. در واقع دولت‌های لبنان در 30 سال گذشته همواره برای جبران کسری بودجه یا به وام خارجی پناه برده‌اند و یا اینکه با گرفتن مالیات از مردم به دنبال رفع کسری بودجه بوده‌اند. نکته جالب این است که در این مدت، بانک‌ها و شرکت‌های خصوصی در لبنان معاف از مالیات بوده‌اند. نتیجه این سیاست در نهایت به شروع اعتراضات اخیر منجر شده که دوماهه تداوم دارد. سعد الحریری که در بین سیاستمداران کنونی لبنان بیشترین نقش را در بحران اقتصادی اخیر لبنان دارد، برای فرار از مسئولیت از نخست وزیری استعفا داد و لبنان را با بحران مواجه کرد. در این مدت گزینه‌های مختلفی برای نخست وزیری در لبنان مطرح شد که مورد توافق قرار نگرفت تا در نهایت حسان دیاب نخست‌وزیر مکلف لبنان شد.
وضعیت نخست‌وزیری در لبنان
دموکراسی لبنان یک دموکراسی توافقی است. چرا که قدرت بین اهل سنت، شیعیان و مسیحیان این کشور تقسیم شده است. این تقسیم بندی در جریان یک سند سیاسی به نام "میثاق وطنی" در سال ۱۹۴۳ میلادی به دست آمده و بر اساس آن، رئیس‌جمهور همیشه از مسیحیان مارونی، نخست‌وزیر از مسلمانان سنی، رئیس مجلس از مسلمانان شیعه، معاون رئیس مجلس از مسیحیان ارتدکس و رئیس ستاد مشترک ارتش از مسلمانان دروزی است. بنابراین نخست‌وزیر همواره از میان اهل سنت انتخاب‌شده است.
.jpg "بررسی پیامدهای انتخاب نخست‌وزیر مکلف لبنان")
رونمایی حزب‌الله از نسخه جدید انتخاب نخست‌وزیر
طبق عرف سیاسی در لبنان گزینه نخست‌وزیری همواره از طرف بزرگ‌ترین فراکسیون اهل سنت پارلمان لبنان به میشل عون معرفی‌شده است. بزرگ‌ترین فراکسیون هم همواره وابسته به جریان سعد حریری بوده است. اما پس از آنکه سعد حریری به‌عنوان رئیس بزرگ‌ترین فراکسیون اهل سنت پارلمان لبنان، معرفی گزینه نخست‌وزیری را به تأخیر انداخت و با همه گزینه‌ها هم مخالفت کرد، در نهایت حزب‌الله لبنان به کمک سایر جریان‌های سیاسی روش دیگری از انتخاب نخست‌وزیر را رونمایی کرد. در واقع حزب‌الله لبنان، جنبش امل، جریان ملی آزاد (به رهبری جبران باسیل)، جریان المرده و بلوک الوطنی، الحزب القومی (حزب ملی) و اللقاء التشاوری (انجمن مشورتی) که اکثریت پارلمان لبنان را در اختیار دارند حسان دیاب را به‌عنوان نخست‌وزیر جدید لبنان تعیین کردند. این مسئله به معنای این است که جریان‌های سیاسی گام‌هایی برای خارج کردن قدرت از دست خاندان حریری و جریان المستقبل را آغاز کرده‌اند. در واقع سعد حریری همواره به دنبال این بود تا بیشترین سهم‌های وزارتی در کابینه را به جریان خود اعطا کند و سایر گروه‌های اهل سنت را نادیده بگیرد. در جریان بحران اخیر نیز تلاش زیادی صورت گرفت تا حریری به نخست‌وزیری برگردد یا اینکه فراکسیون اهل سنت پارلمان، گزینه‌ای را برای نخست‌وزیری تعیین کند. اما این امر اتفاق نیفتاد و در واقع انتخاب حسان دیاب برخلاف پیمان طائف صورت گرفته که هرچند تهدیدهایی برای لبنان خواهد داشت اما در شرایط کنونی به نظر می‌رسد تنها راهکار موجود برای برون‌رفت لبنان از شرایط بحرانی باشد. عبور حزب‌الله و دیگر جریان‌های همسو با این جنبش از قانون عرفی موجود مبنی بر انتخاب نخست‌وزیر از میان جریان المستقبل به معنای آغاز دوران جدیدی در حیات سیاسی لبنان خواهد بود که اگر به نتیجه برسد می‌تواند مبنای تغییرات دیگری نیز باشد. در واقع این اقدام حزب‌الله به معنای تلاش برای آزاد کردن اهل سنت از انحصار 60 ساله جریان المستقبل نیز تفسیر می‌شود.
چشم‌انداز پیش رو
هرچند حسان دیاب به‌عنوان نخست‌وزیر مکلف تعیین شده و قرار است در هفته‌های آینده کابینه را تشکیل و به پارلمان معرفی کند، اما نباید این اقدام را به معنای اتمام بحران لبنان دانست. چرا که قطعاً کار شکنی‌ها در مسیر تشکیل کابینه شروع خواهد شد و با وجود آنکه جریان وابسته به حریری اعلام کرده‌اند که در کابینه شرکت نمی‌کنند و کارشکنی هم نخواهند کرد، اما نباید از اقدامات پنهانی این جریان غافل بود. سعد حریری به راحتی بازی را به مقاومت واگذار نخواهد کرد و حتی احتمال می‌رود که وی با نقشه طراحی شده در برابر انتخاب حسان دیاب سکوت کرده باشد، چرا که به خوبی می‌داند وی موفق نخواهد شد و بار دیگر همه نگاه‌ها به سمت حریری باز خواهد گشت. به همین دلیل در جلسه پارلمان لبنان، 44 نماینده ازجمله 18 نماینده وابسته به جریان المستقبل و 15 نماینده جریان مسیحی «قوات اللبنانیه» به رهبری سمیر جعجع در رأی‌گیری مشارکت نکردند.(پارس‌تودی،29آذر98) همچنین فشارهای آمریکا و عربستان به حسان دیاب قطعاً بسیار زیاد خواهد بود که وی را مجبور به کناره‌گیری کنند و حتی اگر تمام این مشکلات نیز قابل حل باشد وی وارث اقتصاد بدهکار لبنان خواهد بود. حسان دیاب راهکار خود را تشکیل کابینه تکنوکرات معرفی کرده، اما نباید وی را به‌عنوان نخست‌وزیر قطعی لبنان دانست چرا که وی تا تشکیل کابینه مورد اعتماد پارلمان، راه درازی در پیش دارد.
محمد مرادی
