آیا مکانیزم ماشه برای فشار بر ایران در جهت هدایت به سمت مذاکره است یا ترس سه کشور اروپایی از حرکت ایران به سمت گام پنجم؟
این عبارت اشتباهی عمدی یا سهوی از رسانه ها است. بیانیه سه کشور اروپایی به ماده ۳۶ برجام اشاره دارد که در آن موضوع کمیسیون حل اختلاف بررسی شده است. آنجا گفته می‌شود اگر یکی از طرفین این توافق که ۷ کشور هستند عقیده داشته باشد که طرف مقابل نقض پیمان کرده می‌تواند درخواست تشکیل کمیسیون حل اختلاف را مطرح کند، که در آن کمیسیون، فرایندی را طی می‌کند. ابتدا معاونین وزرای خارجه نشست دارند و می‌توانند این موضوع را به نشست وزرای امور خارجه ارجاع بدهند و بعد شورایی مشورتی را دعوت کنند که نظر غیرالزام آور دارد و به بحث گذاشته می‌شود. سپس طرف شاکی استنادات و دلایل خود را مطرح می‌کند و کشور مقابل دیدگاه خود را نیز بیان می‌کند. این امکان وجود دارد که طرفین به نتیجه برسند و قانع شوند اما اگر به هر دلیلی شاکی این موضوع قانع نشد می‌تواند به ماده ۳۷ رجوع کند. آنجا موضوع به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع داده می‌شود تا در مورد یک قطعنامه رای گیری صورت بگیرد و این قطعنامه ادامه لغو تحریم‌های ایران است. اگر این قطعنامه طی30 روز به تصویب برسد تحریم‌های شورای امنیت مجددا بر ایران اعمال می‌شود، ولی اگر طی30 روز به هر دلیلی این قطعنامه تصویب نشود، در این مرحله مکانیزم ماشه اتفاق می‌افتد یعنی بدون رأی شورای امنیت تحریم‌ها به طور اتوماتیک اجرا می‌شود. یعنی ما هنوز در سیستم مکانیزم ماشه نیستیم و تا رسیدن به این زمان وقت زیادی مانده است و شاید بیش از دو ماه زمان در پیش باشد. اروپایی‌ها به هیچ‌وجه بحث مکانیزم ماشه را مطرح نکرده اند و تا اعمال این مساله دو ماه زمان وجود دارد. باید این کمیسیون بررسی شود و کشورهای اروپایی و ایران نیز دلایل خود را ارائه کنند. بعدا موضوع ممکن است به شورای امنیت ارجاع داده شود.آیا زمانی که امریکا از برجام خارج شد ایران می توانست این کمیسیون را تشکیل بدهد؟
کمیسیون برگزار شد ولی تحت عنوان کمیسیون حل اختلاف برگزار نشد. برجام هر شش ماه یک‌بار در سطح معاونان وزارت خارجه نشست وضعیت دارد، که معمولا در «وین» است و آقای عراقچی در این جلسات شرکت می‌کند. از زمان خروج آمریکا از برجام در تمام جلسات این نشست، ایران همواره به این موضوع اشاره کرده و فقط بحث بر سر این موضوع است که آمریکا خارج شده و خروج عملا نقض برجام نیست. امروز بحث بر سر رفتار ۶ کشور باقیمانده در برجام و بحث بر سر این است که آیا از بین شش کشور باقیمانده کشوری برجام را نقض کرده یا خیر؟ اروپا عقیده دارد گام‌های ایران در جهت کاهش تعهدات برجامی به منزله نقض برجام است و اینجاست که بحث تشکیل کمیسیون حل اختلاف مطرح می شود.با توجه به تحولات موجود این قطعنامه بعد از سی روز در شورای امنیت تصویب می‌شود یا نه؟
موضوع این است که اصرار اروپا بر ادامه این مسیر و رفتن به ماده ۳۷ در آنجا پیش‌نویس قطعنامه را به رای می گذارد که آیا لغو تحریم‌های ایران ادامه داشته باشد یا خیر؟ در آن صورت ظاهرا روسیه و چین که مخالفت نخواهند بود و وتو نمی‌کنند و سه کشور دارای حق وتو یعنی آمریکا، انگلیس و فرانسه باقی می‌مانند که هر کدام از این کشورها پیش‌نویس را وتو کنند پیش‌نویس تصویب نمی‌شود و اگر پیش‌نویس طی 30 روز به تصویب نرسد، مکانیزم ماشه به طور اتوماتیک به راه می افتد.
نکته مهم و شیطنت صورت گرفته در نقض برجام که با اطلاع مقامات ایرانی نیز بود، این است که در "شورای امنیت اجرای تحریم‌ها به رای گذاشته نمی‌شود" اگر قرار بر رای گیری بود و سئوال می‌شد که آیا تحریم‌های ایران مجددا برگردد؟ روسیه و چین می‌توانستند وتو بکنند و تحریم‌ها بر نمی‌گشت ولی این موضوع جوری طراحی شده است که به وتوی انگلیس و فرانسه و آمریکا تحریم‌ها برمی‌گردد. از این جهت قابل انتظار است که با حاد شدن موضوع با وتوی این کشورها مواجه می‌شویم و مانع از تصویب قطعنامه در 30 روز می‌شوند و خود به خود مکانیزم ماشه فعال می‌شود. در برجام نیامده است که اگر ایران نقض تعهد داشت شورای امنیت برای اجرای مجدد تحریم‌ها رای گیری می‌کند و برای روسیه و چین این امکان به وجود می‌آمد که مانع از بازگشت تحریم‌ها باشند. برای جلوگیری از نفوذ و حق روسیه و چین رای گیری به صورت معکوس انجام می‌شود.
