در این گفت وگو که بین تیم های دوطرف به ریاست «عبدالکریم هاشم مصطفی» قائم مقام ارشد وزارت خارجه عراق و «دیوید هیل» قائم مقام وزارت خارجه آمریکا در امور سیاسی برگزار شد، دو طرف با بررسی مناسبات اقتصادی، سیاسی، امنیتی و فرهنگی میان دو کشور بر پای بندی خود به توافق نامه دوستی و همکاری میان واشنگتن و بغداد تاکید کردند. نخست وزیر عراق در واکنش به اولین نشست راهبردی میان عراق و آمریکا نسبت به این گفت و گوها ابراز خوش بینی کرد. «مصطفی الکاظمی» گفت: «مذاکرات راهبردی ما با آمریکا بر اصل حاکمیت و منفعت عراق متمرکز بود و ما به نتایج بزرگی رسیدیم.»
در این نشست بر عقب‌نشینی آمریکا از عراق و عدم وجود هرگونه پایگاهی تأکید شد. در این مذاکرات مصوبه پارلمان درباره عقب‌نشینی آمریکا به رسمیت شناخته شد. مقامات آمریکایی هم از این مذاکرات استقبال کرده و بر ادامه همکاری واشنگتن ـ بغداد تاکید کرده اند. وزارت امور خارجه امریکا ضمن ارزیابی مثبت از گفت وگوی راهبردی واشنگتن ـ بغداد، بر حضور این کشور در عراق و آغاز توسعه مناسبات تاکید کرد. قرار است مذاکرات راهبردی میان دو طرف ادامه یافته و دور بعدی آن در ماه ژوئیه برگزار خواهد شد.
موضوعات گفت وگو:
مسایل امنیتی و بحث خروج
مهمترین بحث دو طرف پیرامون مسایل امنیتی بود. در بیانیه مشترک پایانی دور نخست این مذاکرات تاکید شده است که با توجه به پیشرفت‌های چشمگیر در دور کردن تهدیدات گروه تروریستی داعش، ایالات متحد آمریکا در ماههای آینده به کاهش شمار نیروهای خود در عراق ادامه خواهد داد. در این بیانیه آمریکا مجددا به تعهد خود مبنی بر خروج سربازان آمریکایی از عراق تاکید کرد اما زمان مشخصی را در کوتاه مدت برای این موضوع اعلام نکرد. در مقابل، دولت عراق متعهد شد از نیروهای نظامی ائتلاف بین المللی و اماکن حضور آن ها در عراق حفاظت کند.
در بیانیه دو طرف آمده است: «با توجه به پیشرفت چشمگیر در از بین بردن تهدید داعش، ایالات‌متحده طی ماههای آینده به کاهش نیروهای خود در عراق اقدام خواهد کرد و قرار است با دولت جدید عراق درباره وضعیت نیروهای باقی‌مانده آمریکایی در عراق صحبت شود، زیرا هر دو کشور تمرکز خود را روی مسائل امنیتی دو طرف قرار داده‌اند.»
درست است که در این مذاکرات خروج آمریکا از عراق به رسمیت شناخته شده و آمریکا اعلام کرد نیرو و پایگاه نظامی دائمی در عراق نخواهد داشت، اما تاکید صریحی بر زمان خروج نشده و ظاهرا به زمان نامعلومی موکول شده است.
این در حالی است که حدود 5 هزار و ۲۰۰ نیروی آمریکایی در عراق مستقر بوده و مقامات آمریکایی تمایلی به خروج ندارند. مهمترین دستاویز آمریکا برای عدم خروج، تهدیدات داعش است. «ژنرال کنث مک کنزی» فرمانده نیروهای آمریکایی مستقر در منطقه، در کنفرانسی که اندیشکده در واشنگتن آن را برگزار کرده گفته است: «از دیدگاه من، تهدید داعش در عراق پایان نیافته و در نتیجه ما در عراق هستیم تا داعش را کاملا شکست بدهیم.»
اقتصاد و انرژی
در باره مسائل اقتصاد و انرژی، دو کشور چالش های اقتصادی بزرگ پیش روی عراق را در سایه دو بحران شیوع کرونا و کاهش قیمت نفت و نیاز عراق به در دستور کار قرار داده و بر ضرورت اصلاحات اقتصادی عراق تاکید کردند.آمریکا پیشنهاد کرد مشاوران اقتصادی برای کار مستقیم با دولت عراق به منظور کمک به تقویت سطح حمایت بین المللی از اصلاحات دولت عراق از جمله حمایت ارایه شده از جانب نهادهای مالی بین المللی، در اختیار این کشور قرار داده شود.
همچنین دو طرف پروژه های سرمایه گذاری با مشارکت شرکت های آمریکایی جهانی در بخش انرژی و سایر بخش ها را به شرط مهیا بودن شرایط کاری مورد بحث قرار دادند.
همکاری های سیاسی
در زمینه سیاسی، آمریکا اعلام کرد در کنار جمهوری عراق ایستاده و از دولت جدید این کشور حمایت می کند. دو کشور بر اهمیت کمک به عراق برای اجرای برنامه اصلاحاتی دولت از جمله تداوم تلاش های انسانی و بازگرداندن ثبات و بازسازی کشور و سازماندهی برگزاری انتخاباتی آزاد و سالم و عادلانه در راستای برآورده کردن انتظارات ملت عراق تاکید کردند.از طرفی، آمریکا بر همکاری با شرکای بین المللی خود برای حمایت مداوم از بسترسازی عراق جهت برگزاری انتخابات و تلاش‌ها برای حمایت از حاکمیت قانون و حقوق بشر و بازگرداندن آوارگان و تسهیل فرایند ادغام آنها به ویژه اقلیت‌ها در جامعه عراق که قربانی نسل کشی گروه تروریستی داعش شده اند، تاکید کرد.
کاملا روشن است که مواضع آمریکا کاملا تشریفاتی و دیپلماسی است، زیرا تجربه عملی نشان می دهد کاخ سفید نسبت به تعهدات خود پای بند نیست.
امور فرهنگی
در سطح فرهنگی، دو دولت نسبت به طرح بازگرداندن آرشیو سیاسی به دولت عراق توافق کرده و به راهکارهای توسعه توانمندی دانشگاه های عراق پرداختند. همچنین دوطرف طرح های بازگرداندن آثار باستانی و آرشیو حزب بعث به عراق را مورد بحث قرار دادندالبته . سابقه فعالیت های فرهنگی آمریکا از جمله کار چشمگیر روی نهادهای جامعه مدنی در عراق، نشان می دهد این کشور بیش از هر چیز در صدد اجرای پیشبرد تهاجم فرهنگی و سیطره نرم بر امور این کشور است.
واکنش ها
در حالی که برخی جریانات سیاسی عراقی از مذاکرات راهبردی بغداد ـ واشنگتن استقبال کرده اند، برخی گروه های مقاومت نسبت به آن ابراز بدبینی کرده اند. ائتلاف «فتح» که نماینده گروه های مقاومت و حشد الشعبی محسوب می شود با صدور بیانیه ای تاکید کرده است که اجرای تصمیم پارلمان برای خروج نیروهای خارجی یک هدف استراتژیک و راهبردی است که مردم عراق به دستاوردهای آن چشم دوخته اند.در ادامه این بیانیه آمده است: «برقراری روابط همکاری و دوستانه بین عراق و کشورهای جهان در زمینه‌های اقتصادی و تجاری و علمی و بهداشتی موضوعی است که باید بر اساس منافع عالی ملی عراق بنا شود و آسیبی به حاکمیت و هویت و امنیت و منافع کشور وارد نکند.»
ائتلاف فتح همچنین با اشاره به توانایی های نیروهای مسلح عراق از جمله حشدالشعبی در برابر داعش خواهان اجرای مصوبه پارلمان عراق شده است. گردان های حزب الله عراق اما لحن تندتری به کار گرفته و با اشاره به این که آمریکا در انجام هرگونه مذاکرات یا امضای توافقنامه با عراق قابل اعتماد نیست، هشدار داد: «هرگونه تلاش برای دور زدن مصوبه پارلمان در اخراج نیرو های آمریکایی از عراق، هزینه سنگینی برای آمریکا خواهد داشت.»
گردان های حزب الله در بیانیه اش تاکید کرده است همان طور که عراقی ها در مقابله با گروهک تروریستی داعش متحد شدند، برای اخراج نیرو های اشغالگر و پاکسازی مقدسات از لوث وجود آنان متحد خواهند شد.
ارزیابی و دورنما
دور اول مذاکرات راهبردی بغداد ـ واشنگتن، در شرایطی برگزار شد که عراق با چالش های متعددی مواجه است. فضای عمومی این کشور همچنان متاثر از ترور سردار سلیمانی و ابومهدی المهندس در دی ماه سال گذشته قرار دارد و به همین دلیل مناسبات دو طرف به سردی گراییده بود.در چنین وضعیتی دور اول مذاکرات آغاز شد تا تکلیف مسایل مهم این کشور به ویژه حضور آمریکایی ها مورد بحث قرار گرفته و طبق مصوبه پارلمان عراق، آمریکایی ها خاک عراق را ترک کنند.
این در حالی است که میان عراقی ها نسبت به این مساله و یا حداقل زمان عقب نشینی اتفاق نظر وجود ندارد. برخی جریان های شیعی و به ویژه گروه های مقاومت، قائل به خروج فوری آمریکایی ها هستند، اما برخی دیگر از شیعیان و نیز کردها و اهل سنت، اصراری به این مساله ندارند.
شاید به دلیل همین اختلافات است که در دور اول گفت وگوها تنها به کلیات پرداخته شد و نسبت به زمان عقب نشینی تصریحی صورت نگرفت. این بدان معناست که آمریکا تا این جای کار تعهدی نسبت به خروج ارائه نداده و تنها از کاهش نیرو سخن گفته و ضمنا هیچ اشاره ای به نحوه و زمان بندی کاهش نیرو نشده است.
با این وضعیت، امید می رود عراقی ها در مراحل بعدی مذاکرات وارد جزئیات شده و خصوصا برای اجرای مصوبه پارلمان، زمان بندی عاجل و مشخصی تعیین کنند.
صرف نظر از مسایل امنیتی و مساله خروج، سایر بندهای همکاری دوطرف نشان می دهد آمریکا تمایل زیادی به حضور در عراق در عرصه های نرم و نیمه سخت (سیاسی، اقتصادی و فرهنگی) دارد. به عبارتی، حتی اگر آمریکا نیروهای نظامی خود را از عراق برچیند، از حضور خود در سایر صحنه ها نکاسته و بلکه آن را افزایش خواهد داد.
این تجربه در توافق نامه امنیتی سال 2008 هم اتفاق افتاد، یعنی نیروهای نظامی آمریکا به تدریج عراق را ترک کردند، اما در مقابل، با برپایی بزرگترین سفارتخانه جهان در بغداد، حضور غیرنظامی خود را تقویت کردند.
در چنین شرایطی عراقی ها باید نسبت به پروژه نفوذ سیاسی آمریکا در این کشور جهت سیطره بر منابع و پروژه تهاجم فرهنگی هوشیار باشند. اگر دولت عراق در ادامه مذاکرات، با کفایت و هوشمندی لازم عمل کند، با توجه به گرایش های ضد استعماری و ضد آمریکایی که در این کشور ریشه دار است و نیز اقتدار و توانمندی های جریان مقاومت می توان امید داشت عراق پس از سال ها جنگ و بحران و اشغالگری، به استقلال و ثبات دست یابد.
