به گزارش راسخون؛ در روزهای اخیر گمانه زنی های مختلفی در فضای رسانه ای کشور درباره ایمنی زایی پایین واکسن سینوفارم مطرح شده است، مساله ای که با توجه به این که بیش از سه چهارم واکسن های کرونای وارداتی به ایران را واکسن سینوفارم تشکیل می دهد و عمده ایرانیانی که تا کنون واکسینه شده اند، این واکسن را دریافت کرده اند، از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

در این میان برخی رسانه ها این طور گزارش داده اند که دو نوع واکسن سینوفارم در کشور چین تولید می شود که پلتفورم اصلی آن در پکن و پلتفورم فرعی که از ایمنی زایی کمتری برخوردار است در شهر ووهان تولید می شود. براساس این گزارش ها، با توجه به شرایط تحریمی کشور، جمعیت هلال احمر که مسئولیت اصلی واردات واکسن سینوفارم را برعهده دارد، تا کنون بیشتر واکسن ها را از منبع تولیدکننده آن در ووهان وارد کرده است.

رسانه هایی که این گزارش را انتشار داده اند، تاکید دارند که واکسن های سینوفارم وارداتی به ایران اغلب از نوع کم کیفیت آن هستند و به همین دلیل، عمده واکسن هایی که تا کنون در ایران استفاده شده است، از کیفیت مناسبی برخوردار نیست. این موضوع زمانی اهمیت می یابد که بدانیم دو هفته پیش دکتر علی شریفی زارچی، سرپرست مرکز مدیریت آمار وزارت بهداشت در نامه ای به دکتر سعید نمکی، وزیر پیشین بهداشت اعلام کرد که 2 هزار و 72 نفر از ایرانیان بیش از دو هفته بعد از دریافت دُز دوم واکسن کرونا بر اثر ابتلا به این بیماری فوت کرده اند.

در این نامه همچنین تاکید شده بود تعداد ایرانیانی که بعد از دریافت هر دو دُز واکسن بر اثر ابتلا به کرونا از دنیا رفته اند، حدود 75 برابر شاخص جهانی است و برخی رسانه ها نیز از کنار هم گذاشتن این نامه و گزارش مربوط به واردات واکسن سینوفارم از ووهان، این طور نتیجه گرفته اند که ممکن است چون واکسن های سینوفارم کم کیفیت وارد کشورمان شده باشند، این واکسن ها نتوانسته اند ایمنی لازم را در میان ایرانیان دریافت کننده آن ایجاد کنند و به همین دلیل، شاهد آمار بسیار بالاتر مرگ و میر در ایران بعد از دریافت واکسن کرونا نسبت به سایر کشورها هستیم.

رمزگشایی کیفیت سینوفارم

بر اساس شنیده‌ها گویا واکسن سینوفارم چینی دو نوع دارد که در دو شرکت مختلف با دو کیفیت متفاوت تولید می‌شوند. نوع اول واکسن سینوفارم ووهانی است که در سایت ووهان با کیفیت کمتر تولید و با قیمت هر عدد ۱۰ دلار به فروش می‌رسد. دیگری واکسن سینوفارم ساخت پکن است که در شهر پکن با کیفیت بیشتر و با قیمت هر عدد ۲۵ دلار تولید و فروخته می‌شود. در همین راستا به تازگی شایعاتی به گوش می‌رسد که واکسن سینوفارم ووهان از نظر میزان اثربخشی بسیار کم‌اثر‌تر از نمونه اصلی است و شاید همین موضوع دلایل افزایش تلفات در افراد واکسینه شده در ایران است.

با این اوصاف آنچه وزارت بهداشت و سازمان غذا و داروی ایران تایید کرده است سینوفارمی بوده که در شهر پکن تولید شده، یعنی کارخانه اصلی سینوفارم نه متفرقه. اما از آنجایی که هلال‌احمر قیمت خریداری شده واکسن‌های سینوفارم را کمتر از ۱۰ دلار اعلام کرده است ما را بر آن داشت تا در گفت و گو با کارشناس‌های مربوطه از کیفیت واکسن سینوفارم رمزگشایی کنیم، چرا که شاید این امر عمدی نبوده و طرف چینی واکسن سینوفارم کم اثرتر را به جای اصلی به ایران فروخته است!؟ با این حال براساس شنیده‌ها گویا هر دو واکسن سینوفارم‌اند ولی سینوفارم ووهان همانند برکت ایران در ابتدای کار هستند و تاییدیه کامل نگرفته است. با این حال سینوفارم ووهان در چین مجوز اضطراری گرفته و به تعدادی تزریق هم شده است. در واقع آنها حاضرند به کشورهای دیگر این واکسن را مجانی بدهند تا تاییدیه نهایی را بگیرند.

سینوفارم با قیمت ووهانی!

در همین رابطه دکتر نریمان صدری مدیرعامل شرکت دارویی خصوصی که در این ایام برای تهیه واکسن از طریق بخش خصوصی در تلاش است در خصوص قیمت واکسن سینوفارم گفت: واکسن سینوفارم را ما تا سقف ۱۴ دلار خریداری می‌کنیم و اینکه از چه نوعی است اطلاعی ندارم.

سینوفارم کمتر از ۱۰ دلار!

دکتر قوسیان‌مقدم، دبیرکل جدید جمعیت هلال‌احمر:

تاکنون هفده میلیون و صد و شصت هزار دوز واکسن وارد کشور کردیم. منتهی قبلا در خصوص اینکه از کدام کشور واکسن وارد می‌کنیم صحبت نشده ولی در کل به دلیل تحریم‌ها مسیرهای وارد شده را اعلام نمی‌کنیم اما مقدار زیادی از چین وارد شده است. امیدواریم در ماه‌های آینده ۲۷ میلیون دوز دیگر واکسن کرونا وارد کنیم.

ما واکسن‌ها را کمتر از ۱۰ دلار خریداری می‌کنیم و قیمت آن را دولت به واسطه بانک مرکزی به صورت ارزی پرداخت می‌کند. چرا که ما بدون واسطه از تولیدکننده واکسن را خریداری می‌کنیم. بخش خصوصی قیمت بیشتری را اعلام کرده آن هم به دلیل سودی است که آنها بهره‌مند می‌شوند ولی ما همان قیمت که خریداری می‌کنیم به دولت هم می‌فروشیم.

مرگ پس از تزریق دو دوز واکسن سینوفارم؟!

دکتر علیرضا ناجی- دکترای ویروس شناسی و رییس مرکز ویروس‌شناسی بیمارستان مسیح دانشوری:

(درخصوص میزان اثربخشی واکسن سینوفارم): واکسن سینوفارمی که به افراد سالمند بالای ۶۰ سال تزریق شده اثربخشی لازم را نداشته و این موضوع براساس مطالعات جهانی اثبات شده که یکی از معایب واکسن سینوفارم است. چرا که افراد بسیاری با وجود تزریق دو دوز واکسن سینوفارم اما باز هم به کرونا مبتلا شده و برخی هم فوت کرده‌اند. بنابراین به نظر ما واکسن سینوفارم برای سالمندان انتخاب مناسبی نبوده است. با این تفاسیر امروزه ما باید به دنبال دوز سوم این واکسن برای این عزیزان باشیم. البته اینکه واکسن سینوفارم از سایت ووهان یا پکن خریداری شده را اطلاع ندارم.

لزوم انجام مطالعه ای جامع درباره اثربخشی واکسن سینوفارم در ایران

در این میان اما دکتر کیانوش جهانپور، رئیس مرکز اطلاع رسانی وزارت بهداشت در واکنش به گزارش های رسانه ای درباره بی کیفیت بودن واکسن های سینوفارم وارداتی به کشور، تاکید کرده است که تمام واکسن های سینوفارم واردشده به ایران از پلتفورم اصلی آن هستند و از منبع تولیدکننده در شهر پکن خریداری شده اند و تاییدیه سازمان بهداشت جهانی را نیز دارند. البته باید توجه داشت که کارآیی همان پلتفورم اصلی واکسن سینوفارم نیز طبق مطالعات انجام شده در خود چین حدود 70 درصد اعلام شده است.

دکتر حمید سوری، رئیس کمیته کشوری اپیدمیولوژی و واکنش سریع اپیدمی کرونا نیز در واکنش به نامه سرپرست مرکز مدیریت آمار وزارت بهداشت به وزیر پیشین، با ارسال نامه ای به نمکی، نامه شریفی را سرشار از اشکالات تحلیلی دانسته و از نظر علمی آن را زیر سوال برده و تاکید کرده است که در نامه شریفی به نمکی، از داده های خام استنتاج نادرستی صورت گرفته است.

رئیس کمیته کشوری اپیدمیولوژی کرونا همچنین با تاکید بر این که واکسن های سینوفارم واردشده به کشور کم کیفیت نیستند، عنوان کرد: ما نمی توانیم براساس نمونه های پراکنده درباره ابتلای برخی ایرانیان به کرونا بعد از دریافت دو دُز واکسن سینوفارم، این واکسن ها را بی کیفیت بدانیم، بلکه باید مطالعه ای جامع روی تعداد زیادی از افرادی که واکسن سینوفارم دریافت کرده اند، انجام شود و سطح آنتی بادی ایجادشده در این افراد بعد از دریافت دو دُز از این واکسن مشخص شود.

وی با بیان این که تا کنون شواهدی قوی درباره کم کیفیت بودن واکسن های سینوفارم استفاده شده در ایران به دست نیامده است، گفت: مطالعاتی که تا به حال درباره واکسن سینوفارم انجام شده، نشان می دهد با وجود این که کارآیی آزمایشگاهی این واکسن از سایر واکسن ها کمتر است، اما در عمل اثربخشی واکسن سینوفارم در مقایسه با دیگر واکسن ها تفاوت چندانی ندارد و در حال حاضر نباید به بحث هایی بپردازیم که مردم را از واکسیناسیون نگران کند.

«محمدرضا شانه‌ساز» اظهارات مربوط به اینکه واردات واکسن سینوفارم از منبعی که تاییدیه سازمان جهانی بهداشت ندارد، را تکذیب کرد.

روابط سیاسی و تجاری در نوع واکسن وارداتی به کشورها نقش دارد

سوری در همین راستا تاکید کرد: قطعا سودی که ما از پوشش بالای واکسیناسیون در کشور کسب می کنیم، بسیار بیشتر از ضرر احتمالی است که متوجه برخی بیماران می شود. تا کنون هم هیچ مستندی درباره کم کیفیت بودن واکسن های سینوفارم واردشده به کشورمان وجود ندارد و این مساله در حال مطالعه است و اگر در نتایج این مطالعه مشخص شود که واکسن های سینوفارم استفاده شده کم کیفیت بوده، ممکن است تصمیماتی درباره برچیده شدن این واکسن از سبد واکسیناسیون کشور گرفته شود.

این متخصص اپیدمیولوژی با اشاره به محدودیت سنی تزریق واکسن آسترازنکا اظهار داشت: همان طور که اکنون تزریق واکسن آسترازنکا برای برخی گروه های سنی در سطح جهان محدود شده است، ممکن است که تزریق واکسن سینوفارم نیز در آینده برای برخی افراد در ایران محدود شود. اما در حال حاضر براساس شعار سازمان بهداشت جهانی، ما هم معتقدیم که بهترین واکسن، در دسترس ترین آنهاست.

رئیس کمیته کشوری اپیدمیولوژی کرونا در پاسخ به این سوال که چرا بیشتر واکسن های واردشده به ایران را واکسن سینوفارم تشکیل می دهد، عنوان کرد: نوع واکسن های واردشده به کشورهای مختلف به سیاست های کلان و ارتباطات تجاری بین کشورها ارتباط دارد، زیرا اکنون تقاضا برای خرید واکسن کرونا در سطح جهان بسیار بیشتر از میزان عرضه آن است و این طور نیست که بازار جهانی از انواع واکسن های کرونا اشباع شده باشد و ما در این زمینه قدرت انتخاب داشته باشیم.

اولویت اصلی؛ افزایش میزان تولید و ارتقای کیفیت واکسن های داخلی

سوری با تاکید بر این که اولویت اصلی کشور افزایش میزان تولید واکسن های داخلی و ارتقای کیفیت آنهاست، گفت: ما هنوز نمی دانیم که اثربخشی واکسن های مختلف کرونا در افراد واکسینه شده دقیقا تا چند ماه خواهد بود. اما تا کنون ثابت شده است که دریافت کنندگان واکسن احتمالا به دُز سوم هم نیاز دارند و همین مساله می تواند تقاضا برای خرید واکسن کرونا در سطح جهان را بیشتر کند و در این بازار ممکن است که برخی کشورها از خرید همان دُزهای اول و دوم واکسن کرونا جا بمانند.

وی افزود: سازمان جهانی بهداشت نیز در همین راستا بارها درباره بی عدالتی موجود در توزیع واکسن شکایت کرده است و اکنون این بی عدالتی بیشتر متوجه کشورهایی می شود که شرایط اقتصادی دشوارتری دارند، سیستم بهداشتی آنها قوی نیست و نتوانسته اند که واکسن کرونا تولید کنند.

حداقل شدن احتمال مرگ کرونا با تزریق واکسن به بیش از 80 درصد جمعیت

رئیس کمیته کشوری اپیدمیولوژی کرونا با بیان این که در مطالعات جدید، حداقل 80 درصد جمعیت باید واکسینه شوند تا آمار مرگ و میر کرونا در کشور به حداقل برسد، تصریح کرد: با توجه به گسترش جهش های جدید کرونا در جهان برای این که ما بتوانیم احتمال ابتلا به انواع شدید کرونا، بستری شدن و مرگ و میر بر اثر ابتلا به این بیماری را به حداقل برسانیم، باید بیش از 80 درصد جمعیت کشور را در برابر این ویروس واکسینه کنیم.

با توجه به این مساله و با توجه به این که براساس نتایج مطالعات فاز سوم کارآزمایی بالینی واکسن سینوفارم در چین، کارآیی این واکسن حدود 70 درصد اعلام شده است و با توجه به این که عمده واکسن های وارداتی کرونا به ایران از همین نوع واکسن هستند و احتمالا تا پایان واکسیناسیون عمومی، جمعیت کثیری از افراد واکسینه شده در ایران، همین واکسن را دریافت خواهند کرد، این سوال وجود دارد که آیا با تزریق واکسن سینوفارم به بخش زیادی از جمعیت کشور هم می توان به ایمنی جمعی حاصل از واکسیناسیون رسید؟

سوری در پاسخ به این سوال گفت: به حداقل رساندن احتمال مرگ بر اثر کرونا در کشورمان، هم به میزان پوشش واکسیناسیون و هم به رعایت پروتکل های بهداشتی از سوی مردم بستگی دارد و این مساله صرفا تابعی از تزریق عمومی واکسن کرونا نیست. اما طبیعتا ما هرچقدر پوشش واکسیناسیون را بیشتر کنیم، احتمال ابتلا به کرونا و فوت بر اثر ابتلا به این بیماری را در کشورمان کاهش می دهیم.

هنوز اثربخشی پایین واکسن سینوفارم ثابت نشده است

این متخصص اپیدمیولوژی درباره درصدهای مختلفی که درباره میزان ایمنی بخشی واکسن های کرونا بیان می شود نیز توضیح داد: باید توجه داشت برخی درصدهایی که درباره واکسن های کرونا بیان شده مربوط به میزان کارآیی و برخی دیگر از درصدها نیز درباره میزان اثربخشی واکسن های گوناگون کروناست. این دو عدد با یکدیگر فرق دارد، زیرا درصد کارآیی مربوط به محیط آزمایشگاهی و درصد اثربخشی مربوط به شرایط طبیعی سطح جامعه است.

سوری در پاسخ به این سوال که با توجه به درصد پایین تر واکسن سینوفارم نسبت به سایر واکسن های موجود در ایران، آیا این واکسن از کمترین اثربخشی در بین سایر واکسن ها برخوردار است یا خیر، اظهار داشت: نمی توان صرفا براساس درصد پایین تری که برای میزان کارآیی واکسن سینوفارم اعلام شده، قضاوت کرد که این واکسن، ضعیف ترین واکسن کرونای موجود در ایران است، چون در عمل هنوز ثابت نشده است که اثربخشی واکسن سینوفارم تفاوت معناداری با سایر واکسن ها دارد.

وی در همین راستا تاکید کرد: بنابراین اگر ما بتوانیم با همین واکسن های موجود از جمله واکسن سینوفارم 80 درصد جمعیت کشور را واکسینه کنیم، بازهم به احتمال زیاد به نقطه ای می رسیم که احتمال مرگ و میر بر اثر کرونا در کشورمان به حداقل برسد، مگر این که در آینده سویه های جدید و ناشناخته ای از کرونا وارد کشورمان شوند.

فاصله زمانی تزریق دُز سوم و دوم واکسن کرونا چقدر است؟

این متخصص اپیدمیولوژی درباره فاصله زمانی لازم میان تزریق دُز دوم و سوم واکسن کرونا گفت: آخرین مطالعات جهانی نشان می دهد که بهتر است فاصله زمانی میان تزریق دُز دوم و سوم کرونا کمتر از هشت ماه نباشد. اکنون هم برنامه کشور برنامه ریزی برای تزریق دُز سوم به گروه های بسیار پرخطر از جمله اعضای کادر درمان و کادر بهداشتی است که در خط مقدم مبارزه با کرونا قرار دارند.

رئیس کمیته کشوری اپیدمیولوژی کرونا در پاسخ به این سوال که آیا تزریق دُز سوم واکسن کرونا به افراد مختلف رایگان خواهد بود یا خیر، عنوان کرد: تا زمانی که همه گیری کرونا در سطح جهان وجود دارد، واکسیناسیون عمومی کرونا در کشورمان نیز رایگان خواهد بود و بنابراین اگر قرار باشد که دُز سوم واکسن کرونا به تمام ایرانیان تزریق شود، قطعا تزریق این دُز هم رایگان خواهد بود. اما فعلا تمرکز اصلی بر تزریق دُز اول و دوم به80 درصد جمعیت کشور و تزریق دُز سوم به گروه های بسیار پرخطر است.

این متخصص ایپدمیولوژی ادامه داد: مطالعات جهانی هنوز مشخص نکرده است که آیا نیاز به تزریق دُز سوم یا چهارم واکسن کرونا به تمام مردم نیز وجود دارد یا خیر و مشخص نیست که آیا تزریق واکسن کرونا به یک برنامه روتین در تمام کشورها در سال های آینده تبدیل می شود و همه مردم نیاز پیدا می کنند که در بازه های زمانی مشخصی واکسن کرونا را تزریق کنند یا نه، اما اگر چنین مسائلی ثابت شود، حتما باید برنامه ریزی مناسبی برای تزریق عمومی واکسن کرونا به تمام ایرانیان در سال های آتی انجام شود.

وی در پایان تصریح کرد: اکنون باید تمام تمرکز ما بر افزایش سطح پوشش واکسیناسیون عمومی در ایران باشد و نباید با ارائه اطلاعاتی نادرست درباره فوت افراد بعد از دریافت دُز دوم واکسن کرونا، مردم را نسبت به واکسن بدبین کنیم؛ زیرا هیچ کدام از تولیدکنندگان واکسن کرونا ادعا نکرده اند که واکسن هایشان به صورت صد در صدی جلوی مرگ و میر بر اثر ابتلا به کرونا را می گیرند، اما قطعا فواید زیاد واکسیناسیون عمومی بسیار بیشتر از معایب اندک آن است.

حقایقی درباره واکسن کرونای سینوفارم

نتایج یک مطالعه در مجارستان نشان داد که واکسن سینوفارم چین در زمینه ایجاد محافظت علیه بیماری کرونا در بین افراد مسن، کمتر اثربخش بوده است.

این مطالعه روی ۴۵۰ داوطلبی که دو دوز واکسن سینوفارم را تزریق کرده بودند، نشان داد که سطح آنتی‌بادی قابل اندازه‌گیری در حدود ۹۰ درصد از افراد زیر ۵۰ سال وجود داشت اما این رقم با افزایش سن افراد کاهش یافت.

طبق این مطالعه، احتمال دارد واکسن کرونا سینوفارم در ۲۵ درصد افراد ۶۰ ساله و ۵۰ درصد افراد ۸۰ ساله آنتی بادی علیه کرونا ایجاد نکند!

به گفته نویسندگان این مطالعه، چندین فرد مسن قادر به تولید هیچ آنتی‌بادی محافظت‌کننده نبودند و این نشان می‌دهد که باید اقدامات لازم برای جلوگیری از شیوع کرونا در بین آنها انجام شود.

البته سطح آنتی‌بادی بطور قطع نمی‌تواند نشان‌دهنده محافظت از بدن در برابر کرونا باشد اما در ماه‌های گذشته شواهدی منتشر شده که آنتی‌بادی را یکی از راه‌های محافظت بدن در برابر بیماری کرونا نشان می‌دهد.

واکسن سینوفارم روی کدام گروه‌های سنی آزمایش شده؟

واکسن سینوفارم چین یکی از نمونه‌های توسعه یافته توسط سینوفارم است که در بیش از ۵۰ کشور مورد استفاده قرار گرفته. پژوهش‌های این شرکت دولتی چینی نشان می‌دهد که تمام افراد در فاز سوم آزمایش‌ها سنی کمتر از ۶۰ سال داشته‌اند و به گفته پژوهشگران این شرکت، مدارک کافی برای اعلام اثربخشی واکسن روی افراد مسن وجود ندارد. با وجود این، کارایی واکسن سینوفارم را ۷۸ درصد اعلام کرده‌اند.

این اولین باری نیست که پژوهشی از کارایی نه چندان مناسب واکسن سینوفارم خبر می‌دهد، اما این واکسن چینی نه تنها در بسیاری از کشورها به افراد تزریق شده، بلکه چندین ماه پیش مجوز استفاده اضطراری هم از سازمان بهداشت جهانی گرفته است.

عوارض واکسن سینوفارم چین چیست؟

واکسن سینوفارم نسبت به سایر واکسن های کرونا دارای عوارض کمتری است. اما برخی عوارض شایع مانند قرمزی در محل تزریق واکسن، خارش، حساسیت، درد، سفتی، تورم و احساس گرما وجود دارد. درد مفاصل، بدن درد، ضعف، خستگی، لرز، کاهش اشتها، تهوع، سردرد، تب، لرز و کسالت نیز ممکن است بعد از تزریق رخ دهد. این عوارض ممکن است در بعضی مواقع تا ۷ روز ابتدایی بعد از تزریق واکسن وجود داشته باشد. در صورتی که عوارض طی هفت روز اول بهبود پیدا نکند و یا تشدید شود با مراجعه به پزشک بهتر است بررسی های لازم انجام شود.

سازمان ملی بهداشت چین می‌گوید میزان کلی عوارض جانبی واکسن سینوفارم شبیه سایر واکسن‌های غیرفعال‌شده است و میزان بروز عوارض جانبی شدید مانند آلرژی، بسیار اندک و در حد دو در میلیون است.

تزریق دز بوستر یا یادآور در سالمندانی که واکسن سینوفارم زدند ضروری است؟

ناجی رئیس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی درباره افراد بالای ۶۰ سالی که واکسن سینوفارم تزریق کرده‌اند گفت: باید این مطالعه و برنامه‌ریزی از سوی وزارت بهداشت انجام شود و اگر نقصانی وجود دارد که به نظر می‌آید وجود دارد، باید به فکر دوز‌های بوستر یا یادآور برای این گروه‌ها باشند. به هر حال هم کادر درمان و هم افرادی که در سنین بالا بودند و واکسن را تزریق کرده‌اند، پنج تا شش ماه از واکسیناسیون‌شان گذشته و بر این اساس باید به فکر دوز‌های یادآور بود که بر اساس مطالعاتی که انجام می‌شود، می‌توان از این اقدام جواب گرفت.

بسته به نوع واکسن، دوز "بوستر" بین شش تا ۱۰ ماه بعد از واکسیناسیون می‌تواند تزریق شود و معمولا توصیه بعد از شش ماه می‌شود. به خصوص در گروه‌های سنی بالا که ریسک بالاتری دارند یا کادر درمان که برخورد بیشتری با بیماران دارند یا کسانی که بیماری‌های زمینه‌ای دارند، توصیه می‌شود که واکسن یادآور برایشان تزریق شود.

منبع:
1. برترین ها/ جهانپور، خبر دلهره‌آور درباره سینوفارم را تکذیب کرد
2. ساعد نیوز/ آیا واکسن سینوفارم کم کیفیت به ایران وارد شده است؟
3. بورسان/ حقایقی درباره واکسن کرونای سینوفارم
4. اقتصاد آنلاین/ واکنش رییس غذا و دارو به یک شایعه