گفتوگوی رئیسجمهور ایران، مسعود پزشکیان، با شبکه "انبیسی نیوز" بهعنوان یکی از رویدادهای مهم روز در سیاست خارجی ایران، نگاههای متفاوتی را به خود جلب کرده است. وی در این مصاحبه بر آمادگی ایران برای مذاکره "شرافتمندانه" تأکید کرد و در عین حال از بدعهدیهای گذشته آمریکا و بیاعتمادی به تعهدات غرب سخن گفت. محوریت این مصاحبه و بیانات پزشکیان ما را به تحلیل دقیقتر راهکارهای سیاسی و اقتصادی ایران در مواجهه با چالشهای کنونی رهنمون میسازد.
جمهوری اسلامی ایران در طول تاریخ پس از انقلاب، همواره در تقابل با فشارهای خارجی و بحرانهای داخلی تلاش کرده است راهحلهایی کارآمد برای مدیریت چالشهای پیشرو پیدا کند. در این میان، سه گزینه اصلی برای سیاستگذاری در حوزههای اقتصادی و سیاسی مطرح هستند: مذاکره با آمریکا، پیوستن به FATF، و انعقاد قراردادهای استراتژیک با شرق. این یادداشت با نگاهی عمیق، گزارشی تحلیلی از هر یک از این گزینهها ارائه داده و به این سؤال پاسخ میدهد که کدام راهکار میتواند مشکلات بنیادی ایران را حل کند.
.
مذاکره با آمریکا؛ تناقض میان دیپلماسی و واقعیت
- مذاکره با آمریکا و رفع تحریمها.
- پیوستن به FATF بهعنوان ابزاری برای شفافسازی مالی.
- انعقاد قراردادهای استراتژیک با قدرتهای شرقی مانند روسیه و چین.
دکتر پزشکیان در بخشهایی از این مصاحبه اظهار داشتهاند:
-
ایران اصولاً آماده گفتوگو با دولت دوم ترامپ است.
- ایالات متحده در گذشته به تعهدات خود عمل نکرده و به دنبال سرنگونی دولت ایران بوده است.
- ایران به دنبال جنگ نیست، اما در صورت حمله به سایتهای هستهای، آماده دفاع خواهد بود.
اظهار آمادگی برای گفتوگو با دولتی مانند ترامپ که در دوره اول خود خروج یکجانبه از برجام را کلید زد و تحریمهای بیسابقهای را علیه ایران اعمال کرد، تناقضی آشکار به نظر میرسد. این تناقض زمانی پررنگتر میشود که به بیانات مکرر رهبر معظم انقلاب در مخالفت با مذاکره با آمریکا توجه کنیم. ایشان بارها تأکید کردهاند که آمریکا قابل اعتماد نیست و مذاکره با این کشور تنها ابزار فشاری است که برای تحمیل خواستههای خود از آن استفاده میکند.
از سوی دیگر، تجربه خروج آمریکا از برجام، نشان داد که حتی در شرایطی که ایران به تمام تعهدات خود عمل کرده باشد، آمریکا حاضر به احترام گذاشتن به توافقات نیست. گزارشهای آژانس بینالمللی انرژی اتمی که پایبندی کامل ایران را تأیید کرده بود، مانع از تحریمهای بیشتر نشد. بنابراین، تکرار مسیر مذاکره با دشمنی که سابقهای طولانی در خیانت و بدعهدی دارد، بیشتر به عقبنشینی تعبیر میشود تا سیاستی شرافتمندانه.
بُعد اجتماعی:
در فضای داخلی، چنین اظهاراتی ممکن است در نگاه بخشی از مردم نوعی ناامیدی نسبت به سیاستهای دولت را ایجاد کند. بهویژه زمانی که مردم، اثرات تحریمها را بهطور مستقیم در زندگی روزمره خود لمس میکنند، اعتماد به دولتی که مذاکره با دشمن را بهعنوان راهکار مطرح میکند، دشوار خواهد بود.
مصاحبه پزشکیان با شبکه آمریکایی انبیسی، بهطور خاص نشاندهنده تلاش وی برای ارائه چهرهای دیپلماتیک و اهل گفتوگو از ایران بود. او در عین حال، از سیاستهای خصمانه آمریکا انتقاد کرد و تصریح نمود که ایران هیچگاه بهدنبال جنگ نبوده و نیست. اما آیا چنین رویکردی میتواند به تغییر نگاه غرب نسبت به ایران منجر شود؟
نقد دیپلماسی:
اعلام آمادگی برای گفتوگو، بدون ارائه شروط واضح و تبیین خطوط قرمز، میتواند بهعنوان ضعفی در سیاست خارجی تعبیر شود. این مسئله بهویژه در شرایطی که طرف مقابل بارها حسننیت ایران را زیر سؤال برده است، تأثیرات منفی بیشتری خواهد داشت.
پیشنهاد جایگزین:
اگر هدف از این مصاحبه، ارسال پیام تعاملطلبی به جامعه جهانی است، ضروری است که این پیام با بیانی قاطعتر و مشروطتر همراه باشد. برای مثال، تأکید بر لزوم عمل به تعهدات قبلی، پیش از آغاز هرگونه مذاکره، میتواند موضع ایران را قویتر کند و از سوءاستفادههای احتمالی جلوگیری کند.
FATF ابزار شفافیت یا تحریمهای هوشمند؟
پیوستن به FATF، یکی از موضوعات بحثبرانگیز سیاست خارجی ایران است.عباس عراقچی، وزیر امور خارجه، اظهار داشت: «FATF موضوعی فنی و کارشناسی است و دولت تابع تصمیم مجمع تشخیص مصلحت نظام است.» «این مسئله تضمینی برای رفع تحریمها نیست، اما میتواند خسارات را کاهش دهد.» دکتر پزشکیان و دولت وی بر این باورند که FATF میتواند به کاهش خسارات اقتصادی کمک کند. اما مخالفان این دیدگاه، FATF را ابزاری برای نظارت مستقیم دشمنان بر نظام مالی ایران میدانند. حجتالاسلام نبویان، نماینده مجلس، در اینباره تصریح کرده است: پذیرش FATF به معنای افشای اطلاعات حیاتی تجاری و اقتصادی ایران برای دشمنان و بسته شدن مسیرهای دور زدن تحریمهاست.
.
تحلیل:
پذیرش FATF در شرایطی که ایران تحت سنگینترین تحریمهای اقتصادی قرار دارد، به نوعی خود تحریمی شباهت دارد. از یک سو، طرفداران FATF استدلال میکنند که پیوستن به این نهاد میتواند تعاملات بانکی و تجاری ایران را تسهیل کند. اما از سوی دیگر، تجربه نشان داده است که حتی در صورت پذیرش این الزامات، مشکلات اساسی تحریمها که ناشی از فشارهای آمریکا و متحدانش هستند، حل نخواهد شد.
این پرسش مطرح میشود که اگر پذیرش FATF بهعنوان ابزاری برای خروج از لیست سیاه نیز مطرح شود، آیا تضمینی وجود دارد که آمریکا سیاستهای خصمانه خود را متوقف کند؟
پاسخ این است که خیر. آمریکا همواره از ابزارهای دیگری برای اعمال فشار بر ایران استفاده خواهد کرد.
.
قراردادهای استراتژیک با شرق؛ چشمانداز یا وابستگی؟
ایران در سالهای اخیر با انعقاد قراردادهای بلندمدت با قدرتهای شرقی، مانند روسیه و چین، نشان داده است که مسیر تعاملات خود را بهسوی همپیمانیهای استراتژیک با کشورهایی سوق داده که دیدگاه مشترکی در مقابله با یکجانبهگرایی غرب دارند.
قرارداد ۲۰ ساله با روسیه:
این معاهده جامع و متوازن، همکاری در حوزههای اقتصادی، نظامی، امنیتی و فرهنگی را در بر میگیرد. توسعه کریدورهای تجاری، تقویت زیرساختهای انرژی، و مشارکت در پروژههای دفاعی از دستاوردهای این توافق است که میتواند جایگاه ایران را در منطقه اوراسیا تثبیت کند.
قرارداد ۲۵ ساله با چین:
این توافقنامه، زمینهساز سرمایهگذاریهای عظیم چین در زیرساختهای ایران و انتقال فناوریهای نوین است. همکاری در حوزه انرژی و حضور ایران در پروژه "یک کمربند، یک راه"، فرصتی برای گسترش نفوذ اقتصادی ایران در منطقه فراهم میکند. این قراردادها، علاوه بر بیاثر کردن تحریمها، ابزاری برای تقویت استقلال اقتصادی ایران و گامی مهم در همراستایی با نظم جدید جهانی هستند.
نتیجهگیری؛ تنها راهحل واقعی
.
راهحل واقعی چیست؟
- تقویت تولید داخلی: توسعه صنایع و سرمایهگذاری در فناوریهای پیشرفته.
- استفاده از ظرفیتهای انسانی: اعتماد به جوانان متخصص ایرانی.
- دیپلماسی فعال و متوازن: حفظ استقلال در سیاست خارجی و تعامل با تمامی کشورها بر اساس منافع ملی.
مصاحبه جناب پزشکیان، هرچند در ظاهر تلاشی برای ارائه چهرهای مسالمتجویانه از ایران بود، اما در عمل پیامهای متناقضی را منتقل کرد. از این رو، ضروری است که سیاستگذاران با دوراندیشی و قاطعیت بیشتری، مسیرهای آینده ایران را ترسیم کنند. تنها با اتکا به ظرفیتهای داخلی و وحدت ملی است که ایران میتواند به پیشرفت و استقلال واقعی دست یابد.