پیشرفت صنعت گردشگری و افزایش نیاز به اقامتگاه های سنتی
کشور ایران یکی از قطبهای مهم گردشگری در جهان به شمار می رود که با برخورداری از سابقه دیرین تمدن و فرهنگ، طبیعت و شرایط اقلیمی گوناگون و... توانایی قرارگیری در جایگاه مناسب نقاط پر جاذبه گردشگری در سطح آسیا و بین المللی را دارد.به تصدیق سازمان یونسکو، ایران از نظر وجود آثار تاریخی و فرهنگی در میان هشت کشور نخست جهان جای دارد و به لحاظ جاذبههای اکوتوریسمی و تنوع اقلیمی جزو پنج کشور برتر دنیاست. طبیعت چهار فصل ایران، وجود دریا، کویر، چشمههای آب گرم، حیات وحش متنوع و انحصاری، جاذبه های گردشگری و مذهبی و تمدن هفت هزار ساله این قابلیت را به ایران بخشیده است که در دریف های نخست گردشگری جهان قرارگیرد. (1)
صنعت گردشگری و اقتصاد
صنعت گردشگری بر رشد اقتصادی اثری نسبتا غیرمستقیم دارد و پویایی را در کل اقتصاد به شکل اثرات سرریز یا دیگر آثار خارجی موجب میشود؛ چرا که صنعت گردشگری، تعامل گستردهای با دیگر فعالیت های اقتصادی دارد و اگر رونق یابد، سایر فعالیتهای اقتصادی که به آن کالا یا خدمت ارائه می دهند، همراه با آن پیشرفت خواهندکرد. یعنی گردشگری میتواند به عنوان موتوری برای رشد اقتصادی عمل کند که سایر فعالیت ها را نیز به دنبال خود رو به جلو براند. (2)به همین خاطر است که صنعت گردشگری در بسیاری از کشورها بر بالا بردن میزان اشتغال، افزایش درآمد های ارزی، رونق صنایع داخلی (صنایع دستی، صنعت هتلداری، و ساخت و ساز ) ، گسترش همکاری های بین المللی و بسیاری دیگر از عوامل پیش برنده اقتصادی، بسیار موثر واقع شده است، و در کشور ما نیز نیازمند آن است تا توجه بیشتری در سیاست گذاری های دولت به آن مبذول شود.
از طرفی، رشد اقتصادی، خود یکی از عواملی است که بر توسعه هر چه بیشتر صنعت گردشگری موثر است. رشد اقتصادی، با توسعه ی تسهیلات و زیربناهای گردشگری از جمله توسعه ی حمل و نقل و راه ها، توسعه ی فناوری اطلاعات و ارتباطات، گسترش پول الکترونیک، ساخت و ساز و توسعه ی اماکن اقامتی، رستوران ها و هتل ها، توسعه ی بهداشت عمومی و همچنین توسعه ی تسهیلات تفریحی و امور رفاهی، موجب توسعه ی روزافزون گردشگری می شود.
به بیان بهتر میتوان گفت که توسعه ی صنعت گردشگری در کوتاه مدت ناشی از توسعه و ساخت و ساز اماکن اقامتی و رفاهی و سایر موارد مذکور است و در بلند مدت، باعث رشد اقتصادی به شکلی گستره تر خواهد شد. (3)
در نتیجه، صنعت گردشگری در ابتدا نیاز به نوعی سرمایه گذاری دارد. چرا که جاذبه های گردشگری به تنهایی موجبات ورود گردشگر و رونق این صنعت را فراهم نمی کنند. بلکه امکانات و شرایط برای اقامت و جا به جایی گردشگران نیز باید فراهم باشد.
از آنجا که اقامتگاه یکی از ضروری ترین مسائل مربوطه در رضایت مندی گردشگر از دوره ی حضورش در مقصد است، توجه به این بخش می تواند تاثیر به سزایی در هرچه بیشتر توسعه گردشگری داشته باشد. بر اساس ادبیات موجود در زمینه گردشگری بیش از 60 درصد از هزینه های گردشگر صرف اقامت میشود. این بدان معناست که 60 درصد درآمدهای حاصل از صنعت گردشگری از طریق همین اقامتگاه ها و اماکن رفاهی بهدست می آید. در نتیجه سرمایه گذاری در توسعه و ساخت و ساز آن ها در باید در دستور کار قرار بگیرد. (4)
هنگامی که صحبت از اقامتگاه می شود، منظورمان تنها هتل نیست که در طول سفر می توان در آنجا مدتی را اتراق کرد. اقامتگاه ها انواع مختلفی دارند و به دسته های گوناگونی تقسیم می شوند. ساخت و ساز اقامتگاه ها باید با توجه به شرایط منطقه و سلیقه ی گردشگران انجام شود.
اقامتگاه های سنتی و بوم گردی
از حدود یک دهه قبل، واحدهای اقامتی بوم گردی و سنتی به تدریج در ایران به وجود آمدند. به این صورت که مناطق گردشگرپذیر به صورت خودجوش، نوعی واحدهای اقامتی و رفاهی را ایجاد کردند که هم نشانه هایی از جامعه ی محلی خود داشت و حال و هوای سنتی و محیط زیست منطقه را برای گردشگران تداعی می کرد و هم امکانات رفاهی را در اختیار آنان قرار می داد. با توجه به استقبال گردشگران، بعدها ضوابط تشکیل این واحدها توسط سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور تدوین شد و کسب و کارهای کوچکی در این زمینه شکل گرفت. (5)در حال حاضر اقامتگاه های بوم گردی در بیشتر نقاط کشور فعالیت می کنند. کویرها و مناطق جنگلی و همه روستاهای کشور که دارای جاذبه های تاریخی، فرهنگی و غیره هستند، مکانهای مناسبی برای احداث اقامتگاه بوم گردی به شمار می روند.
.jpeg "پیشرفت صنعت گردشگری و افزایش نیاز به اقامتگاه های سنتی و مدرن عامل جهش تولیدات ساختمانی")
اقامتگاه های بوم گردی توسط اهالی محلی اداره می شوند. آنها برای میهمانان توریست خود جایی آرامش بخش را همانند محل زندگی خودشان در نظر گرفته اند و به زیبایی اتاق ها و نمای بیرونی آن را با صنایع بومی خود تزیین کرده اند تا ضمن آشنایی میهمانان با آداب و رسوم خود، خاطراتی خوش را برای آنان فراهم آورند.
اقامتگاه های بوم گردی به خوبی مورد اقبال گردشگران خارجی واقع شده است و بسیاری از آن ها، این اقامت را خاطرهای خوش می دانند. چراکه این نوع اقامت به آن ها فرصت می دهد تا ارتباط نزدیک تری با جامعه بومی مقصد داشته باشند و از طریق میزبان شان اطلاعات کامل تر و ناب تری را در رابطه با فرهنگ مقصد به دست آورند.
همچنین این گونه اقامتگاه ها، با سرو غذاهای اصیل ایرانی و محلی، فرصت چشیدن طعم های متفاوت را به این گردشگران می دهند. از طرفی فضای سنتی آن ها برای خارجی ها یک جاذبه به شمار می رود و فرصتی برای آن هاست تا معماری ایرانی و فضای خانه های قدیمی و سنتی ایرانی را بهتر و بیشتر بشناسند.
اقامتگاه های مدرن و هتل های لوکس
صرف نظر از جاذبه های اقامتگاه های سنتی، این نکته را باید در نظر داشت که اقامتگاه های مدرن و هتل های لوکس نیز محبوبیت و جاذبه ی خوبی در بین گردشگران دارند. چه بسا در بسیاری از مناطق، اقبال گردشگران به این گونه اقامتگاه ها بیشتر باشد و ضرورت توسعه و ساخت و ساز آن ها را ایجاب کند..jpeg "پیشرفت صنعت گردشگری و افزایش نیاز به اقامتگاه های سنتی و مدرن عامل جهش تولیدات ساختمانی")
هتل ها آشناترین محل اقامت هستند که بیشتر ما به خوبی درباره آن ها می دانیم، اما اگر بخواهیم تعریفی کلی از آن ها ارائه دهیم باید گفت که ساختمان هایی هستند که در ازای دریافت هزینه، خدمات اقامتی و رفاهی را به مسافران ارائه می دهند. هتل ها با توجه به مکان، مساحت و خدمات و امکانات رفاهی از یک تا پنج ستاره، رتبه بندی می شوند. اتاق های هتل ها نیز به گروه های قیمتی متفاوتی تقسیم می شوند. در بیشتر هتل ها سوئیت ها و اتاق هایی اختصاصی قرار دارد که برای کسانی که به دنبال اقامتی لوکس هستند، مناسب است.
وجود امکانات رفاهی بسیار مدرن، همچون دسترسی به اینترنت پرسرعت، اتاق مستر، استخر و سونا، رستوران های مجلل و غیره در این گونه اماکن باعث محبوبیت هرچه بیشتر آنها شده است.
نوع دیگری از اقامتگاه ها که تنها چند سال از فعالیت آن در جهان میگذرد، هتل بوتیک ها هستند. آن ها نوع متفاوتی از هتل محسوب می شوند که از تبدیل کاربری خانه های قدیمی و تاریخی ایجاد می شوند. شکل معماری داخلی اتاق های یک هتل بوتیک برخلاف هتل، از سبک یکسان برخوردار نیست؛ بلکه هر اتاق و هر طبقه دارای تجهیزات و منظر متفاوتی است. تجهیزات داخل اتاق ها نیز همگی سنتی یا ترکیبی از اسباب و وسایل سنتی و مدرن هستند.
ویژگی دیگر هتل بوتیک ها، عرضه و فروش صنایع دستی در آن ها است. این مراکز اقامتی بعضا با هتل های ۴ و ۵ ستاره رقابت می کنند و جانمایی آن ها اغلب در محدوده مرکزی شهرها است.
در ایران از سال گذشته، توجه بخش خصوصی و سازمان متولی گردشگری به ظرفیت اماکن تاریخی و قدیمی بدون استفاده در بافت سنتی شهرها جلب شد و هم اکنون با همت بر مرمت و بازسازی این اماکن، از این ظرفیت برای تبدیل کاربری بناهای تاریخی معطل به هتل بوتیک استفاده می شود.
.jpeg "پیشرفت صنعت گردشگری و افزایش نیاز به اقامتگاه های سنتی و مدرن عامل جهش تولیدات ساختمانی")
گرایش گردشگران خارجی به اقامت در هتل بوتیک به جای هتل های لوکس، ناشی از علاقه این گروه از توریست ها به اماکن تاریخی و فرهنگ کهن ایران است. این هتل بوتیک ها که مورد استقبال گردشگران خارجی قرار گرفته دارای ویژگی های منحصربه فردی همچون داشتن تعداد اتاق بین ۵ تا ۱۰۰ واحد، تجهیز اتاق ها با صنایع دستی، استفاده از بناهای تاریخی و قدیمی، به نمایش گذاشتن فرهنگ و آداب و رسوم، ارائه خدمات همانند هتل های ۵ ستاره و عرضه غذاهای سنتی و بومی هستند.
این شکل نوین از اقامتگاه های توریستی که به تازگی رونق پیدا کرده، از نظر اقتصادی اهمیت قابل توجهی دارد و در روند ساخت و ساز و توسعهی اقامتگاه، همگام با سلیقهی گردشگران حرکت می کند.
صنعت گردشگری و جهش تولید در مبحث ساخت و ساز
بر طبق آنچه که در ابتدای این مطلب بدان پرداختیم، صنعت گردشگری هم برای رشد و شکوفایی و بهره وری و هم برای ادامه حیات و ایفای نقش در رشد اقتصادی کشور، توجه به امر جهش تولید در مبحث ساختمان سازی و ساخت و ساز را میطلبد. چرا که کمبود امکانات اقامتی و رفاهی، عامل اصلی بازدارنده در تحقق شکوفایی و ادامه ی حیات صنعت گردشگری است. (6)به گفتهی کارشناسان، اهمیت صنعت گردشگری در رشد اقتصادی به قدری است که برخی کشورهای فاقد جاذبه های طبیعی، تاریخی و فرهنگی هم با ایجاد جاذبه های مصنوعی و اهتمام به ساخت و ساز اماکن اقامتی و رفاهی، اقدام به جلب و جذب گردشگر می کنند و از این راه، عایدات بی حد صنعت گردشگری از جمله اشتغال، توسعه، ارتقای سطح زندگی مردم بومی و کمک به رشد اقتصادی را نصیب کشور خود می سازند. (7)
فراهم کردن امکانات اقامتی که صنعت هتل داری و بوم گردی را به وجود میآورد شامل تشکیلات و تسهیلاتی است که یکی از بخش های پویای صنعت گردشگری، یعنی مبحث ساخت و ساز را تشکیل میدهد. ناگفته نماند که رونق ساخت و ساز نیز از آنجایی که با صنایع بسیاری مرتبط است، توسعه اقتصادی فراوانی را نتیجه می دهد.
در اغلب کشورهای گردشگرپذیر، توجه به صنعت گردشگری، بهبود قابل توجهی را در زیرساخت هایی مانند فرودگاه ها، اماکن تفریحی و رفاهی، حمل و نقل و راه ها، شبکه آب رسانی و انرژی، مراکز درمانی و غیره منجر شده که همگی ناشی از همبستگی جدایی ناپذیر صنعت گردشگری و مبحث ساختمان سازی و ساخت و ساز است. (8)
نتیجه گیری و جمع بندی
امروزه توسعه ی گردشگری در تمامی عرصه ها، مورد توجه دولت ها قرار گرفته است. بسیاری از کشورها به صورت فزاینده ای به این حقیقت پی برده اند که برای بهبود وضعیت اقتصادی خود باید ابتکار عمل به خرج داده و در صدد یافتن راه های تازه ای برآیند.صنعت گردشگری به صورت زنجیروار با بسیاری از فعالیت های اقتصادی، وابستگی دوجانبه دارد و رونق آن، از لحاظ افزایش درآمدها در اقتصاد کشور میزبان تاثیر به سزایی دارد. توسعه ی گردشگری، اقتصاد کشور را از حالت تک محصولی خارج میکند و ثبات و رشد اقتصادی را به علت ثبات در درآمدهای ناشی از جذب گردشگر، برای کشور به همراه خواهد داشت.
از طرفی صنعت گردشگری نظام منسجمی است که بسیاری از عناصر آن لازم و ملزوم یکدیگرند. بهطور مثال: اگرچه اسکان در اقامتگاه ها هدف اصلی یک گردشگر نیست؛ اما بدون فراهم بودن امکانات اقامتی، رغبتی برای دیدار از یک جاذبه ایجاد نمی شود. بنابراین تقاضا برای استفاده از امکانات اقامتی یک تقاضای مشتق شده است.
همچنین با رونقگرفتن صنعت گردشگری در کشور و ورود روزافزون گردشگرها، نیاز بیشتری برای احداث و ساخت و ساز این نوع اماکن به وجود میآید. مسائلی از این قبیل می تواند بخش های مختلف اقتصادی را به یکدیگر پیوند داده و موجب رونق بخش های تجاری، ساختمان سازی و صنایع مربوطه، هتل داری و سایر بخش های مرتبط شود.
شایان ذکر است که گردشگری به خوبی می تواند به توانمندسازی مناطق محروم کمک کند. وقتی از طریق اقامتگاه های بومگردی، پای گردشگر به مناطق روستایی کشور باز شود، زمینه ای مناسب برای ایجاد شغل های گوناگون در روستاها فراهم می شود.
پینوشتها
- محلاتی، ص. درآمدی بر جهانگردی، مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه شهید بهشتیف 1380
- تقوی، مهدی. عوامل موثر بر رشد صنعت گردشگری ایران، پژوهشنامه اقتصادی، سال نهم، شماره سوم، ص 172-157
- قاسمنیا، ندا. نقش اقامتگاههای گردشگری در توسعه گردشگری. فصلنامه نگرشهای نو در جغرافیای انسانی. سال هشتم. شماره دوم. بهار 1395
- شهابیان، پویان. بررسی نقش و اثرات گردشگری شهری در توسعه پایدار شهر، 1390
- به نقل از معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی mizanonline.com/002427
- صدر موسوی، میرستار. درآمدی بر برنامهریزی تفریحگاههای جهانگردی، نشریه دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه تبریز. شماره 17
- قرهنژاد. مقدمهای بر اقتصاد و سیاستگذاری توریسم، چاپ اول، انتشارات مانی، 1374
- طیبی، سیدکمیل. بررسی رابطه علّی بین گردشگری و رشد اقتصادی. دانش و توسعه، سال پانزدهم، شماره 24
