جنبش دانشجویی در دهه 1320، با توجه به مسائلی نظیر حضور قدرت‌های خارجی انگلستان، شوروی و آمریکا و اعمال نفوذ آنان در کشور برای به دست آوردن یا حفظ امتیاز به ویژه در مسئله نفت، عدم تحقق دموکراسی و آزادی‌های مندرج در قانون اساسی، شکاف طبقاتی وگسترش فقر عمومی، تحقیر فرهنگ مذهبی از سوی جریان‌های فکری و نیز تعدد احزاب و جریان‌های سیاسی، در سه ملیت فکری چپ، ملی و مذهبی شکل گرفت.
هر طیف فکری جنبش دانشجویی، تشکیلات متعلق به خود را برای پیگیری اهدافش سازمان می‌داد و فعالیت می‌کرد. قشر دانشجو، از زمان شکل‌گیری در سال‌های پیش از انقلاب همواره با تکیه بر خدا و اعتماد به نیروهای خودی، در صحنه‌های مختلف سیاسی ـ اجتماعی ایران حاضر می‌شد. آنان با فریادهای آتشین و کوبنده و فعالیت‌های مستمر، مخالفت آشکار خویش را با رژیم پهلوی اعلام و بر همراهی و همدلی با رهبر معظم انقلاب و مردم ایران تأکید می‌کردند، اوج مبارزات جنبش‌های دانشجویان با رژیم پهلوی در شانزده آذرماه در دانشگاه تهران رقم خورد، روایت شانزدهم آذر 1332، با بیان یکی از شاهدان ماجرا، آن قدر تکان دهنده است که هر دلی را آکنده از تأثر و افسوس می‌کند. شانزده آذرماه به دلیل گرامی داشت یاد شهدای دانشگاه، روز دانشجو نامیده شده است.
بی‌تردید؛ شانزده آذر ماه، نماد روحیه خروشان جنبش دانشجویی و مظهر ایثار، از خودگذشتگی، پایداری و استقلال و آزادی است. در این روز، دانشجویان به اعمال مزدورانه شاه اعتراض و او را دست نشانده آمریکا معرفی کردند.
آنان ثابت کردند که دانشجو، تنها جوینده دانش ظاهری نیست؛ بلکه جوینده همه خوبی‌هاست و در همه جا حضور چشمگیری دارد و با روشنگری و آگاهی‌های خود، هرگز اجازه نخواهد داد دشمنان در امور داخلی و خارجی کشور دخالت کنند.
شانزده آذر ثابت کرد که ایران تنها از آنِ ملت ایران است و آنان خود حق اداره کشورشان را دارند.
شانزده آذر ثابت کرد که قلم‌ها، شعارها و قدم های استوار دانشجو، همواره همراه و یاریگر ملت در همه زمینه‌هاست.
پس از پیروزی انقلاب نیز دانشجویان نشان دادند که پیرو مکتب ولایت‌اند و هرگز زیر بار سخنان بیهوده و حیله‌های دشمنان نخواهند رفت.
دانشجوی امروز بایستی جزو پیش برندگان انقلاب و دست ولایت باشد و نسبت به مسائل اسلامی و ملی هرگز احساس سردی نکنند، روحیه انقلابی دانشجویان باید همیشه حفظ گردد.
سید احمد سجادی
