صنعتگران
مصطفی اصفهانی

(ز 1295 ق)، نقاش و قلمدان‏ساز. وى به غیر از استاد مصطفى امامى حسینى است. این هنرمند در شیوه‏ى آقا رحیم كار مى‏كرده و در قلمدان‏سازى دست داشته است. از آثار او قلمدان گل و مرغ خوش نقشى به شیوه‏ى سیاه قلم كه معیار هنرى گل و مرغ‏ها، با آثار مصطفى امامى تفاوت زیادى دارد. زمینه‏ى قلمدان، حل كارى برگ و گل است ...

مستعلی زرگر خراسانی

(ز 1012 ق)، طراح فلزات. نگارگر و زرگر نقوش بر روى نقره و طلا و سایر فلزات سخت بود. تنها اثر گرانقدر وى، تزیین و آرایش الواح زرین دور ضریح صحن مبارك حضرت امام رضا علیه‏السلام، در مشهد است كه خطوط آنت وسط علیرضا عباسى كتابت شده و پیرایش و پرداخت و عمل آوردن آن بر عهده‏ى مستعلى زرگر بوده است، با رقم: «عمل ...

مختار

(س سیزدهم ق)، نقاش و قلمدان‏ساز. هنرمند دوره‏ى ناصرى است. تنها اثر وى قلمدان گل و مرغى زیبایى است كه بر رویه آن، دو پرنده تنها جلب نظر مى‏كند و رقم «كمترین مختار» دارد. ...

محمود مذهب باشی شیرازی

(1298 ق)، مذهب، قلمدان‏ساز و خطاط. مذهب باشى شیراز بود و در تذهیب و زرافشانى و حل كارى مهارت داشت. او در چهره‏پردازى و شبیه‏سازى نیز قوى دست بود و همچنین انواع خطوط را خوش مى‏نوشت. علینقى شیرازى، خوشنویس معروف، برادر كهتر وى بود. از آثار او: قلمدان پرمایه‏اى در زمینه‏ى مشكى كه گلهاى طلایى كم‏نظیرى بر ...

محمود کردی

(س نهم ق)، طراح فلزات. نقاش و طراح تصاویر اسلیمى بر روى فلزات سخت بود. از آثار وى سینى لبه بلند و كوچكى است كه به طلا و نقره‏كوبى عمل آمده و انواع نقوش قرینه‏اى و تزیینات اسلیمى بر روى آن جلوه‏گر شده است، با رقم: «نقش المعلم محمود الكردى یرجو المغفره من ذنوبه». ...

محمود سنقر

(ز 680 ق)، طراح فلزات. نقاش و طراح و سازنده‏ى قلمدان و ابزار فلزى زیبا بود. از آثار این هنرمند، قلمدان نقره‏كوبى به جاى مانده كه شكل ساده‏اى داشته و در داخل آن، تصاویر افرادى دیده مى‏شوند كه چهار زانو نشسته و اشیاء گوناگونى به دست دارند. در كناره‏هاى آن نیز، تصاویر اشخاص و نقوش دایره‏اى و ترسیم انواع ...

محمد نقاشباشی

(ز 1255 ق)، نقاش و میناساز. هنرمند دوره‏ى فتحعلى‏شاه و محمدشاه قاجار بود كه در زمان سلطنت محمدشاه به لقب نقاش‏باشى مفتخر گشته است. وى در تصویر و شبیه‏سازى خوش قلم و در كارهاى روغنى و قلمدان و میناسازى قوى‏دست بود. از آثار او: جعبه‏ى ارزنده‏اى، با: «رقم كمترین محمد 1238»؛ تصویر مجلس عروسى ناصرالدین‏شاه ...

محمد نبی

(س دوازدهم ق)، قلمدان‏ساز. از هنرمندان ایرانى بوده كه به دیار هند رفته و در آنجا ماندگار گشته است. از آثار وى قلمدان تابوتى بزرگى است كه به گل و مرغ خوش پرداز ترسیم شده و در وسط آن، تصاویر جماعتى از شكارچیان نقش بسته و رقم نهاده است: «رقم زد كمینه محمد نبى». ...

محمدعلی شریف

(ز 1208 ق)، قلمدان‏ساز و نقاش. وى به غیر از محمدعلى شریف قاینى است. از آثار رقم‏دار او قلمدان گل و مرغى خوش نقشى است كه جمع گلها را بر روى قلمدان ظاهر ساخته و جوانب آن را تذهیب كرده است، با رقم: «محمدعلى شریف 1208». ...

احد الحسینی

(اوایل س سیزدهم ق)، نگارگر فلزات و شمشیر ساز. از آثار رقم‏دار وى: قمه‏ى زیبا و استادانه‏اى است در موزه‏ى ویكتوریا آلبرت لندن، با رقم «ابن عبداللَّه احد الحسینى». ...

ابومحمد الشریف

(س دوازدهم و سیزدهم ق)، نقاش و مجلّد. وى از جمله استادان ممتاز گل و بوته‏سازى در اواخر دوران زندیه بود، كه جلدهاى رغنى در حد اعلاى نفاست مى‏ساخت. آثار بازمانده از وى: یك جلد زیبا است با تاریخ 1199 ق و همچنین یك جلد كتاب گلستان سعدى كه زمینه‏ى آن مرغش آلبالویى زیبایى است، تصاویر گل و بلبل و پیچكهاى ریز ...

ابوبکر ساعت ساز یزدی

(ز 725 ق)، مبتكر و مخترع. اهل یزد بود و در همان جا زندگى مى‏كرد. از آثار وى اختراع و ساخت ساعت عجیبى بود كه به طرز استادانه‏اى ساخته شده و در مدرسه ركنیه یزد در سال 725 ق نصب شده بود و كار مى‏كرده است. ...

ابراهیم نگین تراش

(؟)، نگین تراش. در كتاب خطى «اكبر نامه» در مورد این هنرمند چنین آمده: «در عقیق نگارى هم طراز برادر خود شریف هروى است، لیكن كار از باستانى و استادان در گذرانید و رقاع و نستعلیق او از كارنامه‏ى خوش‏نویسان جدا نتوان ساخت، لعل‏هاى گران ارج شاهنشاهى بنقش لعل جلالى آرایش داده اوست». ...

ابراهیم زبور

(س دوازدهم ق)، طغراساز و مذهِّب. از آثار رقم‏دار وى طغراى زیبایى است كه در یكى از حراجهاى لندن به فروش رفت، با رقم: «ابراهیم زیور». ...

اصفهانی نقاشباشی

(س سیزدهم و چهاردهم ق)، نقاش و قلمدان‏ساز. زاده‏ى اصفهان و از شاگردان معروف عباس شیرازى بود. مدتى به روسیه رفت و از استادان آن دیار فنون نقاشى را فراگرفت. وى همچنین در میناسازى، مجلدسازى، قاب آینه، مصورسازى كتب و مرقعات و تصویر پارچه‏هاى قلم‏كار مهارت داشت. از شاگردان معروف او هادى تجویدى است كه در سال ...

ابوالحسن آگهی یزدی

(وف 1305 ق)، شاعر، زرگر و میناساز. میرزا محمدعلى شهلاى یزدى مؤلف «تذكره‏ى شبستان» جد وى بوده است. برخى از اشعار وى در «آتشكده‏ى یزدان» تألیف آیتى یزدى آمده است. ...

نجف علی نقاشباشی اصفهانی

(1277 -1203 ق)، نقاش، قلمدان ساز و خطاط. معروف به آقانجف. در اصفهان متولد شد. وى از اساتید معروف فن قلمدان سازى در عصر قاجاریه بود. او علاوه بر آموختن نگارگرى در نزد استادان اصفهان، از نقاشان اروپایى مقیم آن شهر نیز سود جسته و از روى باسمه‏هاى چاپى مذهبى و غیرمذهبى فرنگى نیز كپى كرده است. آقانجف در چهره‏پردازى ...

آقاجان کاشی پز اصفهانی

(ز 1299 ق)، كاشى‏ساز. از آثار وى: كاشى كارى كتیبه‏ى سقاخانه امامزاده احمد، در اصفهان، با رقم: «عمل استاد آقاجان كاشى‏پز»؛ كاشى كارى كتیبه‏ى سنگاب مسجد رحیم‏خان، در اصفهان، با رقم: «حقیر فقیر آقاجان كاشى‏پز»؛ كاشى كارى هلال مدخل ایوان محوطه‏ى زیر گنبد مسجد سید اصفهان، با رقم: «عمل كمترین آقاجان 1299». ...

آقا ابوالقاسم

(س سیزدهم ق)، نقاش جلد و قلمدان‏ساز. در این رشته صاحب كارخانه‏اى نیز بوده است. تنها یك اثر معمولى بزمى از او دیده شده كه عبارت است از: تابلوى بزرگ روغنى جوانى در حال خوردن غذا از روى میز بزرگى پر از خوردنى و نوشیدنیهاى گوناگون كه در اطراف وى دختران جوان به طرب مشغول‏اند. این اثر بزمى با رنگهاى زنده و ...

محمد آبان

(س دهم ق)، نساج و طراح. در هنر خود شهره و هم عیار نساجان و طراحان معروف زمان خود، از قبیل غیاث، حسین عبداللَّه، یحیى و معزالدین بود و استادى چیره‏دست به شمار مى‏آمد. ...