شکستگی و آسیب صورت در ورزش ( Facial fracture )

پیش زمینه

آسیب های صورت و بخصوص شکستگی های آن اهمیت زیادی دارند چرا که می توانند تهدید کننده حیات باشند. شکستگی های استخوانهای صورت در ورزشکاران علل مختلفی دارند : تماس و برخوردهای شدید بین ورزشکاران (مشت, آرنج و سر ) اصاب توپ به صورت ( شکستگی بینی ), افتادن روی زمین یا تشک ورزشی ( کشتی و ژیمناستیک ). اغلب آسیبهای ورزشی ناحیه صورت جزئی هستند اما این پتانسیل که می تونند عوارض شدید ایجاد کنند را باید همواره در نظر داشت لذا بررسی سریع و همه جانبه آسیبهای صورت هر چند جزئی لازم است. صدمات صورت می تواند در همراهی با صدمات گردن یا سر باشد و آنها را هم باید بررسی نمود. اغلب شکستگی های صورت نیازمند اعمال نیروی قوی به صورت است. نیروی لازم برای ایجاد شکستگی در نواحی مختلف صورت به شرح زیر است:
بینی : g 30
استخوان گونه : g 50
استخوان فک تحتانی : g 70
استخوان فک فوقانی : g 100
کاسه چشم : g 200

فرکانس

• طبق آخرین تحقیقات ( 2005 ) , 29-3% از آسیبهای صورت و 42 ـ10% از شکستگی های صورت مرتبط با ورزش است.
• 11% از شکستگی های استخوان گونه ناشی از ورزش است.
• 32% از شکستگی های استخوان فک تحتانی ناشی از ورزش است.
• 75% از شکستگی های صورت در گونه , فک تحتانی و بینی رخ می دهد.
• شکستگی بینی شایعترین شکستگی صورت بحساب می آید.

آناتومی کاربردی

• سینوس ناحیه پیشانی : هم دیواره قدامی و هم دیواره خلفی آن ( جلوی مغز ) می تواند دچار شکستگی شود.
• کاسه چشم : کاسه چشم 7 استخوان ریز و درشت دارد. کاسه چشم یک دیواره خارجی یک دیواره داخلی و کف و سقف دارد. کف و لبه تحتانی کاسه چشم از سایر نقاط نازکتر است و لذا بیشترین شکستگی های کاسه چشم در این بخش رخ می دهد.
• بینی : توضیح این بخش را در قسمت شکستگی بینی ملاحظه بفرمائید.
• گونه : مثل بینی یک ناحیه برجسته صورت است و لذا بیشتر در معرض آسیب قرار دارد. این بخش استخوانی محکم و ضخیم است و لذا شکستگی آن نیازمند نیروی زیادی است و همین امر سبب می گردد که در شکستگی های گونه آسیب ساختارهای زیر آن بعلت قوی بودن نیرو شایع است.
• فک فوقانی : فک فوقانی در زیر کاسه چشم قرار دارد و دندانهای فوقانی روی آن قرار دارد. شکستگی های آن می تواند بصورت عرضی و در بالای دندانها و زیر بینی و یا همراه با آسیب بینی یا کف کاسه چشم باشد.
• فک تحتانی : فک تحتانی از یک قسمت میانی و دو تنه و دو زاویه فک و شاخ فوقانی شکل میگیرد. شکستگی می تواند در هر بخشی از آن رخ دهد در ضربات بوکس عمدتاً شکستگی در زاویه فک رخ می دهد.

بیومکانیک ورزشی

بطور کلی شکستگی های صورت در ورزشکاران در نتیجه ضربات مستقیم شدید یا با سرعت بالا به یک ناحیه کوچک از صورت رخ می دهد مثل اصابت توپ به صورت. در ورزشهایی که در آنها تماس بین افراد زیاد است نیز احتمال آسیب و شکستگی صورت بالاست ( فوتبال, بسکتبال, ورزشهای رزمی, بوکس) استفاده از محافظ دندان و صورت می تواند به کاهش صدمات صورت بیانجامد.

شرح حال

در شکستگی های صورت بخاطر شدید بودن ضربات اول باید علائم حیاتی ورزشکار چک شود. در صورت پایدار بودن علائم حیاتی ( فشار خون, نبض, سطح هوشیاری ) به شرح حال جزئیات می پردازیم.
• شکستگی سینوس پیشانی :
- اصابت ضربه به ناحیه فوقانی کاسه چشم یا پیشانی فرد.
- احتمال دارد فرد دچار بی حسی در ناحیه بالای کاسه چشم یا پیشانی همان طرف باشد.
• شکستگی کاسه چشم :
- شرح حال اصابت یک جسم بزرگتر از قطر کاسه چشم به آن ( مثل مشت یا توپ بسکتبال )که منجر به آسیب کاسه چشم شده باشد.
- می تواند قطعات شکسته استخوانی وارد کاسه چشم شده و ساختارهای چشمی را تحت فشار قرار دهد و یا سبب خونریزی چشم شود.
- احتمال شکایت از دو بینی مهم است.
• شکستگی بینی :
- ضربه به ناحیه بینی
- خونریزی بینی
- تغییر شکل بینی
• شکستگی گونه :
- ضربه آرنج یا چوب به ناحیه گونه
- انقباض شدید عضلات فک ( قفل شدن دهان )
- بی حسی در ناحیه گونه
• شکستگی فک تحتانی:
- بی حسی ناحیه فک
- درد فکی
- جابجایی واضح در قطعات شکسته
- عمدتاً در اثر اصابت مشت در بوکس یا حوادث موتوری
• شکستگی آرواره فوقانی :
- ضربه به وسط صورت یا بینی
- شکستگی همراه دندانی
- خونریزی دهانی
- آسیب همراه در بینی یا کاسه چشم دارد یا خیر.

معاینه بالینی

• شکستگی سینوس پیشانی :
- فرورفتگی قابل مشاهده یا قابل لمس در ناحیه مذکور
- شکستگی دیواره خلفی سینوس می تواند علائم مغزی مثل کاهش سطح هوشیاری بدهد.
• شکستگی کاسه چشم :
- ادم و کبودی در اثر آسیب چشم
- خونریزی زیر ملتهمه
- دو بینی
- محدودیت در حرکات چشم به بالا و پائین.
- کاهش حس در لمس ناحیه زیر کاسه چشم و روی گونه
- ورود هوا به زیر پلک ( آمفیزم زیر پوستی )
• شکستگی بینی :
- شواهد شکستگی شامل : خونریزی‏, حساسیت در لمس, تغییر شکل, انسداد راههای هوایی بینی, کبودی دور چشم.
- معاینه دیواره بینی از نظر انحراف یا هماتوم ( لخته خون )
• شکستگی گونه :
- قفل شدن فک ( با دست دهان باز نمی شود )
- فرورفتگی ناحیه گونه
- کاهش حس در لمس ناحیه زیر کاسه چشم
- در صورت وجود دو بینی آسیب همراه کاسه چشم ( کف کاسه چشم ) وجود دارد.
• شکستگی فک فوقانی :
- قطعه متحرک استخوانی
- ناپایداری خط وسط صورت.
- شکستگی دندان
• شکستگی آرواره تحتانی:
- ارزیابی قدرت زبان با معاینه دهان
- معاینه فک از نظر جابجا شدن و حساسیت در لمس

تصویربرداری

- CT اسکن بهترین روش ارزیابی شکستگی های ناحیه صورت است.
- در شکستگی سینوس پیشانی , عکس رادیوگرافی ساده PA و Lateral
- در شکستگی سینوس پیشانی عکس CT اسکن با برش 2 میلی متری بهترین روش برای بررسی شکستگی های دیواره خلفی است.
- در شکستگی کاسه چشم : CT در مقاطع Axial و Coronal . وجود بیرون زدگی محتویات کاسه چشم به داخل سینوس فک فوقانی در CT و یا یک ناحیه روشن در عکس رادیوگرافی, شکستگی کف کاسه چشم را مطرح می سازد.
- در شکستگی گونه ای: CT اسکن در محورهای axial و coronal بهترین روش است.
- در شکستگی فک فوقانی : CT عالی است و ارزیابی رادیوگرافیک این نوع استخوان مشکل است.
- در شکستگی فک تحتانی : بهترین روش Panoramic Radiography است. اگر نشد از رادیوگرافی در وضعیت های مایل چپ و راست, PA و نمای Towne استفاده می شود.

درمان

• شکستگی سینوس پیشانی :
در نوع شکستگی دیواره خلفی ارزیابی برای طراحی لازم است. اما در شکستگی دیواره قدامی می توان تامل کرد و پس از بررسی کافی با معاینه و رادیوگرافی یا CT تصمیم گرفت.
• شکستگی کاسه چشم :
در فاز حاد باید سر را بالا نگه داشت و از ضد دردها استفاده نمود, در صورت وجود دو بینی بیش از 2 هفته باید جراحی صورت گیرد.
• شکستگی بینی :
اول هدف کنترل خونریزی بینی و کاهش درد است. در صورت نیاز بهترین زمان برای جراحی بینی 2-1 ساعت اول است اگر نشد بعد از فروکش کردن تورم در حدود ۵-۴ روز بعد باید صورت گیرد.
• شکستگی گونه :
جراحی باز و ثابت کردن استخوانها به هم روش استاندارد است.
• شکستگی فک تحتانی :
جراحی باز و ثابت کردن استخوانها به هم روش استاندارد است.
•شکستگی فک تحتانی :
عمدتاً نیازمند بستری و جراحی اند.

بازگشت به تمرین

• در صورت آسیب بینایی تا زمانی که اصلاح نشده نباید شروع به تمرین ورزشی نمود.
• در صورت ترمیم ناکافی استخوانی حتماً برای ورزش باید از محافظ صورت استفاده گردد.
• حمایت روحی مناسب ورزشکار تا دچار ترس از بازگشت به رقابت بخاطر آسیب دیدن پیدا نکند
منبع: موسسه طب ورزش
/خ