مترجم: حمید وثیق زاده
منبع: راسخون
منبع: راسخون
پایین بودن سطح ویتامین D در انسان بسیار شایع است و گفته میشود یک عامل احتمالی خطر برای ایجاد بیماریهای مختلف به حساب می‌آید. این قسمت بینشی از جنبه‌های مختلف این بیماری است.
علائم کمبود ویتامین D
در بزرگسالان
درد عضلانی استخوانی: یکی از شایع‌ترین علائم کمبود ویتامین D، درد عضلانی- استخوانی می‌باشد که ممکن است در طول زمستان بدتر شود. در برخی موارد، این درد غالباً مانند یک ضربان شدید در دستها یا پاها احساس می شود.
نرمی استخوان: میزان پایین ویتامین D ممکن است به نرمی استخوان در بزرگسالان بیانجامد که ضعف و درد استخوان خصوصاً در دنده‌ها، باسن، لگن، ران و پا را ایجاد میکند. این افراد ممکن است در راه رفتن یا بالا رفتن از پله مشکل داشته باشند. در بیشتر آنها روند حرکتی ناپایدار یا لرزان دیده میشود. همچنین در چنین افرادی ممکن است استخوان به راحتی بشکند.
تغییرات خلق و خوی و افسردگی: مشاهده شده است که کمبود ویتامینD در افراد افسرده شایع است. اختلالات فصلی عاطفی (SAD)، اختلالی خُلقی است که در طول زمستان، هنگامی که آفتاب کمتری وجود دارد، آشکار میشود. همه ما می‌دانیم که قرار گرفتن در معرض نور خورشید با تولید ویتامینD مرتبط است. گفته میشود که این ویتامین سطوح ملاتونین، که یک انتقال دهنده عصبی است و نقش مهمی در تنظیم خلق و خو دارد، را تحت تأثیر قرار می‌دهد. با سطوح پایین ویتامین D، بدن تولید ملاتونین را که باعث از دست دادن انرژی، کندی و احتمالاً افسردگی میشود را آغاز میکند. بنابراین، قرار گرفتن در معرض نور خورشید ویتامین D در بدن تولید میکند که به نوبه خود باعث کاهش سطح ملاتونین شده و افسردگی را از بین می‌برد. در یکی از نظریات عنوان میشود که افسردگی و تغییرات خلق و خوی علائمی از سطوح پایین ویتامین D هستند. در مورد زنان، تغییر سطح استروژن عامل دیگری است که گفته میشود به کمبود ویتامین D و افسردگی مرتبط است.
خستگی و بدن درد: این علایم برای شرایط مختلف پزشکی متداول می‌باشد. کسانی که مبتلا به سندرم خستگی مزمن هستند، از کوفتگی شدید و خستگی رنج می‌برند. همچنین در بسیاری از آنها سطوح پایین ویتامین D مشاهده شده است. اگرچه علائم مبهم می‌باشند، اما در میان کسانی که با کمبود ویتامین D مواجهند، معمول است.
از دست دادن شنوایی: کمبود ویتامین D می‌تواند به نرمی استخوان‌ها بیانجامد که امکان دارد نفوذپذیر و شکننده شوند. در برخی افراد، این وضعیت ممکن است باعث کانی زدایی از حلزون گوش شود، که در نهایت می‌تواند منجر به از دست دادن شنوایی شود.
اختلالات خواب: ارتباط بین اختلالات خواب و کمبود ویتامین D با این واقعیت اثبات میشود که تعداد بسیار زیادی گیرنده ویتامین D در آن قسمت از مغز که الگوی خواب طبیعی را کنترل میکند، وجود دارند. عموماً اعتقاد دارند که ثابت نگه داشتن سطح ویتامین D می‌تواند درمانی برای مشکلات خواب باشد.
علائم قبل از قاعدگی شدید: گفته میشود که ویتامین D درمانی است برای علائم قبل از قاعدگی. هر چند نحوه عملکرد این ویتامین در این زمینه مشخص نیست، اما می‌تواند به دلیل نقش آن در افزایش سطح کلسیم و یا فعال شدن عملکرد انتقال دهنده عصبی باشد. ویتامینD همچنین ممکن است موجب تغییرات هورمونی شود.
ایمنی پایین: به همان اندازه که سیستم ایمنی بدن ضعیف‌تر میشود، احتمال ابتلا به تعدادی از بیماریهای دیگر، نظیر آنفولانزا و عفونت‌های تنفسی افزایش می‌یابد. با یک سیستم ایمنی ضعیف، سلامت کلی می‌تواند در مخاطره قرار گیرد.
مشکلات دندانی: ویتامین D برای جذب کلسیم در بدن بسیارمهم است. به همین دلیل است که سطح پایین ویتامین D بهداشت دهان و دندان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. کسانی که با کمبود این ویتامین مواجهند، دچار مشکلات مختلف دندانی، از جمله بیماری پریودنتال می‌شوند.
در کودکان و نوجوانان
راشیتیسم: کمبود ویتامینD در کودکان ممکن است موجب راشیتیسم گردد، که با نرمی استخوان و جمجمه و پاهای خمیده مشخص میشود. در برخی موارد، ممکن است میزان رشد را هم تحت تأثیر قرار دهد به خصوص به جای وزن در قد تأثیر می‌گذارد.
تست خون ویتامین D
گفته میشود تست 25ـ هیدروکسی ویتامینD [یا تست25 (OH) D ] از دقیق‌ترین روشهای تعیین غلظت سرمی ویتامین D است. یکی دیگر از روش‌ها بنام، تست 25ر1 ـ هیدروکسی ویتامین D است که برای آن دسته از افرادی که می‌خواهند به کمبود احتمالی ویتامین D پی ببرند، توصیه نمی‌شود. این تست برای افرادی با کلسیم و سطوح ویتامین D بیش از حد (مانند سارکوئیدوز (sarcoidosis)) انجام میشود. میزان طبیعی ویتامین D هنوز هم موضوعی بحث برانگیز است. در مورد بزرگسالان سالم، غلظت سرم خون 20 نانوگرم در میلی لیتر است که توسط بسیاری از آزمایشگاه‌های ایالات متحده مقداری ایده‌آل محسوب میشود. در حالی که تعدادی از متخصصین بهداشت و درمان، سطح پایین آن را زیر30 نانوگرم در میلی لیتر می‌دانند، برای گروهی هم این مقدار، زیر 50 نانوگرم در میلی لیتر می‌باشد. در مورد گروه اخیر، سطح ایده آل ویتامین D 50 تا 70 نانوگرم در میلی لیتر است. بنابراین دوز ویتامینD با توجه به نتیجه آزمایش و وضعیت سلامت فرد تعیین میشود. هیچ حد بالای استانداردی برای سطح ویتامینD وجود ندارد. دامنه‌ی آن ممکن است از 50 تا 80 نانوگرم در میلی لیتر متغیر باشد. به طور خلاصه، تا آنجایی که به دامنه و حیطه‌ی سطح ویتامین D مربوط باشد، هیچ استاندارد جهانی وجود ندارد. بنابراین، بهتر است با یک پزشک متخصص مشورت کرده تا سطح ویتامین D شما را با جزئیات بررسی کند.
چه کسانی در معرض خطر هستند؟
اصولاً، سه عامل وجود دارند که می‌توانند منجر به سطح پایینی از ویتامینD شوند. یکی از آنها، ناتوانی بدن برای تولید و یا استفاده از این ویتامین است. دوم آنکه، برخی از افراد، تحت شرایطی خاص، نیاز به ویتامین D زیادی دارند که ممکن است دچار کمبود شوند. اگر چه تعدادی منابع غذایی سرشار از ویتامین D وجود دارند، مصرف کم در رژیم غذایی نیز ممکن است یک دلیل محسوب شود. در زیر لیست برخی از علل شایع سطوح پایین ویتامین D آورده شده است.
آیا مکمل‌های ویتامین D مؤثر می‌باشند؟
توصیه میشود که گهگاهی سطوح ویتامین D بررسی شوند. چنانچه متوجه کمبود آن شدید، شاید دکترتان مصرف مکمل‌هایی را توصیه کند. دوز مکمل‌های ویتامین D ممکن است با توجه به شرایط فردی متفاوت باشد. اگر چه گفته میشود حد بالایی آن 4000 IU (واحد بین‌المللی) است، در برخی موارد دوزهای بالاتر برای درمان کوتاه مدت استفاده می‌شوند. مکمل‌های ویتامین D بایستی تحت نظر یک متخصص بهداشت و درمان مصرف شوند. قرار گرفتن در معرض نور خورشید و مصرف این ویتامین در رژیم غذایی نیز احتمالاً مفید است. در برخی موارد، ممکن است مکمل‌ها مؤثر واقع نشوند. این حالت در افرادی با شرایط پزشکی و یا ژنتیکی خاصی اتفاق می‌افتد. به عنوان مثال، کسانی که مبتلا به بیماری سلیاک (celiac)، بیماری کرون (Crohn)، و غیره، هستند، ویتامینD به درستی جذب نمی‌شود، مهم نیست که چقدر مکمل استفاده کنند. همین حالت برای افرادی که مشکلات کبدی و کلیوی دارند، پیش می‌آید. این اندام مسئول تبدیل ویتامین D به فرم بیولوژیکی فعال آن است. ویتامین D ای که توسط بدن ساخته و جذب شده است، غیر فعال است تا زمانی که هیدروکسیلاسیون که در دو اندام مختلف یعنی کلیه و کبد اتفاق می‌افتد، فعال شود. کبد، ویتامین D را به 25 ـ هیدروکسی ویتامین D و یا کلسیدیول (calcidiol) تبدیل میکند، که به نوبه خود توسط کلیه به 25ر1 ـ دی هیدروکسی ویتامین D یا کلسیتریول (calcitriol) تبدیل میشود. کمبود ویتامین K و منیزیم نیز ممکن است بر جذب ویتامین D در بدن تأثیر بگذارند. بنابراین، عوامل مختلفی وجود دارند که سطح ویتامین D در بدن را تعیین می‌کنند. اگر مکمل‌ها موفق به بالا بردن سطح ویتامین D نشوند، نیاز است که عوامل دیگر مورد بررسی قرار بگیرند و اصلاح شوند.
گفته میشود مکمل‌های ویتامینD برای درمان ضایعات استخوان، نرمی استخوان، راشیتیسم، کمبود ویتامین D، پسوریازیس، هیپوپاراتیروییدی، سطح پایین فسفات در خون، و غیره مؤثر هستند. همچنین شاید برای کسانی که مبتلا به پوکی استخوان هستند مفید باشند. هر چند، هیچ شواهد قطعی وجود ندارد، گفته میشود که ویتامین D برای جلوگیری از انواع خاصی از سرطان، فلج چندگانه، عفونت‌های تنفسی، آرتریت روماتیسمی، و غیره سودمند است. با این حال، امکان دارد این مکمل‌ها برای درمان فشار خون بالا، بیماریهای قلبی ، دیابت، بیماریهای مزمن انسدادی ریه، آسم و یا سطوح بالای کلسترول مؤثر باشند.
چنانچه مبتلا به بیماریهای کبدی و کلیوی، تصلب شریان، انواع خاصی از سرطان (بویژه لنفوم)، پُرکاری پاراتیروئید، سارکوئیدوز، سطوح بالای کلسیم خون و هیستوپلاسموز (histoplasmosis) هستید، از مصرف مکمل‌های ویتامین D اجتناب کنید.
مسمومیت‌زایی ویتامین D: گرچه نادر است، لیکن، مصرف بیش از حد مکمل‌ها گاهی اوقات ممکن است موجب مسمومیت‌زایی ویتامین D شوند. این وضعیت در مورد قرار گرفتن بیش از حد در آفتاب اتفاق نمی‌افتد، زیرا بدن یک مکانیزم تنظیمی دارد که می‌تواند تولید ویتامین D را چک کرده و از رسیدن آن به سطوح سمی جلوگیری کند. علائم شایع مسمومیت‌زایی ویتامین D عبارتند از: حالت تهوع، استفراغ، خستگی، یبوست و از دست دادن اشتها.
چگونه ویتامین D دریافت کنیم؟
اگر چه غذا یکی از منابع اصلی ویتامین‌ها و مواد معدنی است، این منبع در مورد ویتامین D خیلی مناسب نیست. بعضی موادغذایی این ویتامین را در خود دارند، اما به اندازه کافی نیست که نیاز بدن انسان را برآورده سازد. اعتقاد بر این است که تنها دو منبع عمده ویتامین D وجود دارد ـ نور خورشید و مکمل‌ها.
قرار گرفتن در معرض نور خورشید: بدن انسان زمانی که در معرض اشعه‌ی UVB خورشید قرار می‌گیرد، می‌تواند ویتامینD تولید کند. گفته شده است که قرار گرفتن در آفتاب به مدت چند دقیقه برای پوست به خاطر تولید مقادیر لازم ویتامین D کافی است ( اما از آفتاب سوختگی جلوگیری کنید). بنابراین، نیازی نیست نگران عوارض جانبی قرار گرفتن بیش از حد در معرض نور خورشید باشید. با این حال، عوامل ویژه‌ای وجود دارند که بر تولید ویتامینD در بدن انسان، از طریق قرار گرفتن در معرض نور خورشید تأثیر می‌گذارند.
زمان مناسب در طول روز: اعتقاد بر این است که نور خورشید در ظهر (10 صبح تا 2 ظهر) برای پوست بهترین زمان تولید ویتامین D است.
رنگ پوست: افرادی که پوست روشن دارند به زمان کمتری برای سنتز ویتامینD از نور خورشید نیاز دارند، در حالی که افراد با پوست تیره به مدت زمان طولانی‌تری جهت قرار گرفتن در معرض نور خورشید نیاز دارند.
محل سکونت: مقدار اشعه‌های UVB که به زمین می‌رسد، در مکانهای مختلف متفاوت است. این اشعه‌ها زمانی به زمین می‌رسند که خورشید در بالای 50 درجه از افق قرار داشته باشد.
تغییرات فصلی: مقدار اشعه‌های UVB که به زمین می‌رسد، ممکن است با فصول مختلف متفاوت باشد و در طول زمستان بسیار کم است. با این حال، در مکانهای متفاوت نیز این مقدار ممکن است تغییر کند.
سن: افراد مسن‌تر (بالای 40 سال) در مقایسه با افراد زیر 20 سال، به مدت زمان طولانی‌تری برای قرار گرفتن در معرض نور خورشید جهت تولید ویتامین D، نیاز دارند.
استفاده از کرم‌های ضد آفتاب: پس از استفاده از کرم‌های ضد آفتاب، چنانچه هدف سنتز و تولید ویتامین D باشد، قرار گرفتن در معرض نور خورشید فایده‌ای ندارد.
در معرض قرار دادن پوست: در مقایسه با پاها و بازوها که تنها مقدار کمی ویتامین D تولید می‌کنند، قرار دادن نیم تنه در معرض نور خورشید بسیار مفید است.
عوامل دیگری که می‌توانند مانعی برای تولید ویتامین D باشند، آلودگی هوا، آب و هوا ابری، ارتفاع بالا، و غیره هستند.
اگر به هر دلیلی قرار گرفتن در معرض نور خورشید ممکن نباشد، تختهای برنزه می‌توانند به عنوان یک جایگزین استفاده شوند. در این مورد نیز، قرار گرفتن در معرض آن به مدت چند دقیقه کافی خواهد بود. با این حال، اشعه‌های UVA که از این لامپها ساطع می‌شوند، جای نگرانی دارد.
مکمل‌ها: مکمل‌های ویتامینD به شکل روغن (که به صورت کپسولهای ژله‌ای و یا بطری فروخته می‌شوند) و پودرهای محلول در آب (که به صورت قرص یا کپسول عرضه می‌شوند) موجودند. هم ویتامین D2 و هم D3 به عنوان مکمل در دسترس می‌باشند. با این حال، ویتامینD3 (فرم ویتامین D که در بدن انسان تولید میشود) ترجیح داده میشود، زیرا بدن بلافاصله آن را استفاده میکند. حتی مقدار مکمل‌ها باید دقیق باشند. مقدار مورد نیاز ممکن است از فردی به فرد دیگر با توجه به سن، وضعیت سلامت، میزان قرار گرفتن در معرض خورشید، میزان جذب، و غیره متفاوت باشد. گفته شده است که سطح مورد نیاز ویتامین D که توسط مراکز (بهداشتی) دولتی توصیه میشود (IU 700 در روز، برای افراد زیر 70 سال و IU 800 برای افراد بالاتر از این سن) بسیار پایین‌تر از نیاز واقعی بدن است. به عقیده‌ی انجمن ویتامین D، میزان ویتامین D مورد نیاز حدود IU 1000 برای نوزادان زیر یک سال است. بالاتر از این سن، به IU 1000 در هر 25پوند (معادل 11.34 کیلوگرم) از وزن بدن نیاز است. یک فرد سالم بالغ به طور متوسط به حدود IU 5000 ویتامین D نیاز دارد، در حالی که زنان باردار و مادران شیرده به IU 6000 نیاز دارند. بر اساس آخرین مطالعات تحقیقاتی، نیاز ویتامین D در یک فرد بزرگسال به طور متوسط بین IU 8000 تاIU 10000 است. نظر به اینکه افزایش در دوز، هنوز توسط مقامات تأیید نشده است، بهترین کار پیروی از دستورالعمل‌های پزشک خود است که در هر فرد بسته به نیاز، مقدار دوز را تعیین میکند.
غذاهایی با ویتامین D : همانطور که در بالا ذکر شد، برخی غذاها حاوی ویتامین D هستند، اما برای برآوردن نیاز روزانه بدن کافی نیستند. قارچ و یونجه دارای مقادیر نسبتاً زیادی ویتامین D2 هستند. در زیر برخی از منابع ویتامین D3 آورده شده است.
روغن جگر ماهی
ماهی آزاد
ماهی خال مخالی
ماهی ساردین
شمشیر ماهی
شاه ماهی
گربه ماهی
ماهی تن
تخم مرغ
کبد گاو
شیر بز
ماست
پنیر ریکوتا
همچنین می‌توانید غذاهای غنی شده از ویتامین D را مصرف کنید. عامل دیگری که می‌تواند سطح ویتامین D بدن انسان را تحت تأثیر قرار دهد، متابولیسم و جذب طبیعی است. برای جذب مناسب ویتامین D، شما باید مقدار کافی منیزیم، ویتامین K و روی در بدن داشته باشید.
عملکردهای اصلی ویتامین D
در سال‌های اولیه قرن بیستم محققان دریافتند بیماری که بر رشد استخوان در کودکان تأثیر می‌گذارد، می‌تواند به وسیله ترکیبی از روغن کبد ماهی کاد پیشگیری شود. آنها نام این ترکیب را « عامل D محلول در چربی» گذاشتند، که بعدها به عنوان ویتامین D شناخته شد. از جهات دیگر به این ویتامین به علت توانایی آن برای افزایش میزان رسوب کلسیم در استخوان‌ها، کلسیفرول 'calciferol' گویند. ویتامین D یک گروه از پروهورمونها (prohormones) (پیش ماده‌ای برای هورمون) است که حداقل تأثیر هورمونی را دارد. دو فرم اصلی ویتامین D2 و ویتامینD3 هستند. اولی توسط گیاهان تولید میشود و از جهات دیگر با نام ارگوکالسیفرول (ergocalciferol) شناخته شده، و دومی، عمل (تولید این ویتامین) در بدن انسان انجام میشود (درپوست، زمانی که در معرض اشعه‌های ماوراء بنفش در آفتاب قرار گرفته باشد، ایجاد میشود)، که با نام کالی کلسیفرول (cholecalciferol) شناخته شده است.
فهرست راهنما
1- علائم
2- بیماریهای مرتبط
3- تست خون
4- عوامل خطر
5- تأثیرات تکمیلی
6- منابع ویتامین D
علائم کمبود ویتامین D
در بزرگسالان
درد عضلانی استخوانی: یکی از شایع‌ترین علائم کمبود ویتامین D، درد عضلانی- استخوانی می‌باشد که ممکن است در طول زمستان بدتر شود. در برخی موارد، این درد غالباً مانند یک ضربان شدید در دستها یا پاها احساس می شود.
نرمی استخوان: میزان پایین ویتامین D ممکن است به نرمی استخوان در بزرگسالان بیانجامد که ضعف و درد استخوان خصوصاً در دنده‌ها، باسن، لگن، ران و پا را ایجاد میکند. این افراد ممکن است در راه رفتن یا بالا رفتن از پله مشکل داشته باشند. در بیشتر آنها روند حرکتی ناپایدار یا لرزان دیده میشود. همچنین در چنین افرادی ممکن است استخوان به راحتی بشکند.
تغییرات خلق و خوی و افسردگی: مشاهده شده است که کمبود ویتامینD در افراد افسرده شایع است. اختلالات فصلی عاطفی (SAD)، اختلالی خُلقی است که در طول زمستان، هنگامی که آفتاب کمتری وجود دارد، آشکار میشود. همه ما می‌دانیم که قرار گرفتن در معرض نور خورشید با تولید ویتامینD مرتبط است. گفته میشود که این ویتامین سطوح ملاتونین، که یک انتقال دهنده عصبی است و نقش مهمی در تنظیم خلق و خو دارد، را تحت تأثیر قرار می‌دهد. با سطوح پایین ویتامین D، بدن تولید ملاتونین را که باعث از دست دادن انرژی، کندی و احتمالاً افسردگی میشود را آغاز میکند. بنابراین، قرار گرفتن در معرض نور خورشید ویتامین D در بدن تولید میکند که به نوبه خود باعث کاهش سطح ملاتونین شده و افسردگی را از بین می‌برد. در یکی از نظریات عنوان میشود که افسردگی و تغییرات خلق و خوی علائمی از سطوح پایین ویتامین D هستند. در مورد زنان، تغییر سطح استروژن عامل دیگری است که گفته میشود به کمبود ویتامین D و افسردگی مرتبط است.
خستگی و بدن درد: این علایم برای شرایط مختلف پزشکی متداول می‌باشد. کسانی که مبتلا به سندرم خستگی مزمن هستند، از کوفتگی شدید و خستگی رنج می‌برند. همچنین در بسیاری از آنها سطوح پایین ویتامین D مشاهده شده است. اگرچه علائم مبهم می‌باشند، اما در میان کسانی که با کمبود ویتامین D مواجهند، معمول است.
از دست دادن شنوایی: کمبود ویتامین D می‌تواند به نرمی استخوان‌ها بیانجامد که امکان دارد نفوذپذیر و شکننده شوند. در برخی افراد، این وضعیت ممکن است باعث کانی زدایی از حلزون گوش شود، که در نهایت می‌تواند منجر به از دست دادن شنوایی شود.
اختلالات خواب: ارتباط بین اختلالات خواب و کمبود ویتامین D با این واقعیت اثبات میشود که تعداد بسیار زیادی گیرنده ویتامین D در آن قسمت از مغز که الگوی خواب طبیعی را کنترل میکند، وجود دارند. عموماً اعتقاد دارند که ثابت نگه داشتن سطح ویتامین D می‌تواند درمانی برای مشکلات خواب باشد.
علائم قبل از قاعدگی شدید: گفته میشود که ویتامین D درمانی است برای علائم قبل از قاعدگی. هر چند نحوه عملکرد این ویتامین در این زمینه مشخص نیست، اما می‌تواند به دلیل نقش آن در افزایش سطح کلسیم و یا فعال شدن عملکرد انتقال دهنده عصبی باشد. ویتامینD همچنین ممکن است موجب تغییرات هورمونی شود.
ایمنی پایین: به همان اندازه که سیستم ایمنی بدن ضعیف‌تر میشود، احتمال ابتلا به تعدادی از بیماریهای دیگر، نظیر آنفولانزا و عفونت‌های تنفسی افزایش می‌یابد. با یک سیستم ایمنی ضعیف، سلامت کلی می‌تواند در مخاطره قرار گیرد.
مشکلات دندانی: ویتامین D برای جذب کلسیم در بدن بسیارمهم است. به همین دلیل است که سطح پایین ویتامین D بهداشت دهان و دندان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. کسانی که با کمبود این ویتامین مواجهند، دچار مشکلات مختلف دندانی، از جمله بیماری پریودنتال می‌شوند.
در کودکان و نوجوانان
• تأخیر در دندان در آوردن
• کج خلقی
• مشکلات تنفسی
• عفونت تنفسی بازگشتی
• گرفتگی‌های عضلانی
• گهگاه نیز مشکلات قلبی خاصی آشکار می‌شوند.
بیماریهای مرتبط با سطوح پایین ویتامین D
• فشار خون بالا؛ مشکلات قلبی
• فلج چندگانه؛ آسم؛ فیبرومیالژیا (درد مزمن عضلات)
• روماتیسم مفاصل؛ سندرم خستگی مزمن
• دیابت؛ پسوریازیس یا صدفک (psoriasis)؛ سِل جلدی؛ ناباروری
• بیماری آلزایمر؛ بیماری پارکینسون (فلج مرتعش)
• بیماری کرون (بیماری التهابی روده می‌باشد)؛ مرض سل
• لوسمی لنفوسیتی مزمن
• انواع خاصی از سرطان (سینه، پروستات، تخمدان و سرطان روده بزرگ)
تست خون ویتامین D
گفته میشود تست 25ـ هیدروکسی ویتامینD [یا تست25 (OH) D ] از دقیق‌ترین روشهای تعیین غلظت سرمی ویتامین D است. یکی دیگر از روش‌ها بنام، تست 25ر1 ـ هیدروکسی ویتامین D است که برای آن دسته از افرادی که می‌خواهند به کمبود احتمالی ویتامین D پی ببرند، توصیه نمی‌شود. این تست برای افرادی با کلسیم و سطوح ویتامین D بیش از حد (مانند سارکوئیدوز (sarcoidosis)) انجام میشود. میزان طبیعی ویتامین D هنوز هم موضوعی بحث برانگیز است. در مورد بزرگسالان سالم، غلظت سرم خون 20 نانوگرم در میلی لیتر است که توسط بسیاری از آزمایشگاه‌های ایالات متحده مقداری ایده‌آل محسوب میشود. در حالی که تعدادی از متخصصین بهداشت و درمان، سطح پایین آن را زیر30 نانوگرم در میلی لیتر می‌دانند، برای گروهی هم این مقدار، زیر 50 نانوگرم در میلی لیتر می‌باشد. در مورد گروه اخیر، سطح ایده آل ویتامین D 50 تا 70 نانوگرم در میلی لیتر است. بنابراین دوز ویتامینD با توجه به نتیجه آزمایش و وضعیت سلامت فرد تعیین میشود. هیچ حد بالای استانداردی برای سطح ویتامینD وجود ندارد. دامنه‌ی آن ممکن است از 50 تا 80 نانوگرم در میلی لیتر متغیر باشد. به طور خلاصه، تا آنجایی که به دامنه و حیطه‌ی سطح ویتامین D مربوط باشد، هیچ استاندارد جهانی وجود ندارد. بنابراین، بهتر است با یک پزشک متخصص مشورت کرده تا سطح ویتامین D شما را با جزئیات بررسی کند.
چه کسانی در معرض خطر هستند؟
اصولاً، سه عامل وجود دارند که می‌توانند منجر به سطح پایینی از ویتامینD شوند. یکی از آنها، ناتوانی بدن برای تولید و یا استفاده از این ویتامین است. دوم آنکه، برخی از افراد، تحت شرایطی خاص، نیاز به ویتامین D زیادی دارند که ممکن است دچار کمبود شوند. اگر چه تعدادی منابع غذایی سرشار از ویتامین D وجود دارند، مصرف کم در رژیم غذایی نیز ممکن است یک دلیل محسوب شود. در زیر لیست برخی از علل شایع سطوح پایین ویتامین D آورده شده است.
• رژیم غذایی که دارای کمبود ویتامین D است.
• عدم قرار گرفتن در معرض نور خورشید ـ بر تولید پوستی ویتامین D تاثیر می‌گذارد.
• مشکلات گوارشی ـ بر جذب این ویتامین تأثیر می‌گذارند.
• بیماریهای کلیه و کبد ـ بر سوخت و ساز این ویتامین تأثیر می‌گذارند.
• پیری ـ تولید پوستی ویتامین با افزایش سن، کاهش می‌یابد.
• زنان ـ تغییر سطوح استروژن ممکن است تأثیر منفی بر سطح ویتامین D داشته باشد.
• زنان باردار و شیرده ـ به ویتامین D بیشتری نیاز دارند.
• مصرف داروهایی خاص، چاقی و مشکلات ژنتیکی
• پوست تیره ـ ملانین بر تولید پوستی ویتامین D تأثیر می‌گذارد.
توصیه میشود که گهگاهی سطوح ویتامین D بررسی شوند. چنانچه متوجه کمبود آن شدید، شاید دکترتان مصرف مکمل‌هایی را توصیه کند. دوز مکمل‌های ویتامین D ممکن است با توجه به شرایط فردی متفاوت باشد. اگر چه گفته میشود حد بالایی آن 4000 IU (واحد بین‌المللی) است، در برخی موارد دوزهای بالاتر برای درمان کوتاه مدت استفاده می‌شوند. مکمل‌های ویتامین D بایستی تحت نظر یک متخصص بهداشت و درمان مصرف شوند. قرار گرفتن در معرض نور خورشید و مصرف این ویتامین در رژیم غذایی نیز احتمالاً مفید است. در برخی موارد، ممکن است مکمل‌ها مؤثر واقع نشوند. این حالت در افرادی با شرایط پزشکی و یا ژنتیکی خاصی اتفاق می‌افتد. به عنوان مثال، کسانی که مبتلا به بیماری سلیاک (celiac)، بیماری کرون (Crohn)، و غیره، هستند، ویتامینD به درستی جذب نمی‌شود، مهم نیست که چقدر مکمل استفاده کنند. همین حالت برای افرادی که مشکلات کبدی و کلیوی دارند، پیش می‌آید. این اندام مسئول تبدیل ویتامین D به فرم بیولوژیکی فعال آن است. ویتامین D ای که توسط بدن ساخته و جذب شده است، غیر فعال است تا زمانی که هیدروکسیلاسیون که در دو اندام مختلف یعنی کلیه و کبد اتفاق می‌افتد، فعال شود. کبد، ویتامین D را به 25 ـ هیدروکسی ویتامین D و یا کلسیدیول (calcidiol) تبدیل میکند، که به نوبه خود توسط کلیه به 25ر1 ـ دی هیدروکسی ویتامین D یا کلسیتریول (calcitriol) تبدیل میشود. کمبود ویتامین K و منیزیم نیز ممکن است بر جذب ویتامین D در بدن تأثیر بگذارند. بنابراین، عوامل مختلفی وجود دارند که سطح ویتامین D در بدن را تعیین می‌کنند. اگر مکمل‌ها موفق به بالا بردن سطح ویتامین D نشوند، نیاز است که عوامل دیگر مورد بررسی قرار بگیرند و اصلاح شوند.
گفته میشود مکمل‌های ویتامینD برای درمان ضایعات استخوان، نرمی استخوان، راشیتیسم، کمبود ویتامین D، پسوریازیس، هیپوپاراتیروییدی، سطح پایین فسفات در خون، و غیره مؤثر هستند. همچنین شاید برای کسانی که مبتلا به پوکی استخوان هستند مفید باشند. هر چند، هیچ شواهد قطعی وجود ندارد، گفته میشود که ویتامین D برای جلوگیری از انواع خاصی از سرطان، فلج چندگانه، عفونت‌های تنفسی، آرتریت روماتیسمی، و غیره سودمند است. با این حال، امکان دارد این مکمل‌ها برای درمان فشار خون بالا، بیماریهای قلبی ، دیابت، بیماریهای مزمن انسدادی ریه، آسم و یا سطوح بالای کلسترول مؤثر باشند.
چنانچه مبتلا به بیماریهای کبدی و کلیوی، تصلب شریان، انواع خاصی از سرطان (بویژه لنفوم)، پُرکاری پاراتیروئید، سارکوئیدوز، سطوح بالای کلسیم خون و هیستوپلاسموز (histoplasmosis) هستید، از مصرف مکمل‌های ویتامین D اجتناب کنید.
مسمومیت‌زایی ویتامین D: گرچه نادر است، لیکن، مصرف بیش از حد مکمل‌ها گاهی اوقات ممکن است موجب مسمومیت‌زایی ویتامین D شوند. این وضعیت در مورد قرار گرفتن بیش از حد در آفتاب اتفاق نمی‌افتد، زیرا بدن یک مکانیزم تنظیمی دارد که می‌تواند تولید ویتامین D را چک کرده و از رسیدن آن به سطوح سمی جلوگیری کند. علائم شایع مسمومیت‌زایی ویتامین D عبارتند از: حالت تهوع، استفراغ، خستگی، یبوست و از دست دادن اشتها.
چگونه ویتامین D دریافت کنیم؟
اگر چه غذا یکی از منابع اصلی ویتامین‌ها و مواد معدنی است، این منبع در مورد ویتامین D خیلی مناسب نیست. بعضی موادغذایی این ویتامین را در خود دارند، اما به اندازه کافی نیست که نیاز بدن انسان را برآورده سازد. اعتقاد بر این است که تنها دو منبع عمده ویتامین D وجود دارد ـ نور خورشید و مکمل‌ها.
قرار گرفتن در معرض نور خورشید: بدن انسان زمانی که در معرض اشعه‌ی UVB خورشید قرار می‌گیرد، می‌تواند ویتامینD تولید کند. گفته شده است که قرار گرفتن در آفتاب به مدت چند دقیقه برای پوست به خاطر تولید مقادیر لازم ویتامین D کافی است ( اما از آفتاب سوختگی جلوگیری کنید). بنابراین، نیازی نیست نگران عوارض جانبی قرار گرفتن بیش از حد در معرض نور خورشید باشید. با این حال، عوامل ویژه‌ای وجود دارند که بر تولید ویتامینD در بدن انسان، از طریق قرار گرفتن در معرض نور خورشید تأثیر می‌گذارند.
زمان مناسب در طول روز: اعتقاد بر این است که نور خورشید در ظهر (10 صبح تا 2 ظهر) برای پوست بهترین زمان تولید ویتامین D است.
رنگ پوست: افرادی که پوست روشن دارند به زمان کمتری برای سنتز ویتامینD از نور خورشید نیاز دارند، در حالی که افراد با پوست تیره به مدت زمان طولانی‌تری جهت قرار گرفتن در معرض نور خورشید نیاز دارند.
محل سکونت: مقدار اشعه‌های UVB که به زمین می‌رسد، در مکانهای مختلف متفاوت است. این اشعه‌ها زمانی به زمین می‌رسند که خورشید در بالای 50 درجه از افق قرار داشته باشد.
تغییرات فصلی: مقدار اشعه‌های UVB که به زمین می‌رسد، ممکن است با فصول مختلف متفاوت باشد و در طول زمستان بسیار کم است. با این حال، در مکانهای متفاوت نیز این مقدار ممکن است تغییر کند.
سن: افراد مسن‌تر (بالای 40 سال) در مقایسه با افراد زیر 20 سال، به مدت زمان طولانی‌تری برای قرار گرفتن در معرض نور خورشید جهت تولید ویتامین D، نیاز دارند.
استفاده از کرم‌های ضد آفتاب: پس از استفاده از کرم‌های ضد آفتاب، چنانچه هدف سنتز و تولید ویتامین D باشد، قرار گرفتن در معرض نور خورشید فایده‌ای ندارد.
در معرض قرار دادن پوست: در مقایسه با پاها و بازوها که تنها مقدار کمی ویتامین D تولید می‌کنند، قرار دادن نیم تنه در معرض نور خورشید بسیار مفید است.
عوامل دیگری که می‌توانند مانعی برای تولید ویتامین D باشند، آلودگی هوا، آب و هوا ابری، ارتفاع بالا، و غیره هستند.
اگر به هر دلیلی قرار گرفتن در معرض نور خورشید ممکن نباشد، تختهای برنزه می‌توانند به عنوان یک جایگزین استفاده شوند. در این مورد نیز، قرار گرفتن در معرض آن به مدت چند دقیقه کافی خواهد بود. با این حال، اشعه‌های UVA که از این لامپها ساطع می‌شوند، جای نگرانی دارد.
مکمل‌ها: مکمل‌های ویتامینD به شکل روغن (که به صورت کپسولهای ژله‌ای و یا بطری فروخته می‌شوند) و پودرهای محلول در آب (که به صورت قرص یا کپسول عرضه می‌شوند) موجودند. هم ویتامین D2 و هم D3 به عنوان مکمل در دسترس می‌باشند. با این حال، ویتامینD3 (فرم ویتامین D که در بدن انسان تولید میشود) ترجیح داده میشود، زیرا بدن بلافاصله آن را استفاده میکند. حتی مقدار مکمل‌ها باید دقیق باشند. مقدار مورد نیاز ممکن است از فردی به فرد دیگر با توجه به سن، وضعیت سلامت، میزان قرار گرفتن در معرض خورشید، میزان جذب، و غیره متفاوت باشد. گفته شده است که سطح مورد نیاز ویتامین D که توسط مراکز (بهداشتی) دولتی توصیه میشود (IU 700 در روز، برای افراد زیر 70 سال و IU 800 برای افراد بالاتر از این سن) بسیار پایین‌تر از نیاز واقعی بدن است. به عقیده‌ی انجمن ویتامین D، میزان ویتامین D مورد نیاز حدود IU 1000 برای نوزادان زیر یک سال است. بالاتر از این سن، به IU 1000 در هر 25پوند (معادل 11.34 کیلوگرم) از وزن بدن نیاز است. یک فرد سالم بالغ به طور متوسط به حدود IU 5000 ویتامین D نیاز دارد، در حالی که زنان باردار و مادران شیرده به IU 6000 نیاز دارند. بر اساس آخرین مطالعات تحقیقاتی، نیاز ویتامین D در یک فرد بزرگسال به طور متوسط بین IU 8000 تاIU 10000 است. نظر به اینکه افزایش در دوز، هنوز توسط مقامات تأیید نشده است، بهترین کار پیروی از دستورالعمل‌های پزشک خود است که در هر فرد بسته به نیاز، مقدار دوز را تعیین میکند.
غذاهایی با ویتامین D : همانطور که در بالا ذکر شد، برخی غذاها حاوی ویتامین D هستند، اما برای برآوردن نیاز روزانه بدن کافی نیستند. قارچ و یونجه دارای مقادیر نسبتاً زیادی ویتامین D2 هستند. در زیر برخی از منابع ویتامین D3 آورده شده است.
روغن جگر ماهی
ماهی آزاد
ماهی خال مخالی
ماهی ساردین
شمشیر ماهی
شاه ماهی
گربه ماهی
ماهی تن
تخم مرغ
کبد گاو
شیر بز
ماست
پنیر ریکوتا
همچنین می‌توانید غذاهای غنی شده از ویتامین D را مصرف کنید. عامل دیگری که می‌تواند سطح ویتامین D بدن انسان را تحت تأثیر قرار دهد، متابولیسم و جذب طبیعی است. برای جذب مناسب ویتامین D، شما باید مقدار کافی منیزیم، ویتامین K و روی در بدن داشته باشید.
عملکردهای اصلی ویتامین D
در سال‌های اولیه قرن بیستم محققان دریافتند بیماری که بر رشد استخوان در کودکان تأثیر می‌گذارد، می‌تواند به وسیله ترکیبی از روغن کبد ماهی کاد پیشگیری شود. آنها نام این ترکیب را « عامل D محلول در چربی» گذاشتند، که بعدها به عنوان ویتامین D شناخته شد. از جهات دیگر به این ویتامین به علت توانایی آن برای افزایش میزان رسوب کلسیم در استخوان‌ها، کلسیفرول 'calciferol' گویند. ویتامین D یک گروه از پروهورمونها (prohormones) (پیش ماده‌ای برای هورمون) است که حداقل تأثیر هورمونی را دارد. دو فرم اصلی ویتامین D2 و ویتامینD3 هستند. اولی توسط گیاهان تولید میشود و از جهات دیگر با نام ارگوکالسیفرول (ergocalciferol) شناخته شده، و دومی، عمل (تولید این ویتامین) در بدن انسان انجام میشود (درپوست، زمانی که در معرض اشعه‌های ماوراء بنفش در آفتاب قرار گرفته باشد، ایجاد میشود)، که با نام کالی کلسیفرول (cholecalciferol) شناخته شده است.
◄کنترل سطح فسفات و کلسیم در خون
◄تنظیم سلامت استخوان
◄ تقویت سیستم ایمنی بدن
◄تنظیم عملکردهای عصبی و عضلانی
◄ایفای نقش حیاتی در عملکرد قلب و عروق
◄متعادل سازی سطح قند خون و تولید انسولین
◄ بالا بردن رشد طبیعی سلولی
/ج
