چه عواملی باعث به وجود آمدن رنگهای متفاوت در چشمان انسان می‌شود؟

داشتن چشمانی با رنگهای مختلف، که کاملاً غیر معمول به نظر می‌آید، در غالب اوقات یک بیماری ارثی است. همچنین، آسیب غیر نافذ (blunt) چشمی و افزایش فشار داخل چشم که در عارضه‌های چشمی همانند آب سیاه مشاهده می‌شود، برخی از دیگر علل تفاوت رنگ چشمها در انسان می‌باشند.
آیا می‌دانستید؟
در ایالات متحده، با اینکه داشتن چشمانی با رنگهای متفاوت خیلی متداول نیست، لیکن این عارضه در حدود 1٪ از کل جمعیت این کشور را تشکیل می‌دهد.
به طور معمول، رنگ هر دو چشم در افراد یکسان می‌باشد. با این حال، این مقوله در مورد افرادی که مبتلا به هتروکرومیا heterochromia هستند، صدق نمی‌کند، هتروکومیا نوعی بیماری است که در آن رنگ چشمان فرد با یکدیگر فرق دارند. که معمولاً با نام تفاوت رنگ بین دو چشم و یا عدم تطابق چشمان شناخته می‌شود که در این حالت، رنگ عنبیه هر چشم (بخش حلقوی نازکی است که اطراف مردمک چشم قرار دارد) با دیگری تفاوت می‌کند. بنابراین، فردی که هتروکرومیا دارد، ممکن است، یک چشمش قهوه‌ای رنگ باشد، در حالی که رنگ چشم دیگرش سبز به نظر رسد. به طور کلی، یکی از چشمان نسبت به دیگری دارای عنبیه تیره‌تر و یا روشن‌تری است. اگر چه هتروکرومیا در انسان نادر است، اما در گربه، سگ و اسب متداول‌تر می‌باشد. جین سیمورJane Seymour، کیت باسورث Kate Bosworth، هنری کویلHenry Cavil، و دیوید بووی David Bowie افراد مشهوری هستند که دچار این عارضه می‌باشند.
همانطور که همه ما می‌دانیم، ملانین، رنگدانه‌ای است که توسط سلولهای عنبیه ترشح می‌شود و تعیین کننده‌ی رنگ چشم است. زمانی رنگ چشم تیره‌تر به نظر می‌آید که مقدار ملانین بیشتری در عنبیه وجود داشته باشد. رنگ آبی چشمان اغلب به کمبود ملانین ارتباط پیدا می‌کند. با این حال، در هتروکرومیا، ملانین به طور یکسان در هر دو چشم وجود ندارد. تفاوت در غلظت ملانین اغلب به تفاوت در رنگ چشمها منجر می‌شود. البته بسته به نحوه‌ی توزیع ملانین، ممکن است رنگ یک چشم کاملاً متفاوت از دیگری باشد، و یا ممکن است چشمان طیفی از رنگها را داشته باشند، مانند عنبیه سبز با حلقه‌ای قهوه‌ای در اطراف مردمک.
عدم تطابق چشمان

علتهای ژنتیکی
________________________________________
در اغلب موارد، تفاوت رنگ هر دو چشم در زمان تولد دیده می‌شود. به عبارت دیگر، هتروکرومیا اغلب به علت عوامل ژنتیکی رخ می‌دهد. معمولاً، این عارضه از یک مؤلفه‌ی ارثی قوی برخوردار است، اما در برخی موارد، علی رغم عدم وجود هتروکرومیا در والدین، این عارضه در کودک ممکن است دیده شود.
سندرم واردنبورگWaardenburg : بیماری ژنتیکی نادری است که نوعاً با ناشنوایی مادرزادی و تغییر غیر طبیعی رنگ پوست و چشم قابل تشخیص است. غیر از داشتن ناشنوایی مادرزادی، افراد مبتلا به این سندرم دارای ویژگی‌های متمایز فیزیکی، مانند شکاف لب و کام هستند. این عارضه به طور کلی یک بیماری ارثی است که در آن کودک ژن غیر طبیعی را از والدین به ارث می‌برد.
نوروفیبروماتوزNeurofibromatosis : نوروفیبروماتوز که ناشی از جهش در ژن معیوب می‌باشد، باعث رشد غیر طبیعی سلولها در بافتهای عصبی می‌گردد. این امر به تشکیل تومور در طول اعصاب پوست منجر می‌شود. هنگامی که این تومورها چشم را تحت تأثیر قرار می‌دهند، می‌تواند به هتروکرومیا منجر شود. لکه های به رنگ قهوه‌ای روشن یکدست و برجستگی‌های نرم در زیر و یا روی پوست، برخی از علائم رایج نوروفیبروماتوز می‌باشند.

علتهای اکتسابی
________________________________________
هتروکرومیا یک مشکل ژنتیکی است، اما گاهی اوقات، می‌تواند فرد را در مراحل بعدی زندگی نیز تحت تأثیر قرار دهد. موارد زیر دلایل به وجود آمدن این مشکلند:
آسیب چشمی: تروما یا ضربه‌ای مانند زدن مُشت به چشم می‌تواند باعث به وجود آمدن هتروکرومیا شود. به این دلیل که این نوع ضربه‌ی چشمی باعث خونریزی داخلی شده، که خود منجر به تجمع یا از دست دادن قابل توجهی ملانین در چشم آسیب دیده ‌می‌شود. به این ترتیب، چشم آسیب دیده ممکن است روشنتر یا تیره‌تر از دیگری به نظر برسد. تغییر در رنگ چشم بسته به شدت صدمه، ممکن است موقت بوده، و یا حتی به طور دائمی باقی بماند.
گلوکوما یا آب سیاه Glaucoma : گلوکوما به مجموعه‌ای از عوارض چشمی اشاره دارد که باعث بالا رفتن بیش از اندازه‌ی فشار داخل چشم می‌شود و در نهایت آسیب تدریجی و غیر قابل برگشت به عصب بینایی را بهمراه دارد. فشار بالای داخل چشم (IOP) مرتبط با گلوکوما همچنین می‌تواند توزیع یکنواخت ملانین در عنبیه را مختل کرده، که ممکن است در نهایت به هتروکرومیا منجر شود.
التهاب مزمن عنبیه Chronic Iris Inflammation: میلا کونیس Mila Kunis بازیگر مشهور آمریکایی سالها مبتلا به بیماری التهاب عنبیه بود، که این بیماری منجر به سبز شدن یکی از چشمانش شده، در حالی که چشم دیگرش قهوه‌ای رنگ مانده بود. التهاب مزمن عنبیه می‌تواند به علت عفونت چشم یا اختلالات خود ایمنی باشد که در آن سیستم ایمنی بدن به بافت‌های خود بدن حمله‌ور می‌شود.
جسم خارجی در چشم: جسم خارجی که در چشم به دام افتاده باشد، ممکن است به عنبیه که محل تولید ملانین است آسیب وارد کند. معمولاً، ذرات کوچک گرد و غبار که در چشم گیر افتاده‌اند، باعث قرمزی بخش سفید چشم می‌شوند، اما به عنبیه صدمه‌ای نزده و یا رنگ آن را تغییر نمی‌دهند. با این حال، شیئی که به داخل عنبیه نفوذ کرده است، می‌تواند به سلولهای تولید کننده‌ی ملانین آسیب رسانده که شاید به تغییر رنگ چشم آسیب دیده بیانجامد.

در مجموع، افرادی که با اختلال رنگدانه‌های چشم متولد می‌شوند، ممکن است مجبور شوند با پزشک مشورت کنند تا بررسی نماید که آیا نشانه‌ای از برخی بیماریهای نادر پزشکی که در بالا ذکر شد، در او وجود دارد یا خیر. معمولاً، هتروکرومیای مادرزادی خفیف بوده، و به سختی فرد متوجه تفاوت در رنگ چشم می‌شود. علاوه بر این، بعید است که با همه‌ی بیماریهای نادر پزشکی در ارتباط باشد. در صورتیکه «تفاوت رنگ بین دو چشم» مادرزادی نباشد و به طور ناگهانی رخ دهد، لازم است با چشم پزشک مشورت کرده تا علت اصلی آن مشخص شود.
سلب مسئولیت: اطلاعات ارائه شده در این مقاله صرفاً جنبه‌ی آموزشی داشته و قصد جایگزینی توصیه‌ها‌ی پزشکی متخصص را ندارد.