نویسنده: دکتر علی اکبر شعاری نژاد
تلویزیون از تازه ترین وسایل سرگرمی و آموزشی برای كودكان و حتی بزرگسالان است، ولی هنوز استفاده از آن برای همه ی كودكان ایرانی امكان ندارد. معمولاً كودكان به تلویزیون بیش از رادیو، علاقه مند می شوند، به طوری كه هفتاد و پنج درصد كودكان، تلویزیون را بر رادیو ترجیح می دهند، ولی همین كه به مرحله ی نوجوانی می رسند، غالباً رادیو را ترجیح می دهند. در میل به تلویزیون تفاوت هوشی میان كودكان چندان مؤثر دیده نشده است، لكن دانش آموزان ضعیف بیش از دانش آموزان قوی به تلویزیون مایل می شوند.
كودكانی كه هنوز به سن دبستانی نرسیده اند مشاهده ی داستانهای ساده ای درباره ی حیوانات و اشخاص مأنوس، موسیقی، تصویرهای خنده آور، كمدی ساده را در تلویزیون دوست می دارند. دانش آموزان كلاسهای اول و دوم به برنامه ی نمایش خیمه شب بازی، نمایش گاوچرانها، فكاهی و شوخی، وزندگی خانواده علاقه مند می شوند. در كلاسهای سوم و چهارم میل كودك به برنامه های تخیلی افزایش می یابد و نمایشهای درام و موسیقی را نیز دوست می دارد. كودكان كلاسهای پنجم و دوره راهنمایی علاوه بر اینكه به همان نوع برنامه ها علاقه منداند، به شاهكارهای علمی و هنری نیز متمایل می شوند. داستان كمدی، تصویرهای خنده آور و موسیقی تقریباً در همه ی مراحل زندگی، مورد علاقه می باشند.
تأثیر تلویزیون
از موقعی كه تلویزیون، به عنوان وسیله ی سرگرمی، به میدان زندگی بشر وارد شده است تا امروز، میان والدینها و مربیان درباره ی تأثیرهای آن گفت و گو هست. بعضی از ایشان زبان آن را بیش از نفعش می دانند و گروهی مخالف این نظریه اند. لكن آنچه مسلم است، تماشای فیلم های وحشت انگیز، مشاهده یا گوش دادن به داستانهای جنایی در رادیو یا تلویزیون، این ناراحتیها را در كودكان و نوجوانان سبب می شود: عصبانیت، ترس از دزدیده شدن، خواب ناراحت، عادتهای عصبی (tics) مانند ناخن جویدن. این اثرها مخصوصاً وقتی مشاهده می شوند كه كودك موقع عصر، آن فیلمها را تماشا كند. گاهی والدین به اصرار و دشواری می توانند كودكان خود را از تماشای تلویزیون منصرف كنند و به خوابیدن وادارند زیرا كودكان می ترسند كه بعد از خوابیدن آنها برنامه ی جالبی اجرا شود و این نیز باعث كم خوابی ایشان می شود و همین كم خوابی هم ناراحتیهای عصبی را نتیجه می دهد.همچنین، تلویزیون، كودكان را از بازی و گردآمدن با همسالان باز می دارد، از طرف دیگر، فرصت ایشان را برای انجام دادن تكلیفها كم می كند. ولی با وجود این تأثیرهای ناگوار، كه بر حسب افراد فرق می كنند، اثرهای مفیدی نیز دارد از این قبیل:
* بعضی از كودكان را به فعالیت بیشتر برمی انگیزد.
* كودك را به مطالعه ی چیزهایی كه قبلاً نخوانده است، تشویق می كند.
* كودك را به سوی زندگی واقعی رهبری می كند.
* كودك را با انواع مهارتها آشنا می سازد.
* مجال اندیشه و بینش كودكان را گسترش می دهد.
* والدین و كودكان را به سوی خانه می كشاند.
* كودكان را با بعضی از اصول و قوانین اجتماعی آشنا می كند.
تلویزیون نیز مانند رادیو وقتی ارزش تربیتی خواهد داشت كه در تنظیم برنامه های آن، خصوصاً برای كودكان، بیشتر دقت شود و همان نكاتی كه درباره ی رادیو گفتیم كاملاً مورد توجه اداره كنندگان آن قرار گیرند.
معلم باید از برنامه های تلویزیون و رادیو، به آنهایی كه می توانند كودكان را به خواندن تحریك كنند، آشنا باشد. همچنین آنها را از نقطه نظر آموزش- پرورش، ارزشیابی كند و میزان سازگاری آنها را با نیازها و امیال دانش آموزان خود دریابد.
ارزشیابی برنامه ی تربیتی تلویزیون
ساده ترین روش ارزشیابی برنامه ی تلویزیون برای مدرسه، پاسخ دادن به پرسشهای زیر است:1. آیا هدفهای درس تلویزیونی برای معلم و دانش آموز روشن بودند؟ (اگر تلویزیون برنامه ی آموزشی مخصوص كودكان اجرا كند)
2. آیا صدا و تصویر در تلویزیون، روشن و رضایت بخش بودند؟
3. آیا دانش آموزان از لحاظ اطلاعات لازم برای استفاده از تلویزیون، آمادگی داشتند؟
4. آیا دانش آموزان، موضوع را فهمیدند؟
5. آیا نمایش جالب بود و مورد پسند دانش آموزان واقع شد؟
6. آیا برنامه ی مربوط به كودكان، خوب تهیه شده بود؟
7. آیا فرصت تماشا به اندازه ی كافی بود؟
8. آیا مدت برنامه كافی بود؟
9. آیا برنامه به كار روزانه ی مدرسه مربوط بود و ارزش آموزش- پرورشی داشت؟
10. آیا معلم برای توضیح مطالب منظور و مطلوب، از تلویزیون خوب استفاده كرد؟
منبع مقاله :
شعاری نژاد، علی اکبر؛ (1390)، ادبیات کودکان، تهران: انتشارات اطلاعات، چاپ بیست و هفتم
