نقش آموزش و تجربه در خلاقيت كودكان
در ميان توانایی های مختلف انسان بدون ترديد خلاقيت سازنده ترين و بنيادی ترين آنهاست. دستيابی به قانون مندی هایی كه به شناخت و تغيير جهان منجر شده بدون استفاده از نيروی خلاق انسان ها امكان پذير نبوده است. همه آثار پر ارزش اصيل و ماندنی فرهنگ بشری كه زندگی انسان را معنا بخشيده ،ريشه در خلاقيت داشته است و اين همه را تاريخ علم و هنر به روشنی نشان می دهد. با توجه به نقش اساسی خلاقيت در زندگی ضروری است كه اين توانایی ارزشمند را در كودكان پرورش دهيم.متاسفانه نظام آموزشی _تربیتی ما در خانه و مدرسه و به تبع آن در جامعه، نه تنها اين توانایی را در كودكان و نوجوانان پرورش نمی دهند، بلكه باشيوه های نامناسبی كه به كارمی برد ، آنرا سركوب می كند .
نكته دوم : آگاهی از روند شكل گيری و رشد خلاقيت در كودكان ،شناخت عوامل تقويت كننده و بازدارنده آن و فراهم ساختن محيط و امكانات مناسبی برای پرورش اين توانایی است . بايد كودكان را تشويق كنيم كه خود به فعاليت ، تجربه مستقيم ، مشاهده و تفكر بپردازند و از عادت دادن آن ها به حفظ كردن و تكرار مطالب و نيز تحميل افكار، راه حل ها و تجربيات خود به آن ها بپرهيزيم . بگذاريم خود تجربه كنند و بياموزند و اين اصل را بپذيريم كه خلاقيت در آزادی شكوفا می شود.
نكته سوم: اينكه پرورش خلاقيت همچون ساير خصوصيات انسانی بايد از همان سال های نخست زندگی آغاز گردد. خلاقيت تدريجا شكل می گيرد و رشد می يابد. اوج خلاقيت كودكان تا سنين 6-7 سالگی است . بنابراين اگر كودكان را با شيوه های كار خلاق آشنا نسازيم نمی توانيم از آن ها انتظار داشته باشيم كه در آينده افرادی نوآور و مبتكر باشند.
و آخرين موضوع اينكه فكر نكنيم پرورش خلاقيت كودكان نياز به امكانات خاص ، هزينه های گزاف وشيوه های پيچيده دارد. ما به عنوان پدر، مادر و معلم ، نبايد به صورت منفعل در انتظار ايجاد محيط وشرايط مناسب باشيم كه خلاقيت كودكمان را بارور سازد بلكه خود بايد شيوه های عملی ، ساده و درستی را در اين زمينه به كار گيريم . البته اين كار ، خود نياز به خلاقيت دارد ، می توان نمونه هایی از فعاليت هایی را كه برای پرورش خلاقيت كودكان مناسب است ،ارائه داد.
قصه گویی، نمايش های خلاق و آزاد، تشويق كودكان به سوال كردن، پاسخ مناسب دادن به سوال های آنها، كارهای دستی، كلاژ، استفاده از اسباب بازی هایی كه كودك بايد با آنها اشيایی را بسازد، فراهم ساختن امكان مشاهده ی نزديك و مسقيم برای كودكان از طريق آشنایی آن ها با طبيعت ، زيرا هيچ چيز برای كودكان آموزنده تر و جالبتر از تماشای طبيعت نيست، تشويق آنها به جمع آوری مجموعه هایی از گل ها، برگ ها،سنگ ها،تصاوير حيوانات، اشياء و غيره كه مشاهده و دقت كودكان را تقويت می كند، فيلم های مناسب و ساير فعاليت هایی كه هر يك از ما می توانيم با اندکی دقت و توجه آنها را مشخص سازيم و امكانش را برای كودكمان فراهم سازيم .
در پرورش خلاقيت كودكان چند نكته مهم را بايد در نظر گرفت :
نخست : توجه به نقش آموزش در خلاقيت است . تحقيقات روانشناسی و تجربيات انجام شده ، تا حدودی نشان داده اند كه می توان خلاقيت را پرورش داد . اعتقاد به امكان پرورش خلاقيت و ساير خصوصيت های فرد نگرش ما را نسبت به توانایی های عظيم انسانی ، در جهت مثبت تغيير می دهد و ما را به جستجوی شيوه های مناسب برای رشد و شكوفایی آنها وا می دارد .نكته دوم : آگاهی از روند شكل گيری و رشد خلاقيت در كودكان ،شناخت عوامل تقويت كننده و بازدارنده آن و فراهم ساختن محيط و امكانات مناسبی برای پرورش اين توانایی است . بايد كودكان را تشويق كنيم كه خود به فعاليت ، تجربه مستقيم ، مشاهده و تفكر بپردازند و از عادت دادن آن ها به حفظ كردن و تكرار مطالب و نيز تحميل افكار، راه حل ها و تجربيات خود به آن ها بپرهيزيم . بگذاريم خود تجربه كنند و بياموزند و اين اصل را بپذيريم كه خلاقيت در آزادی شكوفا می شود.
نكته سوم: اينكه پرورش خلاقيت همچون ساير خصوصيات انسانی بايد از همان سال های نخست زندگی آغاز گردد. خلاقيت تدريجا شكل می گيرد و رشد می يابد. اوج خلاقيت كودكان تا سنين 6-7 سالگی است . بنابراين اگر كودكان را با شيوه های كار خلاق آشنا نسازيم نمی توانيم از آن ها انتظار داشته باشيم كه در آينده افرادی نوآور و مبتكر باشند.
و آخرين موضوع اينكه فكر نكنيم پرورش خلاقيت كودكان نياز به امكانات خاص ، هزينه های گزاف وشيوه های پيچيده دارد. ما به عنوان پدر، مادر و معلم ، نبايد به صورت منفعل در انتظار ايجاد محيط وشرايط مناسب باشيم كه خلاقيت كودكمان را بارور سازد بلكه خود بايد شيوه های عملی ، ساده و درستی را در اين زمينه به كار گيريم . البته اين كار ، خود نياز به خلاقيت دارد ، می توان نمونه هایی از فعاليت هایی را كه برای پرورش خلاقيت كودكان مناسب است ،ارائه داد.
قصه گویی، نمايش های خلاق و آزاد، تشويق كودكان به سوال كردن، پاسخ مناسب دادن به سوال های آنها، كارهای دستی، كلاژ، استفاده از اسباب بازی هایی كه كودك بايد با آنها اشيایی را بسازد، فراهم ساختن امكان مشاهده ی نزديك و مسقيم برای كودكان از طريق آشنایی آن ها با طبيعت ، زيرا هيچ چيز برای كودكان آموزنده تر و جالبتر از تماشای طبيعت نيست، تشويق آنها به جمع آوری مجموعه هایی از گل ها، برگ ها،سنگ ها،تصاوير حيوانات، اشياء و غيره كه مشاهده و دقت كودكان را تقويت می كند، فيلم های مناسب و ساير فعاليت هایی كه هر يك از ما می توانيم با اندکی دقت و توجه آنها را مشخص سازيم و امكانش را برای كودكمان فراهم سازيم .
