آيه «تطهير» دليلى بر عصمت اهل بيت(ع)
منبع:تفسيرالميزان
انما يريدالله ليذهب عنكم الرجس اهل البيت و يطهركم تطهيرا (احزاب- ۳۳)؛ «خدا چنين مى خواهد كه رجس هر آلايشى را از شما اهل بيت ببرد و شما را از هر عيب پاك ومنزه گرداند.»
كلمه «انما» در آيه انحصار خواست خدا را مى رساند و مى فهماند كه خدا خواسته رجس و پليدى را تنها از اهل بيت دور كند و به آنان عصمت دهد، و كلمه: اهل البيت، چه اين كه صرفاً براى اختصاص باشد، تا غيراهل خانه داخل حكم نشوند، و چه اين كه اين كلمه نوعى مدح باشد، و چه اين كه ندا، و به معناى «اى اهل بيت» بوده باشد، على اى حال دلالت دارد بر اين كه دور كردن رجس و پليدى از آنان و تطهيرشان مساله اى است مختص به آنان، بنابراين در آيه شريفه، در حقيقت دو تا قصر و انحصار به كار رفته؛ يكى انحصار اراده و خواست خدا در بردن و دور كردن پليدى و تطهير اهل بيت، دوم انحصار اين عصمت و دورى پليدى در اهل بيت.
حالا بايد ديد اهل بيت كيست؟ مسلم زنان آن جناب جزء اهل بيت او نيستند، براى اين كه هيچ گاه صحيح نيست ضمير مردان را بر زنان ارجاع داد و به زنان گفت: (عنكم؛ از شما)، بلكه اگر همسران هم اهل بيت بودند، بايد مى فرمود: (عنكن) بعضى براى فرار از اين اشكال گفته اند: اين وقتى است كه تنها زنان مراد باشند و اما اگر زن و مرد اهل بيت همه مورد نظر باشند، اشكال ندارد كه ضمير (عنكم) به آنان خطاب شود، همچنان كه بعضى ديگر گفته اند: مراد به اهل البيت اهل بيت الحرام است كه در آيه: ان اولياوه الا المتقون، آنان را متقى خوانده و بعضى ديگر گفته اند: مراد اهل مسجد رسول خدا(ص) است و بعضى گفته اند: همه آن كسانى است كه در عرف جزو خاندان آن جناب به شمار مى روند، چه همسرانش و چه خويشاوندان و نزديكانش، يعنى آل عباس و آل عقيل و آل جعفر و آل على و بعضى گفته اند: مراد خود رسول خدا(ص) و همسران او است و شايد آن چه به عكرمه و عروه نسبت داده اند همين باشد، چون آن ها گفته اند: مراد تنها و تنها همسران رسول خدا(ص) است.
و به هر حال، مراد به بردن رجس و تطهير اهل بيت تنها همان تقواى دينى و اجتناب از نواهى و امتثال اوامر است و بنابراين معناى آيه اين است كه خداى تعالى از اين تكاليف دينى كه متوجه شما كرده سودى نمى برد و نمى خواهد سود ببرد، بلكه مى خواهد شما را پاك كند و پليدى را از شما دور سازد. از اين رو آيه شريفه در حد آيه:
ما يريدالله ليجعل عليكم من حرج ولكن يريد ليطهركم وليتم نعمته عليكم. (مائده -۶)؛ خدا نمى خواهد بيهوده بار شما را سنگين كند، بلكه مى خواهد پاكتان سازد و نعمت خود را برشما تمام كند.
و اگر معنا اين باشد، آن وقت آيه شريفه، با هيچ يك از چند معنا كه گذشت نمى سازد، چون اين معنا با اختصاص آيه به اهل بيت منافات دارد، زيرا خدا اين گونه تطهير را براى عموم مسلمانان و مكلفين به احكام دين مى خواهد، نه براى خصوص اهل بيت، و حال آن كه گفتيم آيه شريفه دو انحصار را مى رساند و دومى انحصار تطهير در اهل بيت است.
در روايت آمده كه آيه شريفه در شان رسول خدا(ص) و على(ع) و فاطمه(س) و حسن(ع) و حسين(ع) نازل شده است و احدى در اين فضيلت با آنان شركت ندارند و اين روايات بسيار است و بيش از هفتاد حديث است كه بيشتر آن ها از طرق اهل سنت است.
بنابر آن چه گفته شده كلمه اهل البيت، در عرف قرآن اسم خاص است، كه هرجا برده شود، منظور پنج تن هستند، يعنى رسول خدا(ص) ، حضرت على(ع)، حضرت فاطمه (س) ، حضرت امام حسن(ع) و امام حسين(ع) و بر هيچ كس ديگر اطلاق نمى شود.
كلمه «رجس» به كسر را و سكون جيم. صفتى است از ماده رجاست، يعنى پليدى، و قذرات و پليدى قذرات هياتى است در نفس آدمى، و نيز هيأتى است در ظاهر موجود پليد كه آدمى از آن نفرت مى نمايد؛ اولى مانند پليدى رذائل و دومى مانند پليدى خوك همچنان كه قرآن كريم هر دو معنا را بيان كرده، درباره پليدى ظاهر فرموده:
او لحم خنزير فانه رجس؛ يا گوشت خوك كه پليد است (انعام- ۱۴۵)
و هم در پليدى هاى معنوى مانند شرك و كفر و اعمال ناشايست به كار زده و فرموده: «و آن هايى كه در دل بيمارند، قرآن پليدى ديگرى بر پليدى هايشان مى افزايد و مى ميرند در حالى كه كافرند.» (توبه- ۱۲۵)
و اين كلمه به هر معنا كه باشد نسبت به انسان عبارت است از ادراكى نفسانى، و اثرى شعورى كه از علاقه و بستگى قلب به اعتقادى باطل يا عملى زشت حاصل مى شود. وقتى مى گوييم انسان پليد، يعنى انسانى كه به خاطر دلبستگى به عقايد باطل، يا عمل باطل دلش دچار پليدى شده است و با در نظر گرفتن اين كه كلمه رجس در آيه شريفه الف و لام دارد كه جنس را مى رساند، معنايش اين مى شود كه خدا مى خواهد تمامى انواع پليدى ها و هيات هاى خبيثه و رذيله، را از نفس شما ببرد، هيات هايى كه اعتقاد حق و عمل حق را از انسان مى گيرد، و چنين ازاله اى با عصمت الهيه منطبق مى شود و آن عبارت است از صورت علميه اى در نفس كه انسان را از هر باطلى، چه عقايد و چه اعمال حفظ مى كند.
پس آيه شريفه يكى از ادله عصمت اهل بيت است.
و مراد به تطهير در جمله: (يطهركم تطهيراً) كه با مصدر تطهير تاكيد شده زايل ساختن اثر رجس، به وسيله وارد كردن مقابل آن است و آن عبارت است از اعتقاد به حق، پس تطهير اهل بيت عبارت شد، از اين كه ايشان را مجهز به ادراك حق كند، حق در اعتقاد و حق در عمل و آن وقت مراد با اراده اين معنا(خدا مى خواهد چنين كند)، نيز اراده تكوينى مى شود، چون قبلاً هم گفتيم اراده تشريعى را كه منشأ تكاليف دينى و منشأ متوجه ساختن آن تكاليف به مكلفين است. اصلاً با اين مقام سازگار نيست، پس معناى آيه اين شد كه خداى سبحان مستمراً و دايماً اراده دارد شما را به اين موهبت يعنى موهبت عصمت اختصاص دهد، به اين طريق كه اعتقاد باطل و اثر عمل زشت را از شما،اهل بيت ببرد و در جاى آن عصمتى بياورد كه حتى اثرى از آن اعتقاد باطل و عمل زشت در دل هايتان باقى نگذارد.
كلمه «انما» در آيه انحصار خواست خدا را مى رساند و مى فهماند كه خدا خواسته رجس و پليدى را تنها از اهل بيت دور كند و به آنان عصمت دهد، و كلمه: اهل البيت، چه اين كه صرفاً براى اختصاص باشد، تا غيراهل خانه داخل حكم نشوند، و چه اين كه اين كلمه نوعى مدح باشد، و چه اين كه ندا، و به معناى «اى اهل بيت» بوده باشد، على اى حال دلالت دارد بر اين كه دور كردن رجس و پليدى از آنان و تطهيرشان مساله اى است مختص به آنان، بنابراين در آيه شريفه، در حقيقت دو تا قصر و انحصار به كار رفته؛ يكى انحصار اراده و خواست خدا در بردن و دور كردن پليدى و تطهير اهل بيت، دوم انحصار اين عصمت و دورى پليدى در اهل بيت.
حالا بايد ديد اهل بيت كيست؟ مسلم زنان آن جناب جزء اهل بيت او نيستند، براى اين كه هيچ گاه صحيح نيست ضمير مردان را بر زنان ارجاع داد و به زنان گفت: (عنكم؛ از شما)، بلكه اگر همسران هم اهل بيت بودند، بايد مى فرمود: (عنكن) بعضى براى فرار از اين اشكال گفته اند: اين وقتى است كه تنها زنان مراد باشند و اما اگر زن و مرد اهل بيت همه مورد نظر باشند، اشكال ندارد كه ضمير (عنكم) به آنان خطاب شود، همچنان كه بعضى ديگر گفته اند: مراد به اهل البيت اهل بيت الحرام است كه در آيه: ان اولياوه الا المتقون، آنان را متقى خوانده و بعضى ديگر گفته اند: مراد اهل مسجد رسول خدا(ص) است و بعضى گفته اند: همه آن كسانى است كه در عرف جزو خاندان آن جناب به شمار مى روند، چه همسرانش و چه خويشاوندان و نزديكانش، يعنى آل عباس و آل عقيل و آل جعفر و آل على و بعضى گفته اند: مراد خود رسول خدا(ص) و همسران او است و شايد آن چه به عكرمه و عروه نسبت داده اند همين باشد، چون آن ها گفته اند: مراد تنها و تنها همسران رسول خدا(ص) است.
و به هر حال، مراد به بردن رجس و تطهير اهل بيت تنها همان تقواى دينى و اجتناب از نواهى و امتثال اوامر است و بنابراين معناى آيه اين است كه خداى تعالى از اين تكاليف دينى كه متوجه شما كرده سودى نمى برد و نمى خواهد سود ببرد، بلكه مى خواهد شما را پاك كند و پليدى را از شما دور سازد. از اين رو آيه شريفه در حد آيه:
ما يريدالله ليجعل عليكم من حرج ولكن يريد ليطهركم وليتم نعمته عليكم. (مائده -۶)؛ خدا نمى خواهد بيهوده بار شما را سنگين كند، بلكه مى خواهد پاكتان سازد و نعمت خود را برشما تمام كند.
و اگر معنا اين باشد، آن وقت آيه شريفه، با هيچ يك از چند معنا كه گذشت نمى سازد، چون اين معنا با اختصاص آيه به اهل بيت منافات دارد، زيرا خدا اين گونه تطهير را براى عموم مسلمانان و مكلفين به احكام دين مى خواهد، نه براى خصوص اهل بيت، و حال آن كه گفتيم آيه شريفه دو انحصار را مى رساند و دومى انحصار تطهير در اهل بيت است.
در روايت آمده كه آيه شريفه در شان رسول خدا(ص) و على(ع) و فاطمه(س) و حسن(ع) و حسين(ع) نازل شده است و احدى در اين فضيلت با آنان شركت ندارند و اين روايات بسيار است و بيش از هفتاد حديث است كه بيشتر آن ها از طرق اهل سنت است.
بنابر آن چه گفته شده كلمه اهل البيت، در عرف قرآن اسم خاص است، كه هرجا برده شود، منظور پنج تن هستند، يعنى رسول خدا(ص) ، حضرت على(ع)، حضرت فاطمه (س) ، حضرت امام حسن(ع) و امام حسين(ع) و بر هيچ كس ديگر اطلاق نمى شود.
كلمه «رجس» به كسر را و سكون جيم. صفتى است از ماده رجاست، يعنى پليدى، و قذرات و پليدى قذرات هياتى است در نفس آدمى، و نيز هيأتى است در ظاهر موجود پليد كه آدمى از آن نفرت مى نمايد؛ اولى مانند پليدى رذائل و دومى مانند پليدى خوك همچنان كه قرآن كريم هر دو معنا را بيان كرده، درباره پليدى ظاهر فرموده:
او لحم خنزير فانه رجس؛ يا گوشت خوك كه پليد است (انعام- ۱۴۵)
و هم در پليدى هاى معنوى مانند شرك و كفر و اعمال ناشايست به كار زده و فرموده: «و آن هايى كه در دل بيمارند، قرآن پليدى ديگرى بر پليدى هايشان مى افزايد و مى ميرند در حالى كه كافرند.» (توبه- ۱۲۵)
و اين كلمه به هر معنا كه باشد نسبت به انسان عبارت است از ادراكى نفسانى، و اثرى شعورى كه از علاقه و بستگى قلب به اعتقادى باطل يا عملى زشت حاصل مى شود. وقتى مى گوييم انسان پليد، يعنى انسانى كه به خاطر دلبستگى به عقايد باطل، يا عمل باطل دلش دچار پليدى شده است و با در نظر گرفتن اين كه كلمه رجس در آيه شريفه الف و لام دارد كه جنس را مى رساند، معنايش اين مى شود كه خدا مى خواهد تمامى انواع پليدى ها و هيات هاى خبيثه و رذيله، را از نفس شما ببرد، هيات هايى كه اعتقاد حق و عمل حق را از انسان مى گيرد، و چنين ازاله اى با عصمت الهيه منطبق مى شود و آن عبارت است از صورت علميه اى در نفس كه انسان را از هر باطلى، چه عقايد و چه اعمال حفظ مى كند.
پس آيه شريفه يكى از ادله عصمت اهل بيت است.
و مراد به تطهير در جمله: (يطهركم تطهيراً) كه با مصدر تطهير تاكيد شده زايل ساختن اثر رجس، به وسيله وارد كردن مقابل آن است و آن عبارت است از اعتقاد به حق، پس تطهير اهل بيت عبارت شد، از اين كه ايشان را مجهز به ادراك حق كند، حق در اعتقاد و حق در عمل و آن وقت مراد با اراده اين معنا(خدا مى خواهد چنين كند)، نيز اراده تكوينى مى شود، چون قبلاً هم گفتيم اراده تشريعى را كه منشأ تكاليف دينى و منشأ متوجه ساختن آن تكاليف به مكلفين است. اصلاً با اين مقام سازگار نيست، پس معناى آيه اين شد كه خداى سبحان مستمراً و دايماً اراده دارد شما را به اين موهبت يعنى موهبت عصمت اختصاص دهد، به اين طريق كه اعتقاد باطل و اثر عمل زشت را از شما،اهل بيت ببرد و در جاى آن عصمتى بياورد كه حتى اثرى از آن اعتقاد باطل و عمل زشت در دل هايتان باقى نگذارد.
