|
ردیف |
نام اثر |
شمار جلد |
نام پدیدآورنده |
درگذشته |
روش تفسیری |
گرایش تفسیری |
امتیازها یا کاستی ها |
|
1 |
جامع البیان عن تأویل ای القرآن |
30 در 15 |
محمدبن جریر طبری |
310 |
نقلی-روایی ( توصیفی ) |
فقهی |
گاه گزارش اسرائیلیات و نصرانیات + دارای برگردان فارسی |
|
2 |
تفسیر عیاشی |
3 |
محمدبن مسعود سمرقندی |
320 |
نقلی – روایی توصیفی |
کلامی |
ناقص + حذف اسناد گاه نقل اسرائیلیات |
|
3 |
تفسیر قمی |
2 |
علی بن ابراهیم بن هاشم قمی |
329 |
نقلی – روایی نیم تحلیلی |
کلامی |
اسناد کلینی، گزارش عباس بن محمد از قمی و ابی جارود |
|
4 |
تأویلات اهل السنه |
10 |
محمدبن محمود ماتریدی |
333 |
اجتهادی |
کلامی |
مدافع مبانی اشاعره |
|
5 |
الکشف و البیان عن تفسیر القرآن |
10 |
ابواسحاق احمدبن ابراهیم ثعلبی نیشابوری |
427 |
نقلی – روایی |
فقهی |
گزارشی و گزیده گویی |
|
6 |
النُکت و العیون |
6 |
ابوالحسن علی بن محمد ماوردی |
450 |
گزارش اجتهادی |
حقوقی |
گزارش کوتاه دیدگاه ها |
|
7 |
التبیان فی التفسیر القرآن |
10 |
محمدبن حسن طوسی |
460 |
اجتهادی جامع |
کلامی-فقهی |
پایه گذار شیوه اجتهادی فراگیر تلخیص به دست ابن ادریس |
|
8 |
لطائف الإشارات |
3 |
عبدالکریم بن هوزان قُشیری |
465 |
گزارش اجتهادی |
عرفانی |
اشعری کلام شافعی مذهب |
|
9 |
معالم التنزیل فی التفسیر و التأویل |
10 |
حسین بن مسعود بَغَوی |
516 |
گزارش اجتهادی |
فقهی- تاریخی |
گاه گزارش اسرائیلیات |
|
10 |
کشف الاسرار وعدة الابرار |
10 |
احمدبن أبی سعد رشید الدین میبدی |
520 |
گزارش اجتهادی |
عرفانی |
تشریح دیدگاه های خواجه عبدالله انصاری |
|
11 |
الکشّاف عن حقائق غوامض التنزیل |
4 |
محمودبن عمر زمخشری |
538 |
اجتهادی |
بلاغی – کلامی ادبی |
سخنگوی اعتزالیان + روایات فضائل السور |
|
12 |
المحرّر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز |
5 |
عبدالحق ابن عطیه اندلسی |
542 |
نقلی – روایی نیم تحلیلی |
ادبی – بلاغی |
گاه گزارش اسرائیلیات اشعری کلام و مالکی مذهب |
|
13 |
مجمع البیان لعلوم القرآن |
10 |
فضل بن حسن طبرسی |
548 |
اجتهادی جامع |
کلامی – ادبی |
پالایش و پیرایش و آرایش تبیان + تناسب سوره ها + دارای برگردان فارسی |
|
14 |
روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن |
20 |
حسین بن علی ابوالفتوح رازی |
554 |
اجتهادی جامع |
کلامی |
تفسیر کهن فارسی جامعیت + گاه اسرائیلیات |
|
15 |
زاد المسیر فی علم التفسیر |
9 |
ابوالفرج عبدالرحمن بن علی بن جوزی |
597 |
گزارش اجتهادی |
فقهی |
جدّ نویسنده تذکره الخواصّ |
|
16 |
مفاتیح الغیب ( التفسیر الکبیر ) |
33 در 17 |
محمدبن عمر رازی |
602 |
اجتهادی جامع |
کلامی-ادبی |
پرنویس و سخنگوی اشاعره |
|
17 |
رحمة من الرحمن فی تفسیر و اشارات القرآن |
4 |
محیی الدین محمد بن عربی |
638 |
اجتهادی |
عرفانی |
احتمال گردآوری آرای او به دست شاگردانش |
|
18 |
الجامع لأحکام القرآن |
10 |
محمدبن احمد قرطبی |
671 |
اجتهادی |
فقهی |
اشعری کلام مالکی مذهب |
|
19 |
انوار التنزیل و اسرار التأویل |
5 |
عبدالله بن عمر بیضاوی |
691 |
اجتهادی |
ادبی – کلامی |
متنی برای 10 شرح |
|
20 |
تفسیر غرائب القرآن و رغائب الفرقان |
10 |
حسن بن محمد قمی نیشابوری |
728 |
اجتهادی جامع |
عقلی – عرفانی |
گزیده نویسی و گلچینی از کشاف و کبیر |
|
21 |
التفسیر الکبیر |
7 |
عبدالحلیم بن تیمیمه |
728 |
اجتهادی |
کلامی – سلفی |
ستایشگر دودمان اموی و تعصب در عترت ستیزی |
|
22 |
البحر المحیط |
11 |
ابوحیان محمدبن یوسف اندلسی |
745 |
اجتهادی |
ادبی-کلامی |
گاه گزارش اسرائیلیات نقد معتزله |
|
23 |
تفسیر القرآن العظیم |
4 |
اسماعیل بن کثیر دمشقی |
774 |
نقلی-قرآن با قرآن و روایی |
سلفی |
شاگرد ابن تیمیه نقد اسرائیلیات |
|
24 |
نظم الدّرر فی تناسب الآیات و السور |
8 |
ابراهیم بن عمربقاعی |
885 |
اجتهادی |
تناسب گرا |
مباحث اجتهادی در واژه شناسی |
|
25 |
الدّر المنثور |
8 |
جلال الدین سیوطی |
911 |
نقلی-روایی |
- |
نقلی محض گاه گزارش اسرائیلیات |
|
26 |
ارشاد العقل السلیم |
5 |
ابی السعود محمد عمادی |
982 |
اجتهادی |
کلامی |
تجمیع کشاف و بیضاوی |
|
27 |
منهج الصادقین فی الزام المخالفین |
10 |
مولا فتح الله کاشانی |
988 |
نقلی – روایی |
کلامی |
توصیفی – تحلیلی |
|
28 |
الصافی فی تفسیر القرآن |
5 |
مولا محسن فیض قمی کاشانی |
1091 |
نقلی-روایی توصیفی – تحلیلی |
عقلی |
دارای مقدمه ای ارزشمند در علوم قرآن + برگردان فارسی |
|
29 |
البرهان فی تفسیر القرآن |
8 |
سیدهاشم حسینی بحرانی |
1107 |
نقلی – روایی |
اخباری گری |
گزارش مستند |
|
30 |
نورالثّقلین |
8 |
عبدعلی ابن جمعه هویزی |
1112 |
نقلی – روایی |
اخباری گری |
کوشش در گردآوری روایات و اثبات فضائل اهل بیت (علیه السّلام) |
|
31 |
کنزالدقائق و بحر الغرائب |
11 |
محمدبن محمدرضا قمی مشهدی |
1125 |
نقلی – روایی |
ادبی – کلامی |
جامعیت و فراگستری برگرفته از بیضاوی |
|
32 |
روح البیان |
10 |
اسماعیل حقی بروسوی |
1127 |
اجتهادی |
عرفانی |
عربی و فارسی و ترکی+گزارش روایات ضعیف |
|
33 |
فتح القدیر الجامع بین فنی الروایة و الدرایة من علم التفسیر |
5 |
محمدبن علی شوکانی |
1250 |
اجتهادی جامع |
کلامی |
زیدی مذهب و مدافع مبانی اشاعره |
|
34 |
روح المعانی فی تفسیر القران و السبع المثانی |
15 |
سیدمحمود آلوسی بغدادی |
1270 |
اجتهادی جامع |
عرفانی – کلامی |
دارای مقدمه ای جامع و آموزنده |
|
35 |
کشف الاسرار النورانیة القرآنیة |
3 |
محمدبن احمد اسکندرانی |
1306 |
علمی و و تجربی |
علمی |
پزشک پایه گذار تفسیر علمی |
|
36 |
فتح البیان فی مقاصد القرآن |
15 |
ابوطیب صدیق خان قنوجی |
1307 |
نیم اجتهادی |
تربیتی – اجتماعی |
چکیده ای گویا و با زبان روان از تفاسیر پیشین |
|
37 |
المنار |
10 سوره یوسف |
محمد عبده + رشید رضا |
1323 |
گزارش اجتهادی |
کلامی – اجتماعی تربیتی |
سلفی گری افراطی شیعی ستیزی افراطی |
|
38 |
بیان السعادة فی مقامات العبادة |
4 |
سلطان محمدبن حیدر گنابادی |
1327 |
اجتهادی بهره وری پیشینه از اخبار |
عقلی – عرفانی |
تناسب گرا – ارائه آرای فلسفی استادش مولا هادی سبزواری + دارای برگردان فارسی |
|
39 |
محاسن التأویل |
8 |
محمد جمال الدین قاسمی |
1332 |
گزارش اجتهادی |
سلفی مرام و پیرو ابن تیمیه و ابن قیم |
شاگرد محمد عبده گلچین سخنان پیشینیان |
|
40 |
القرآن و العقل |
3 |
نورالدین حسینی اراکی |
1341 |
اجتهادی جامع |
عقلی |
پاسخگویی به شبهات |
|
41 |
بدایع التفاسیر |
1 |
شمس الدین ابن قیم |
1350 |
نقلی قرآن با قرآن |
سیاسی – اجتماعی |
تفسیر 109 سوره روی آورد موضوعی |
|
42 |
فی ظلال القرآن |
6 |
سیدقطب بن ابراهیم شاذلی |
1387 |
اجتهادی سبک حرکتی |
سیاسی – اجتماعی |
پرنویسی و سبک روزنامه نگاری |
|
43 |
التحریر و التنویر |
30 |
محمدبن طاهر بن عاشور |
1393 |
اجتهادی جامع |
بلاغی-اجتماعی |
شاگرد شیخ محمد عبده |
|
44 |
اضواء البیان فی ایضاح القرآن بالقرآن |
10 |
محمدامین بن محمد شنقیطی |
1393 |
اجتهادی |
کلامی –فقهی |
امام جماعت مسجد نبوی +سافی افراطی و حمله به شیعه |
|
45 |
حجة التفاسیر و بلاغ الإکسیر |
10 |
سیدعبدالحجة بلاغی |
1399 |
اجتهادی |
علمی اجتماعی – تاریخی |
تطبیق با عهدین + ارائه فضای نزول قرآن |
|
46 |
الکاشف |
7 |
محمد جواد مغنیه |
1400 |
اجتهادی |
کلامی – اجتماعی |
بی اعتقاد به تناسب آیات + پاسخگویی به شبهات |
|
47 |
المیزان فی تفسیرالقرآن |
20 |
سیدمحمدحسین طباطبایی |
1402 |
اجتهادی جامع |
عقلی – اجتماعی تربیتی |
فراگسترساز شیوه قرآن با قرآن + دارای برگردان فارسی |
|
48 |
الأساس فی التفسیر |
11 |
سعید خوی |
1411 |
اجتهادی جامع |
کلامی سیاسی – اجتماعی |
دسته بندی مطالب + وحدت موضوعی سوره ها |
|
49 |
مواهب الرحمن فی تفسیر القرآن |
مائده تا آیه 11 |
عبدالاعلی سبزواری |
1414 |
اجتهادی جامع |
کلامی – تربیتی |
نبود اعتقاد به پیوند آیات |
|
50 |
من وحی القرآن |
24 |
علامه سید فضل الله |
معاصر |
اجتهادی جامع |
سیاسی – اجتماعی تربیتی |
عصر گرایی و پاسخ به شبهات |
|
51 |
الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و السنة |
30 |
محمدصادق تهرانی |
معاصر |
اجتهادی جامع |
کلامی – اجتماعی |
عصرگرایی و پاسخ به شبیهات مستشرقان |
|
52 |
المنیر |
16 |
دکتر وهبه ژحیلی |
معاصر |
اجتهادی جامع |
کلامی اجتماعی – تربیتی |
ارائه پیام ها و پندهای آیات + فهرست موضوعات در جلد پایانی |
|
53 |
من هدی القرآن |
18 |
سیدمحمدتقی مدرسی یزدی |
معاصر |
اجتهادی جامع |
کلامی اجتماعی – تربیتی |
دارای مقدمه ای ارزشمند + عصرگرا |
|
54 |
خواطر الشعراوی حول القرآن الکریم |
29 |
محمد متولی شعراوی |
معاصر |
اجتهادی جامع |
اجتماعی – تربیتی |
عصرگرایی و پاسخ به شبهات |
|
55 |
تسنیم |
تاکنون 18 |
عبدالله جوادی آملی |
معاصر |
اجتهادی جامع |
عقلی اجتماعی – تربیتی |
تک آیه ای + شرح گویایی برای المیزان با دسته بندی مطالب |
منبع مقاله :
حیدری فر، مجید؛ (1392)، مهندسی فهم و تفسیر قرآن، قم: مؤسسه بوستان کتاب، چاپ دوم
