چگونه بر آینده مدیریت كنیم؟
منبع:مجله پرسمان
مقدمه
ای برادر تو همه اندیشهایمابقی خود استخوان و ریشهای
گر گل است اندیشه تو گلشنی
ور بود خاری تو هیمه گلخنی (1)
براساس نظریه موفقیت (انگیزش مبتنی بر موفقیت طلبی)، انسانها هنگامی عملا به سطوح بالایی از بازدهی و كارآیی نائل میشوند كه انگیزه كسب موفقیت و پیشرفت در آنان ایجاد شده باشد . به عبارتی دیگر، هر چه نیاز افراد به كسب موفقیتبیشتر باشد، كمیت و كیفیت فعالیتهای آنها نیز در سطح بالاتری قرار خواهد گرفت . در چنین حالتی، پیوستگی شدید و نزدیكی میان انسانهایی كه میتوان آنان را موفقیت طلب نامید و كوششهای آنها، به وجود میآید . به نحوی كه انسانها، انجام و اتمام امور را فقط به خاطر نفس آن دنبال میكنند . از دیدگاه یك انسان مدیر موفقیت طلب، موفقیت، كاری حائز اهمیت است و عواملی چون پاداشهای مالی، مقام و موقعیت و حتی قدرت، در درجه دوم اهمیت قرار میگیرند . انسانها به منظور كسب موفقیت، همواره در پی ایجاد تغییر و تحول در وضع موجود و همچنین ابداع شیوههای كاملا تازه میباشند . به طور كلی، ابداع، ابتكار و نوآوری، جزئی از شخصیت انسانها را تشكیل میدهد .
پژوهشهای گستردهای كه در سطح جهانی انجام شده، حاكی از آن است كه انسانهای موفقیت طلب، سه اقدام اساسی زیر را با آگاهی انجام میدهند;
الف) راسا و به مسئولیتشخص خودشان، نسبتبه رفع مشكلات اقدام مینمایند .
ب) تلاش مینمایند كه هدفهای سطح متوسط را در قبال خطرات شناخته شده و محاسبه شده، تعقیب و تحصیل نمایند .
ج) موقعیتهایی را ترجیح میدهند كه از طریق آنها، اطلاعات مربوط به نتایجحاصله، به صورت منظم در اختیارشان قرار گیرد . بررسی انجام شده، نشان میدهد كه میتوان از طریق آموزش، خصوصیات و تمایلات موفقیتطلبی را در انسانها ایجاد كرد و افزایش داد . برنامههای آموزشی كه در این زمینه، انجام شده نیز مؤید این نكته است كه انگیزه كسب موفقیت، تا حد زیادی دارای ماهیت اكتسابی بوده، به وسیله آموزش قابل انتقال است .
رفتارها و اقدامات موفقیتآمیزی كه بر اساس تجارب، تحصیل گردیده است، به صورت توصیههای موثر، تدوین گردیدهاند كه به تمام افرادی كه میخواهند عملكرد كیفی خویش را افزایش دهند، تقدیم نموده، امیدواریم كه آنان نیز این رفتارها و توصیهها را به كار گرفته، تجربه خویش را توسعه داده، اعمال خود را هر چه بیشتر، منطقی و كارآمد بنمایند .
1 . داشتن هدف (هدفگذاری)
هیچ عقل و درایتی همچون عاقبتاندیشی نیست . (2)راه گریز را، قبل از ستیز باید جست (ناپلئون) (3)
كشتیای كه نمیداند به كجا میخواهدبرود، با هر بادی كه بوزد، موافق است .
هدف، نتایج مطلوبی است كه ما در انتظار آن هستیم . (4) تقریبا شناخت و تعیین هدف، بسیار مشكلاست . هر هدف، خود وسیلهای برای رسیدن به یك هدف بالاتر است . شما دانشجوی عزیز كه در آغاز راه هستید، میخواهید چه كار كنید؟ تنها به پاس كردن دروس میپردازید یا میدانید كه میخواهید بعد از اتمام دروس، به چه كاری بپردازید؟
زیاد كاركردن مهم نیست; درست كاركردن مهم است . به كارگیری تكنیك وفن، بدون داشتن هدف ، تلف كردن منابع است . بسیاری از افراد ، بسیار منظم، تلاشگر ومتعهد هستند; اما فعالیتهای آنان نه تنها باعث تحقق اهداف نمیگردد; بلكه ممكن است آنها را از رسیدن به اهدافشان دوركند . گروهی را كه در عمق جنگل، تحت نظر یك مدیر، سرگرم باز نمودن راهی به سوی خارج جنگل هستند; این گروه دارای سازماندهی دقیق و هماهنگی كامل هستند و نیز افراد گروه، چون دارای هدف مشترك هستند، بسیار باانگیزه كار می كنند و نظارت بر عملكرد آنان نیز عالی است; اما هنگامی كه یكی از افراد برفرازیك درخت می رود و جهت را مشاهده می كند، متوجه می شود كه گروه، نه تنها به سوی خارج جنگل حركت نمی كنند، بلكه دائما به قلب جنگل نزدیكتر می شوند (دور شدن از هدف) .
در تعیین هدف به نكات زیر توجه كنید:
1 . هدفگذاری نمیتواند فارغ از شناخت واقعیتها باشد .
«كسی كه بدون آگاهی به عمل میپردازد همچون كسی است كه از بیراهه میرود و چنین شخصی هر چه جلوتر میرود از سر منزل مقصود خویش بیشتر فاصله میگیرد» . (5)
2 . هدف باید دقیق، روشن و بدون ابهام باشد
3 . هدف باید چالشی باشد (نه سهل الوصول باشد نه دست نیافتنی) .
4 . هدف باید مورد قبول شما باشد .
5 . هدف باید متناسب با توانایی و استعداد شما باشد .
هر كسی را، بهر كاری ساختند
میل آن را در دلش انداختند (مولوی)
2 . برنامهریزی
«دقت و ظرافت در برنامهریزی از وسیله و امكانات، مهمتر است» . (6)برنامهریزی عبارت است از پیشبینی فعالیتهای مورد نیاز
با توجه به منابع و تواناییهای موجود، برای رسیدن به اهداف از پیش تعیین شده . برنامهریزی، مستلزم نگاهی جستوجوگر به گذشته، نگاهی عمیق به اوضاع داخلی و تعمقی ژرف در اطراف و نگاهی بس دورخیز به آینده است . برای انجام هر عملی، لازم است قبل از عمل، برنامهریزی صحیح انجام داد تا منابع ضایع نگردد و فرد بتواند با اثربخشی و كارایی لازم، به تحقق اهداف خود دستیابد . این كار فوائد زیر را به دنبال خواهد داشت:
مزایای برنامهریزی
1 . احتمال رسیدن به هدف را بیشتر میكند .
2 . تمركز بر روی اهداف ایجاد میكند .
3 . باعث هماهنگی بیشتر میشود .
4 . از اضطراب در محیط كاری جلوگیری میكند .
5 . به كار، معنا و مفهوم میبخشد .
6 . اعتماد به نفس را در فرد افزایش میدهد .
3 . قاطعیت در كار
در مدیریت، فرض بر این است كه انسان قبل از اجرای تصمیم، باید با تفكر و شناخت درست از مشكل، به جمعآوری اطلاعات و ارزیابی راه حلها بپردازد . در این مرحله، تردید نسبتبه راه حلها مفید است; زیرا منجر به بررسی دقیق راه حلها میگردد و بعد از تصمیمگیری، باید تصمیم بدون تردید، اجرا گردد; زیرا تردید در زمان اجرا بسیار خطرناك است . آن چه با كوشش و صلاحاندیشی حاصل گردد، باید با قاطعیت مورد اقدام واقع شود; زیرا تزلزل ، موجب سستی و كاهش نیرو میشود .هر گاه اراده با دور اندیشی توام گردد، سعادت و نیكبختی، كامل شود . (7)
سستی یكی از اسباب ناكامی و حرمان است . با سستی و ضعف، وقت از دست میرود . (8)
امام خمینی (ره) در این زمینه میفرماید: «بعد از تصمیم، هیچ به خودتان تزلزل و سستی راه ندهید; برای این كه چنانچه انسان تصمیم به یك امری گرفت، ولی متزلزل باشد، این كه آیا میتواند این كار را درست تا آن جا كه میخواهد و آرزو دارد، عمل كند، این تصمیمگیری با این تزلزل، نمیتواند كار را درست انجام بدهد» . (9)
4 . نظم در فعالیت
كارهای خود را نظم دهید. (10)خود را به نظم وادارید تا كنترل موثر وظایف برایتان میسرشود . در زندگی، چیزی خطرناكتر از بینظمی نیست . ریشه نظم، به معنای خوب و درست انجام دادن كار است . تنها داروی شفادهنده دردها، نظم و خرد است . هر كار درست و منظم و هر فكر شایسته به چهره كارها، زیبایی میبخشد . نظم فیزیكی و نظم فكری، دو منبع اصلی مدیریت است . غلبه بر بینظمی، شروع خردمندی و رعایت است .
تا نظم نباشد، انسجام نیست . (11)
یكی دیگر از موانع جدی در اجرای برنامه روزانه، بینظمی شخصی است . افراد بینظم، وقت را فراوان هدر میدهند، برنامههای از پیش تعیین شده را زیر پا میگذارند و همیشه از كمبود وقت و مشغله زیاد، گلایهمندند . بهترین راه مبارزه با بینظمی شخصی، تمركز فكر بر روی اولویتهای از پیش تعیین شده و حواله دادن كارهای دیگر به وقت مناسب خود است .
«كار هر روز را در همان روز انجام ده، كه هر روز را كاری است» . (12)
دقت امام در رابطه با وقت چندان چشمگیر بود كه محافظین فرانسوی، موقع تشریففرمایی ایشان برای نماز، ساعتهای خود را میزان میكردند . (13)
مقام معظم رهبری نقل میكردند كه ما [در] جلسهای خدمت ایشان، نشسته بودیم . بحث ما طول كشید [و] زیاد صحبت كردیم . وسط صحبت، امام یك وقتبه ساعت نگاه كردند [و] فرمودند: ساعت قدمزدن دیر شد . راس ساعتی كه پزشكان به ایشان میگفتند باید قدم بزنند، ایشان بلند میشدند و قدم میزدند . امام خود میفرمودند: اگر به زندگی و رفتار و حركاتمان نظم بدهیم، فكرمان هم بالتبع نظم میگیرد . (14)
5 . توجه به اصول تحصیلی و حرفهای
تنها به دانش ارائه شده در كلاس اكتفا نكنید، دائما از تغییرات و تحولات ایجاد شده در رشته تحصیلی خود آگاه شوید . ساعات مطالعه خود را همواره افزایش دهید . دانشگاه دانش شما را افزایش نمی دهد; این شما هستید كه خود را قوی مینمایید .با وجود فشار كاری و اضطرابهای متعدد، به طور مستمر، اطلاعات و دانش خود را در زمینه حرفه خود، ارتقا دهید .
بعضی از طلاب از امام (ره) پرسیدند كه آیا اشتغال به نماز شب، قبل از سپیده صبح بهتر استیا مطالعه كتابهای علمی؟ امام در جواب فرمودند: «نماز شب را سریعتر بخوانید; سپس مشغول مطالعه شوید» . (15)
دانشمندان معروف دنیا اگر به جایی رسیدند، مدیون تلاش و كوشش و استفاده دقیق از فرصتهای زندگی بوده است . آنان در هر فرصتی، زمان را غنیمت دانسته، در جهت رشد فكری و علمی خود استفاده مطلوب میكردند و از رهگذر این مطالعه، خدمات علمی شایانی به جامعه نمودهاند .
آقای حاج میرزا عبدالله مجتهد تبریزی میگوید: در روزهای تعطیل كه با امام خمینی (ره) به باغ میرفتیم، ایشان از مطالعه كتاب غفلت نداشتند . (16)
در پایان چند اندرز از بزرگان جهت موفقیت (17)
- خودت باش; صفات مطلوب را در خود ایجاد كن .- هشیار باش; در هر فرصت احساسات خود را بیان كن .
- مثبتباش; هدفهای خود و راه برآوردن آن را مشخص كن .
- منظم باش; قدمهای خود را یكی، یكی بردار .
- پشتكار داشتهباش; مسیر خود را از دست مده .
- اهل علم و عمل باش; مغز و جسم خود را در انجام كارها، به حركت واداركن .
- رشته خود را دقیقا بشناس .
- معتدل باش; از افراط و تفریط بر حذرباش .
- اعتماد به نفس داشته باش; مطمئن رفتاركن .
- موفقیت را، بهترین سرگرمی خود قرارده .
- هر روز چیز جدیدی بیاموز .
- از زندگی یكنواخت، پرهیزكن .
- نگران امور جزئی نباش .
- مهارتها و دانش خود را گسترش ده .
- در تصمیمگیری، مهارت پیداكن .
- به شخصیتخود، اهمیتبده .
- چنان قوی باش كه هیچ عاملی آرامش تو را بر هم نزند .
- همیشه در كار، برنامهریزی و آیندهنگری را لحاظ كن .
- ناراحت اشتباهات گذشته مباش; اما از اشتباهات درس بگیر .
- آن قدر بزرگ باش كه نگران نشوی .
- انسان باید بر زمان مسلط باشد; نه زمان بر او مسلطباشد .
- انسان باید عمیقا خواستار چیزی باشد .
- سعیكن شرایط محیط را به دلخواه خود عوض كنی .
پینوشت:
1 . هیمه گلخن: چوب یا خاری كه در تون حمام سوزانده میشود تا آب را گرم كند .
2 . نهج البلاغه، حكمت 113 .
3 . نكات مؤثر در مدیریت كارآمد، ص 181 .
4 . جعفر رحمانی، علی باقینصرآبادی، مدیر موفق ، نشر لوح محفوظ ، ص 71 .
5 . نهج البلاغه، خ 154 .
6 . میزان الحكمه، ج 2، ص 551 .
7 . همان .
8 . همان، ص 109 .
9 . صحیفه نور، ج 14، ص 50 .
10 . نهج البلاغه، ص 977 .
11 . همان، ج 11، ص 145 - 150 .
12 . همان .
13 . زی طلبگی، ص 122، به نقل از زن روز، ش 964 .
14 . نور علم، ش 7، ص 111 .
15 . صحیفه دل، ص 33 .
16 . صحیفه دل، ص 56 .
17 . جان راجرز و پیترمكویلیامز، دارندگی، ترجمه مهدی مجردزاده كرمانی، ص144 .