القاب حضرت مهدي عليه السلام،راهي براي شناخت بيشتر (بقيه الله)

يكي از اموري كه مي‌تواند معرفت وشناخت ما را نسبت به حضرت مهدي(عجل الله تعالي فرجه الشريف) افزايش دهد، آشنايي با القاب آن حضرت و معاني آنها است. با توجه به عنايت معصومين(عليهم السلام) به استفاده از القاب خاصّ براي آن حضرت، روشن می‌شود كه برخي از اوصاف و ويژگي هاي آن حضرت چگونه است.
در اين مجال تلاش بر اين است در حد اختصار، به بعضی از القاب مشهور آن حضرت اشاره گردد.1

1. بَقيةُ اللّه

واژه «بقية»؛ يعني، باز مانده و پاينده و آنچه از چيزي باقي گذاشته شود. عبارت «بَقية اللّه» هم در قرآن مجيد و هم در روايات آمده است. در قرآن فقط يك بار در داستان حضرت شعيب(عليه السلام) ذکر شده است؛ يعنی، آنجا كه وی قوم خود را از كم‏فروشي نهي كرده، مي گويد: بَقيتُ اللّهِ خَيرٌ لَكُمْ اِنْ كُنْتُمْ مُؤمِنينَ؛2 «آنچه را كه خداوند ]در ازاي چشم پوشي از منافع نامشروع دنيوي[ براي شما باقي مي‏گذارد، براي شما بهتر است».
در اين آيه هر چند مخاطب قوم شعيب هستند و منظور از «بَقية اللّه»، سود و سرماية حلال و يا پاداش الهي است؛ ولي هر موجود نافع ـ كه از طرف خداوند براي بشر باقي مانده و مايه خير و سعادت او گردد ـ «بَقية اللّه» محسوب مي‏شود. از اين رو تمام پيامبران و پيشوايان بزرگ «بَقية اللّه»اند. تمام رهبران راستين كه پس از مبارزه با يك دشمن سرسخت براي يك قوم و ملت باقي مي‌مانند، از اين نظر «بَقية اللّه» هستند... .
از آنجايي كه مهدي موعود(عجل الله تعالي فرجه الشريف) آخرين پيشوا و بزرگ‏ترين رهبر انقلابي، پس از قيام پيامبر اسلام(صلي الله عليه و آله وسلم) است؛ يكي از روشن‏ترين مصاديق «بَقيةُاللّه» است. او از ديگران به اين لقب شايسته‏تر است؛ به خصوص كه تنها باقي مانده بعد از پيامبر(صلي الله عليه و آله وسلم) و امامان(عليهم السلام) است.
در روايات، دعاها و زيارات، ائمه اطهار(عليهم السلام) به عنوان «بقيةاللّه» توصيف شده‏اند. براي نمونه به بعضی از آنها اشاره مي‏شود:
1. به دستور هشام بن عبدالملك، امام باقر(عليه السلام) را به شام بردند. موقع مراجعت به مدينه، هشام فرمان داد بازارها را بر روي آن حضرت و همراهانش ببندند و آنان را از خوراك و آشاميدني محروم سازند! وقتی به شهر مدينه رسيدند، مردم درِ شهر را بر رويشان بستند و اصحاب آن حضرت از جهت كمبود آب و غذا به زحمت افتادند و به آن بزرگوار شكايت بردند. امام باقر(عليه السلام) به بالاي كوهي مشرِف به شهر رفت و با صداي بلند فرمود: «اي اهل شهري كه مردمانش ستمگرند! به خداوند سوگند من بقيةاللّه هستم. خداوند فرمود: بقيةاللّه برايتان بهتر است، اگر ايمان داريد»3.
2. در «زيارت جامعه كبيره»، آمده است: «اَلسَّلامُ‏عَلَي ‏الاَئِمَةِ... وَ بَقيةِ اللَّهِ...»؛ «سلام بر امامان كه... بقية اللّه هستند...».4
3. در دعاي ندبه مي‏خوانيم: «أينَ بَقِيةُ اللَّهِ ‏الَتي لاتَخْلُو مِنَ ‏العِتْرَةِ الهادِيةِ...»؛ «كجا است آن بقية اللّه كه از عترت هدايتگر بيرون نيست».5
4. در حديثي آمده است: مردي از امام صادق(عليه السلام) پرسيد: آيا بر امام قائم مي توان با عنوان «اميرمؤمنان» سلام كرد؟ فرمود: «لا ذاكَ اِسْمٌ سَمَّي اللّهُ بِهِ اَميرَالمؤمِنينَ لَمْ يسَمَّ بِهِ اَحَدٌ قَبْلَهُ وَلا يتَسَمَّي بِهِ بَعْدَهُ اِلاّ كافِرٌ»؛ «خير؛ خداوند اين نام را به حضرت امير مؤمنان علي(عليه السلام) اختصاص داده است. پيش از او كسي اين نام بر خود ننهاده و پس از او نيز ـ مگركافر ـ اين نام را به خود نبندد».
راوي گويد: پرسيدم: فدايت گردم! پس چگونه بر او سلام كنند؟ فرمود: مي گويند «السَّلامُ عَلَيكَ يا بَقيةَ اللَّهِ». سپس اين آيه شريفه را تلاوت فرمود: بَقيتُ ‏اللهِ خَيرٌ لَكُم اِنْ كنتُم مُؤمنين.6
5. امام باقر(عليه السلام) فرمود: «نخستين سخن حضرت مهدي(عجل الله تعالي فرجه الشريف) پس از ظهور اين آيه است كه مي‏گويد: بقية اللّه برايتان بهتر است اگر ايمان داريد. آن گاه مي‏فرمايد: «منم بقيةاللّه و حجّت و خليفه او در ميان شما». در آن زمان هر كس بر آن حضرت سلام كند، مي‏گويد: «السَّلامُ عَلَيكَ يا بَقيةَاللّهِ فِي اَرْضِهِ».7
6. روايت شده است. وقتي احمد بن اسحاق ‏بن سعد اشعري، به محضر امام عسكري(عليه السلام) شرفياب شد؛ درباره جانشين آن حضرت سؤال كرد. آن حضرت كودكي خردسال، همچون قرص ماه را به او نشان داد. احمدبن اسحاق پرسيد: آيا نشانه‏اي هست تا قلبم اطمينان يابد؟ آن كودك زبان گشود و با زبان عربي فصيح فرمود: «اَنَا بَقِيةُ اللّهِ فِي اَرْضِهِ وَالمُنْتَقِمُ مِنْ اَعْدائِهِ فَلا تَطْلُبْ اَثَراً بَعْدَ عَينٍ يا اَحْمَدَبنَ اِسْحاقَ»؛8 «من بقيةالله بر روي زمين و منتقم از دشمنان او هستم.‌اي احمدبن‏اسحاق! بعد از ديدن ]اين کرامت[ نشانه ای طلب نكن».

پي نوشت ها:

1. گفتنی است با استفاده از روايات و ادعية مربوط به حضرت مهدي(عجل الله تعالي فرجه الشريف)، القاب فراواني براي آن حضرت شمرده شده است. علل فراواني اين القاب در کتاب هاي مربوط مورد اشاره قرار گرفته است. البته برخي نيز در بيان القاب آن حضرت زياده روي کرده، به هر مناسبتي کلمه اي را به عنوان لقب آن حضرت برشمرده اند!
2. هود(11)، آيه 86.
3. شيخ محمد بن يعقوب کليني، كافي، ج 1، ص 471، ح 5.
4. شيخ صدوق، من لايحضره الفقية، ج 2، ص 609.
5. سيد بن طاووس، الاقبال، ص 297.
6. كافي، ج 1، ص 411، ح 2؛ تفسير فرات كوفي، ص 193، 249؛ تفسير عياشي، ج 1، ص 276.
7. كمال الدين و تمام النعمة، ج 1، ص 330، ح 16.
8. همان، ج 2، ص 384، ح 1.