عدم كفايت سياسي بني‌صدر
منبع:www.ir-psri.com
روز 30 خرداد 1360، بررسي طرح عدم كفايت سياسي بني‌صدر در مجلس شوراي اسلامي آغاز شد. در اين روز دست كم 15 نفر از نمايندگان ز حضور در مجلس خودداري كردند كه برخي از شناخته شده‌ترين آنها عبارت بودند از: مهدي بازرگان، ابراهيم يزدي، يدالله سحابي، احمد سلامتيان، احمد صدر حاج سيدجوادي، احمد غضنفرپور، محمد مجتهد شبستري و هاشم صباغيان.
روز 31 خرداد نيز بررسي طرح عدم كفايت رئيس‌جمهور در مجلس ادامه يافت و در جلسه بعد از ظهر آن، اكثريت نمايندگان به عدم كفايت سياسي بني‌صدر رأي دادند. در اين روز نيز نمايندگان طرفدار نهضت ازادي و رييس جمهور از شركت در جلسه مجلس شوراي اسلامي خودداري كردند. علاوه بر افرادي كه جلسه 30 خرداد را ترك كرده بودند،عزت‌الله سحابي، گلزاده غفوري، اعظم طالقاني و حسين انصاري‌راد نيز از شركت در جلسه 31 خرداد خودداري كردند.
همچنين 10 تن از نمايندگان مجلس با صدور يك اطلاعيه مشترك دلايل خود را براي رأي دادن به عدم كفايت سياسي بني‌صدر اعلام كردند. در بين امضا كنندگان اين نامه در كنار نام محمد‌كاظم موسوي بجنوردي، محمد محمدي گرگاني و اميد نجف‌آبادي، نام حسن يوسفي اشكوري نيز به چشم مي‌خورد. وي معمولاً در مجلس، مواضع همسو و هماهنگ با نمايندگان وابسته به نهضت آزادي اتخاذ مي‌كرد و بعدها نيز از پيوستگان و هواداران جدي اين جريان شد ولي در ماجراي عزل بني‌صدر، برخلاف موضع مهندس بازرگان و همفكرانش اقدام نمود. در اطلاعيه جمع 10 نفره مزبور، ضمن تأكيد بر رهبري حضرت امام تلاش شده بود تا در مخالفت با رييس‌جمهور، ضمن انتقاد به جناح مقابل وي نوعي مرزبندي با ساير نيروهاي پيرو خط امام و حزب جمهوري اسلامي، صورت پذيرد. اين اطلاعيه، «انتقادهاي اصولي و اساسي» وارد بر بني‌صدر را، «مقابله وي با نظام و رهبري امام»، عمده ساختن اختلاف با جناح مقابل و تبديل شدن به «مركز وحدت اكثر مخالفين نظام جمهوري اسلامي»، «غرور و خودمداري و كيش شخصيت» و «مخالفت با نهادهاي انقلابي» برشمرده بود.1
حجت‌الاسلام و المسلمين محمد موسوي خوئيني‌ها در آخرين جلسه رسيدگي به طرح عدم كفايت سياسي رييس‌جمهور ضمن سخنان مشروحي در مخالفت با بني‌صدر تأكيد كرد:
… بحث از يك فرد نيست كه اگر مسئله، يك فرد بود اين همه جنجال نداشت. اينجا بحث از يك جريان است؛ جريان امريكايي ضد اسلامي … آقايان مخالفين، آيا اين انصاف است كه شما اختلاف خط امريكايي ضد اسلام را با خط اصيل انقلاب اسلامي يعني خط امام، به نزاع بين دو جناح سياسي داخل تفسير كنيد؟… شما هنوز نشنيديد كه امام گفتند كه من بيش از يك سال صبر كردم ولي احساس خطر براي جمهوري اسلامي ايران كردم … آيا باز هم مي‌گوييد اختلاف بين دو جناح سياسي است؟… بحث بر سر عدم كفايت رييس جمهوري است كه در متن خط امريكا خواسته و يا ناخواسته قرار گرفته است. خطي كه از جبهه [ملي] امريكايي شروع مي‌شود و تا چپ‌هاي امريكايي ختم مي‌شود. 2
حجت‌الاسلام هاشمي رفسنجاني رييس مجلس نيز با اشاره به وقايع 30 خرداد چنين گفت:
خبر آشوب ديروز عصر [= 30 خرداد] را كه با پرچمداري منافقين خلق و پيكار و اقليت فدايي و به اسم رييس جمهور در حال عزل انجام شد اطلاع دارند، آنچه كه واقع شد در آستانه طرح عدم كفايت سياسي رييس جمهور، خود بهترني گواه عيني عدم كفايت رييس جمهور است.3
آيت‌الله خامنه‌اي نيز طي سخنان مشروحي ضمن تأكيد بر اينكه رأي به عدم كفايت بني‌صدر ناشي از يك اختلاف حزبي و سياسي نيست و در واقع يك مسئوليت الهي در پاسخ به خواست مردم است، به تفصيل، دلايل و اسناد عدم كفايت سياسي بني‌صدر را تبيين و ارائه نمود. 4
پس از عزل بني‌صدر از رياست جمهوري طي پاسخ حضرت امام به نامه رييس مجلس شوراي اسلامي و اتمام روال حقوقي و قانوني موضوع براساس قانون اساسي، امام خميني در اول تير ماه 1360 در ديدار با اقشار مختلف مردم ضمن اشاره به وقايع 30 خرداد و تجليل از حضور ملت، در صحنه دفاع از انقلاب، هواداران سازمان را به تفكر و توبه و جدايي از آشوبگران دعوت نمود:
… به اين جوان‌هاي گول خورده‌اي كه از چند نفر گرگ گول خورده‌اند، نصيحت مي‌كنم … توجه داشته باشيد اين امري كه دو روز پيش [= 30 خرداد] اتفاق افتاد اين را مطالعه كنيد، ببينيد چه بود؟… شما كه بازي خورديد، و سران جنايتكار منافقين شما را بازي دادند و خودشان در پناهگاه‌ها نشستند و شما را به خيابان آوردند و آن غائله اسفناك را به دست شما به بار آوردند… اعلام قيام مسلحانه در مقابل كيست؟ اعلام قيام مسلحانه در مقابل ملتي است كه قريب بيست سال و اخيراً دو سه سال، خون خودش را داده و دست امريكا و بلوك او را، و شوروي و بلوك او را، از اين كشور كوتاه كرده است… كراراً من [به بني‌صدر] گفتم كه بيا و از اين گروهك‌هاي فاسد،از اين منافقين، تبري كن، حيثيت خودت را از دست نده، برو در ملأ عام و اينها را از خود بران. اينها تو را به تباهي مي‌كشند… من خير اين گروه‌‌ها را مي‌خواهم، اگر اين گروهك‌ها دست بردارند و در مقابل اسلام و كشور اسلامي قيام نكنند و آنهايي كه قيام كردند توجه كنند و برگردند به دامن اسلام … جوان‌ها و دخترها و پسرهاي عزيز ما گول اينها را نخورند. از دامن اينها فرار كنند و به آغوش اسلام برگردند… آن آقا [= بني‌صدر] كه من كراراً به او گفتم كه حسابت را از اين منافقين جدا كن و اعلام كن به اينكه شماها [= منافقين] از اسلام نيستيد و شماها به من ارتباط نداريد، نپذيرفت و ديد آنچه ديد. و من اميدوارم كه توبه كنند… براي همه كس هر كار بكند، باز جاي توبه هست، در توبه باز است، رحمت خدا واسع است. 5
روز 31 خرداد نيز بررسي طرح عدم كفايت رئيس‌جمهور در مجلس ادامه يافت و در جلسه بعد از ظهر آن، اكثريت نمايندگان به عدم كفايت سياسي بني‌صدر رأي دادند. در اين روز نيز نمايندگان طرفدار نهضت ازادي و رييس جمهور از شركت در جلسه مجلس شوراي اسلامي خودداري كردند. علاوه بر افرادي كه جلسه 30 خرداد را ترك كرده بودند،عزت‌الله سحابي، گلزاده غفوري، اعظم طالقاني و حسين انصاري‌راد نيز از شركت در جلسه 31 خرداد خودداري كردند.
همچنين 10 تن از نمايندگان مجلس با صدور يك اطلاعيه مشترك دلايل خود را براي رأي دادن به عدم كفايت سياسي بني‌صدر اعلام كردند. در بين امضا كنندگان اين نامه در كنار نام محمد‌كاظم موسوي بجنوردي، محمد محمدي گرگاني و اميد نجف‌آبادي، نام حسن يوسفي اشكوري نيز به چشم مي‌خورد. وي معمولاً در مجلس، مواضع همسو و هماهنگ با نمايندگان وابسته به نهضت آزادي اتخاذ مي‌كرد و بعدها نيز از پيوستگان و هواداران جدي اين جريان شد ولي در ماجراي عزل بني‌صدر، برخلاف موضع مهندس بازرگان و همفكرانش اقدام نمود. در اطلاعيه جمع 10 نفره مزبور، ضمن تأكيد بر رهبري حضرت امام تلاش شده بود تا در مخالفت با رييس‌جمهور، ضمن انتقاد به جناح مقابل وي نوعي مرزبندي با ساير نيروهاي پيرو خط امام و حزب جمهوري اسلامي، صورت پذيرد. اين اطلاعيه، «انتقادهاي اصولي و اساسي» وارد بر بني‌صدر را، «مقابله وي با نظام و رهبري امام»، عمده ساختن اختلاف با جناح مقابل و تبديل شدن به «مركز وحدت اكثر مخالفين نظام جمهوري اسلامي»، «غرور و خودمداري و كيش شخصيت» و «مخالفت با نهادهاي انقلابي» برشمرده بود.1
حجت‌الاسلام و المسلمين محمد موسوي خوئيني‌ها در آخرين جلسه رسيدگي به طرح عدم كفايت سياسي رييس‌جمهور ضمن سخنان مشروحي در مخالفت با بني‌صدر تأكيد كرد:
… بحث از يك فرد نيست كه اگر مسئله، يك فرد بود اين همه جنجال نداشت. اينجا بحث از يك جريان است؛ جريان امريكايي ضد اسلامي … آقايان مخالفين، آيا اين انصاف است كه شما اختلاف خط امريكايي ضد اسلام را با خط اصيل انقلاب اسلامي يعني خط امام، به نزاع بين دو جناح سياسي داخل تفسير كنيد؟… شما هنوز نشنيديد كه امام گفتند كه من بيش از يك سال صبر كردم ولي احساس خطر براي جمهوري اسلامي ايران كردم … آيا باز هم مي‌گوييد اختلاف بين دو جناح سياسي است؟… بحث بر سر عدم كفايت رييس جمهوري است كه در متن خط امريكا خواسته و يا ناخواسته قرار گرفته است. خطي كه از جبهه [ملي] امريكايي شروع مي‌شود و تا چپ‌هاي امريكايي ختم مي‌شود. 2
حجت‌الاسلام هاشمي رفسنجاني رييس مجلس نيز با اشاره به وقايع 30 خرداد چنين گفت:
خبر آشوب ديروز عصر [= 30 خرداد] را كه با پرچمداري منافقين خلق و پيكار و اقليت فدايي و به اسم رييس جمهور در حال عزل انجام شد اطلاع دارند، آنچه كه واقع شد در آستانه طرح عدم كفايت سياسي رييس جمهور، خود بهترني گواه عيني عدم كفايت رييس جمهور است.3
آيت‌الله خامنه‌اي نيز طي سخنان مشروحي ضمن تأكيد بر اينكه رأي به عدم كفايت بني‌صدر ناشي از يك اختلاف حزبي و سياسي نيست و در واقع يك مسئوليت الهي در پاسخ به خواست مردم است، به تفصيل، دلايل و اسناد عدم كفايت سياسي بني‌صدر را تبيين و ارائه نمود. 4
پس از عزل بني‌صدر از رياست جمهوري طي پاسخ حضرت امام به نامه رييس مجلس شوراي اسلامي و اتمام روال حقوقي و قانوني موضوع براساس قانون اساسي، امام خميني در اول تير ماه 1360 در ديدار با اقشار مختلف مردم ضمن اشاره به وقايع 30 خرداد و تجليل از حضور ملت، در صحنه دفاع از انقلاب، هواداران سازمان را به تفكر و توبه و جدايي از آشوبگران دعوت نمود:
… به اين جوان‌هاي گول خورده‌اي كه از چند نفر گرگ گول خورده‌اند، نصيحت مي‌كنم … توجه داشته باشيد اين امري كه دو روز پيش [= 30 خرداد] اتفاق افتاد اين را مطالعه كنيد، ببينيد چه بود؟… شما كه بازي خورديد، و سران جنايتكار منافقين شما را بازي دادند و خودشان در پناهگاه‌ها نشستند و شما را به خيابان آوردند و آن غائله اسفناك را به دست شما به بار آوردند… اعلام قيام مسلحانه در مقابل كيست؟ اعلام قيام مسلحانه در مقابل ملتي است كه قريب بيست سال و اخيراً دو سه سال، خون خودش را داده و دست امريكا و بلوك او را، و شوروي و بلوك او را، از اين كشور كوتاه كرده است… كراراً من [به بني‌صدر] گفتم كه بيا و از اين گروهك‌هاي فاسد،از اين منافقين، تبري كن، حيثيت خودت را از دست نده، برو در ملأ عام و اينها را از خود بران. اينها تو را به تباهي مي‌كشند… من خير اين گروه‌‌ها را مي‌خواهم، اگر اين گروهك‌ها دست بردارند و در مقابل اسلام و كشور اسلامي قيام نكنند و آنهايي كه قيام كردند توجه كنند و برگردند به دامن اسلام … جوان‌ها و دخترها و پسرهاي عزيز ما گول اينها را نخورند. از دامن اينها فرار كنند و به آغوش اسلام برگردند… آن آقا [= بني‌صدر] كه من كراراً به او گفتم كه حسابت را از اين منافقين جدا كن و اعلام كن به اينكه شماها [= منافقين] از اسلام نيستيد و شماها به من ارتباط نداريد، نپذيرفت و ديد آنچه ديد. و من اميدوارم كه توبه كنند… براي همه كس هر كار بكند، باز جاي توبه هست، در توبه باز است، رحمت خدا واسع است. 5
پي‌نويس‌ها:
1. روزنامه كيهان، 1/4/60، ص 2.
2. همان، ص 3.
3. همان، ص 15.
4. همان.
5. همان، 2/4/60، ص 15
