معرفی غارهای تاریخی استان کرمانشاه
این غار در دامنه کوه بیستون، در فاصله پانصد متری از خانه های مسکونی قرار دارد. این غار با طول بیست و هفت متر بردشت بیستون مشرف است. در سال ۱۹۶۵ م این غار توسط فیلیپ اسمیت مورد حفاری قرار گرفت.
- تراشنده ها و تیغه های ضخیم دوره میان پارینه جدید (چهل هزار سال پیش).
- قلم های حکاکی، تراشنده ها و تیغه های کول دار دوره زیرین پارینه سنگی جدید.
- ریز تیغه مربوط به دوره فرا پارینه سنگی.
آثار بالای این لایه معرف دوران های نو سنگی بدون سفال و نو سنگی با سفال بود. آثار دوره نو سنگی با سفال، شامل سفال خشن با خمیره مایه کاه خرد شده است که به سفال پوک شهرت دارد.
از پنجاه و شش نمونه استخوان حیوان به دست آمده از این غار، دویست و چهل عدد متعلق به بز و گوسفند بود. این امر نشان می دهد زاگرس مرکزی یکی از مراکز اولیه اهلی شدن این دو حیوان بوده است. جدیدترین آثار مکشوفه از غار مرخول متعلق به دوره ساسانی است.
اشیای شناسایی شده از این غار که بیشتر در قمت انتهایی غار به دست آمده اند، مصنوعات سنگی بیشتر شامل سنگ های مادر، خراشنده ها، سوراخ کننده، اسکنه، ابزارهای کنگره دار و دندانه دار است. ابزارهای سنگی به دست آمده از این غار نیز متعلق به دوره موستری است.
ابزارهای شناسایی شده از این غار عبارتند از: ابزارهای روتوش شده، سنگ مادر، خراشنده های جانبی و خراشنده های متقارب، تراشنده های کنگره دار، تراشنده های دندانه دار و سوراخ کننده ها، ابزارهای به دست آمده از این غار مربوط به دوره موستری و زارزی است.
متأسفانه کاربرد این قطعه استخوان مشخص نیست. ابزارهای سنگی شناسایی شده از این غار نیز متعلق به دوره موستری است.
- تراشنده ها و سرپیمان های دندانه دار دوره میانی پارینه سنگی جدید.
- قلم های حکاکی، تراشنده ها، تیغه های روتوش شده و سر پیکان های دوره زیرین پارینه سنگی جدید.
ـ سنگ های مادر، ریز تیغه ها، چکش، قلم حکاکی، سوراخ کن های دوره فرا پارینه سنگی.
بنا به تحقیقات انجام شده این پناه گاه سنگی محل مناسبی برای استقرار موقت شکارچیان بود. بقایای حیوانی مکشوفه نیز این امر را تأیید می کند. در میان استخوان های حیواناتی که آزمایش شده اند، تعداد زیادی بقایای استخوان حیوانات شکاری مانند گورخر، بزکوهی، بز و گوسفند اهلی نشده، گراز وحشی و کفتار وجود داشت. علاوه بر آن مقداری استخوان جوندگان کوچک جثه مانند موش کور و خرگوش نیز در میان بقایای استخوانی مشاهد شد.
این گروه های شکارچی که احتمالاً از نوع نئاندرتال بودند با توجه به مزایای مختلف این مکان از جمله وجود چشمه آب دایمی در کنار غار، چشم انداز مناسب دهانه آن به دست و دسترسی نسبتاً آسان به ارتفاعات بالاتر، به طور متوالی از این غار استفاده کرده اند. همچنین وجود یک برون زد زمین شناسی از جنس رادیو لاریت در نزدیک غار، امکان ساخت ابزار سنگی را در محل فراهم می کرده است.
به طوری که اکثر ابزارهای سنگی یافت شده در محل، از این نوع سنگ ساخته شه است. علاوه بر این منابع سنگ داخل دشت نیز استفاده می کردند. برای مثال منابع سنگ تپه های «گاکیه» در شرق کرمانشاه که حدود دوازده کیلومتر با غار فاصله دارد، در میان مجموع های یافت شده وجود دارد. ابزارهای یافت شده در دو اشکفت اغلب از نوع خراشنده جانبی و سایر ابزارها مربوط به صنعت موستری زاگرس هستند که بین دویست و پنجاه تا حدود چهل هزار سال پیش ساخت آنها در زاگرس رواج داشته است. آثاری از دوره پارینه سنگی میانی در سایر غارهای منطقه مثل غار «قبه» و پناهگاه صخره ای و رواسی در تنگه کنشت و چندین غار دیگر در بیستون نیز یافت شده است.
مطالعات انجام شده در مکان های پارینه سنگی میانی کرمانشاه نشان می دهد که ساکنان این غارها بیشتر به شکار بز کوهی، میش وحشی، گورخر و اسب وحشی می پرداختند. البته حیوانات دیگر مثل مارال، گاو وحشی، غزال و گراز نیز شکار می شدند.
● غار مرخرل
- تراشنده ها و تیغه های ضخیم دوره میان پارینه جدید (چهل هزار سال پیش).
- قلم های حکاکی، تراشنده ها و تیغه های کول دار دوره زیرین پارینه سنگی جدید.
- ریز تیغه مربوط به دوره فرا پارینه سنگی.
آثار بالای این لایه معرف دوران های نو سنگی بدون سفال و نو سنگی با سفال بود. آثار دوره نو سنگی با سفال، شامل سفال خشن با خمیره مایه کاه خرد شده است که به سفال پوک شهرت دارد.
از پنجاه و شش نمونه استخوان حیوان به دست آمده از این غار، دویست و چهل عدد متعلق به بز و گوسفند بود. این امر نشان می دهد زاگرس مرکزی یکی از مراکز اولیه اهلی شدن این دو حیوان بوده است. جدیدترین آثار مکشوفه از غار مرخول متعلق به دوره ساسانی است.
● غار مرتاریک
اشیای شناسایی شده از این غار که بیشتر در قمت انتهایی غار به دست آمده اند، مصنوعات سنگی بیشتر شامل سنگ های مادر، خراشنده ها، سوراخ کننده، اسکنه، ابزارهای کنگره دار و دندانه دار است. ابزارهای سنگی به دست آمده از این غار نیز متعلق به دوره موستری است.
● غار شکارچیان
● غار مردودر
ابزارهای شناسایی شده از این غار عبارتند از: ابزارهای روتوش شده، سنگ مادر، خراشنده های جانبی و خراشنده های متقارب، تراشنده های کنگره دار، تراشنده های دندانه دار و سوراخ کننده ها، ابزارهای به دست آمده از این غار مربوط به دوره موستری و زارزی است.
● غار مرآفتاب
متأسفانه کاربرد این قطعه استخوان مشخص نیست. ابزارهای سنگی شناسایی شده از این غار نیز متعلق به دوره موستری است.
● غار (پناه گاه سنگی) ورواسی
- تراشنده ها و سرپیمان های دندانه دار دوره میانی پارینه سنگی جدید.
- قلم های حکاکی، تراشنده ها، تیغه های روتوش شده و سر پیکان های دوره زیرین پارینه سنگی جدید.
ـ سنگ های مادر، ریز تیغه ها، چکش، قلم حکاکی، سوراخ کن های دوره فرا پارینه سنگی.
بنا به تحقیقات انجام شده این پناه گاه سنگی محل مناسبی برای استقرار موقت شکارچیان بود. بقایای حیوانی مکشوفه نیز این امر را تأیید می کند. در میان استخوان های حیواناتی که آزمایش شده اند، تعداد زیادی بقایای استخوان حیوانات شکاری مانند گورخر، بزکوهی، بز و گوسفند اهلی نشده، گراز وحشی و کفتار وجود داشت. علاوه بر آن مقداری استخوان جوندگان کوچک جثه مانند موش کور و خرگوش نیز در میان بقایای استخوانی مشاهد شد.
● غار دو اشکفت
این گروه های شکارچی که احتمالاً از نوع نئاندرتال بودند با توجه به مزایای مختلف این مکان از جمله وجود چشمه آب دایمی در کنار غار، چشم انداز مناسب دهانه آن به دست و دسترسی نسبتاً آسان به ارتفاعات بالاتر، به طور متوالی از این غار استفاده کرده اند. همچنین وجود یک برون زد زمین شناسی از جنس رادیو لاریت در نزدیک غار، امکان ساخت ابزار سنگی را در محل فراهم می کرده است.
به طوری که اکثر ابزارهای سنگی یافت شده در محل، از این نوع سنگ ساخته شه است. علاوه بر این منابع سنگ داخل دشت نیز استفاده می کردند. برای مثال منابع سنگ تپه های «گاکیه» در شرق کرمانشاه که حدود دوازده کیلومتر با غار فاصله دارد، در میان مجموع های یافت شده وجود دارد. ابزارهای یافت شده در دو اشکفت اغلب از نوع خراشنده جانبی و سایر ابزارها مربوط به صنعت موستری زاگرس هستند که بین دویست و پنجاه تا حدود چهل هزار سال پیش ساخت آنها در زاگرس رواج داشته است. آثاری از دوره پارینه سنگی میانی در سایر غارهای منطقه مثل غار «قبه» و پناهگاه صخره ای و رواسی در تنگه کنشت و چندین غار دیگر در بیستون نیز یافت شده است.
مطالعات انجام شده در مکان های پارینه سنگی میانی کرمانشاه نشان می دهد که ساکنان این غارها بیشتر به شکار بز کوهی، میش وحشی، گورخر و اسب وحشی می پرداختند. البته حیوانات دیگر مثل مارال، گاو وحشی، غزال و گراز نیز شکار می شدند.
● غار قوری قلعه
