علت‌های لجبازی کودک

1. جلب توجه

کودکان، از هر راهی درصدد جلب توجه دیگران به ویژه والدین هستند؛ در این صورت، در مقابل این رفتارها، نباید حساسیت زیادی نشان داد؛ بلکه، باید در زمان‌های دیگر، وقتی که لجبازی نمی‌کنند، بیش‌تر توجه کرد و این حسّ آنان را ارضاع کرد تا کودک، برای جلب توجه، نیازی به لجبازی نداشته باشد.
بر این نکته تأکید می‌کنیم که بی‌تفاوتی و گذر از کنار مسأله می‌تواند، به مرور زمان از نهادینه شدن این اخلاق جلوگیری نماید.

2. اظهار استقلال

کودک، دوست دارد مستقل باشد و استقلال خود را به دیگران نشان دهد؛ بنابراین، گاه برای اظهار و تثبیت استقلال خود، لجبازی می‌کند.
برای برطرف ساختن این گونه لجبازی، باید زمینه‌های اظهار استقلال کودک را فراهم آورد.
الف) از همان شش ماهگی، که کودک دوست دارد، خود شیشه‌ی شیر یا آب را بگیرد؛ کم کم اجازه بدهید، این کار را به صورت مستقل انجام دهد.
ب) حتی در سنین قبل از دو سال، برخی از کارها را به او بدهید تا انجام دهد و شادمانی خود را از این کار به او نشان دهید.
ج) از مراقبت‌های خیلی شدید و ناز پرورانه پرهیز نمایید.
د) در ناسازگاری او با برادر یا خواهرش دخالت نکنید.
هـ) بگذارید، خود برخی لباس‌هایش را بپوشد.
و) اجازه دهید، یقه‌ی لباس، دکمه پیراهن، صاف کردن لباس را خودش انجام دهد.
ز) وقتی کسی چیزی را از او می‌پرسد، بگذارید خود، پاسخ دهد؛ شما به جای او پاسخ ندهید.
ح) در مهمانی‌ها اجازه دهید، کمک کند و برخی از کارها را در حد توانش به او بسپارید؛ چنانچه اگر از انجام آن ناتوان شد، چشم پوشی کنید.
ت) در جمع، اجازه سخن گفتن و اظهار نظر و وجود به او بدهید.
ی) در نزدیک به سن 7 سال، اجازه بدهید، برخی از گزینه‌ها را خودش انتخاب کند؛ از چند نوع لباس یا کفش اجازه بدهید، یکی را که او می‌خواهد انتخاب نماید.
ک) گاه نظر او را جویا شوید؛ حتی، اگر پرسشی را می‌پرسد؛ گاه ابتدا نظر و پاسخ خود او را جویا شوید؛ چنانچه نظری مناسب داشت، همان را تأیید نمایید و اگر نظرش مطابق واقع نبود، با زیرکی پاسخ درست را به او بگویید؛ اما، نظر او را مستقیم رد نکنید.
ل) در جمع ، او را شرمنده نسازید؛ هرگز نگویید، «این کار به تو ربطی ندارد»؛ «برو با بچه‌ها بازی کن»؛ «وقتی بزرگ‌تر‌ها حرف می‌زنند دخالت نکن؛ تو چیکاره هستی و ...».
م) اجازه بدهید، آنچه را در پارک، مهمانی، بازی با همسالان و ... دیده، تعریف کند و شما به سخنان او گوش دهید.
ن) او را تحویل بگیرید.
س) اجازه بدهید، با دستان خود پول را به فقیر بدهد یا آن را در صندوق صدقات بیندازد.
انجام این نکته‌های ظریف و به ظاهر کوچک، استقلال کودک را تأمین می‌کند و حسّ اظهار مستقل بودن وی را ارضاع می‌نماید؛ از این رو، دیگر به این جهت لجبازی نخواهد کرد.

2. سرزنش زیاد

امام امیرمؤمنان (علیه السلام) در سخنی زیبا و ظریف، یکی از علل لجاجت را، سرزنش زیاد بر می‌شمارد و می‌فرماید:
«الإِفراطُ فی المَلامَة یَشُبُّ نیرانَ اللِّجاجِ»؛
سرزنش زیاد، آتش لجاجت را برافروخته می‌سازد. (1)
پدران و مادرانی که روش سرزنش، ملامت و گاه مقایسه کردن را برای تغییر دادن رفتار کودک خود، انتخاب می‌کنند، باید بدانند آنچه آنان انجام می‌دهند، فقط، خاموش کردن خشم خودشان است و نه تنها اثر منفی در کودک نمی‌گذارد، سبب می‌شود که وی بر کار زشتش پافشاری نماید و این خود زمینه لجبازی و اصرار را در او بیش‌تر می‌سازد.
اگر کودک، با بی‌اعتنایی یا به هر دلیلی، لجبازی را کنار گذاشت، باید او را پذیرفت؛ بلکه، او را تشویق کرد و یا جایزه‌ای به او داد؛ سرزنش او و استفاده از جملات تحقیرآمیز، سبب تکرار لجبازی می‌شود. (2)

4. خودنمایی در جمع

گاه کودک در جمع یا در مهمانی لجبازی می‌کند تا توجه والدین و دیگران را به خود جلب کند؛ تا دیگران به او توجه کرده آنچه را می‌خواهد برایش فراهم سازند.
اگر به او شخصیت داده قبل از لجبازی او را در کانون توجه و تعریف قرار دهید، دیگر او نیازی به این رفتار نخواهد داشت.

پی‌نوشت‌ها:

1. تحف العقول، ص 84، نهج السعادة، ج 4، ص 324، بحارالانوار، ج 74، ص 212 و ص 230.
2. خانواده و دشواری‌های رفتاری کودکان، ص 134.

منبع مقاله :
قاسمی، محمد علی، (1393) دوران طلایی تربیت، قم: نشر نورالزهرا (س)، چاپ پنجم