نویسنده: عیسی ولایی
نگاهی به یك اصطلاح در علم اصول
در علم رجال در مورد برخی از اصحاب ائمه اطهار (علیهم السلام) بین علماء اتفاق نظر وجود دارد مبنی بر اینكه هر روایتی كه از آنان به طریق صحیح نقل شده و راویان از اول سند تا یكی از آنان مورد اعتماد باشند آن روایت را صحیح می‌دانند و عمل بدان را لازم می‌شمرند و ملاحظه احوال آنان و یا راویان مابین آنها و معصوم را لازم نمی‌دانند.ابوعمروكشی در كتاب رجال خود آنان را برحسب زمان سه طبقه كرده و می‌گوید: اسامی فقها از اصحاب امام باقر و امام صادق (علیهما السلام) شش نفر به شرح زیر است:
1.زرارة بن اعین
2.یزید بن معاویه
3.معروف بن خربوذ (خربوز)
4.ابوبصیر اسدی (برخی ابوبصیر مرادی لیث بن مراد بختری را نام برده‌اند)
5.فضیل بن یسار
6.محمد بن مسلم
از شش نفر ذكر شده «زرارة بن اعین» افقه آنان است.
اصحاب اجماع دیگری كه از بزرگان اصحاب امام صادق (علیه السلام) هستند عبارتند از:
1.جمیل بن درّاج
2.عبدالله بن بكیر
3.عبدالله بن مسكان
4.ابان بن عثمان
5.حمّاد بن عیسی
6.حمّاد بن عثمان
از شش نفر مذكور «جمیل بن درّاج» فقیه‌ترین آنان است.
اسامی اصحاب اجماعی كه از اصحاب امام كاظم و امام رضا (علیهما السلام) به شمار می‌روند عبارتند از:
1.یونس بن عبدالرحمن
2.صفوان بن یحیی
3.حسن بن محبوب
4.محمد بن ابی عمیر
5.عبدالله بن مغیره
6.احمد بن محمد بن ابی نصر
برخی از اندیشمندان اسلامی طبقه مذكور را هفت تن دانسته و برخی نیز به جای حسن بن محبوب، عثمان بن عیسی و فضاله بن ایوب را یاد كرده‌اند.
سید مهدی بحرالعلوم در كتاب ریحانة الادب ج1طبقات یاد شده را به نظم درآورده است.
اصحاب اجماع
قد اجمع الكل علی تصحیح ما *** یصّح عن جماعة فلیعلما
و هم اولو نجابة و رفعة *** اربعة و خمسة و تسعة
فالستة الاولی من الامجاد *** اربعه منهم من الاوتاد
زرارة كذا برید قداتی *** ثمّ محمد و لیث یافتی
كذا فضیل بعده معروف *** و هو الذی ما بیننا معروف
والستة الاولی اولوالفضائل *** رتبتهم ادنی من الاوائل
جمیل الجمیل مع ابان *** والعبدلان ثم حمّادان
والستة الاخری هم صفوان *** و یونس علیهما الرّضوان
ثم ابن محبوب كذا محمد *** كذاك عبدالله ثمّ احمد
و ما ذكرناه الاصح عندنا *** و شذّ قول من به خالفنا
منبع مقاله :
ولائی، عیسی، (1391)، فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول، تهران: نشر نی، چاپ نهم
