ورزش و آسيب نخاعى

بيش‏تر مردم براى يكى از اين موارد ورزش مى‏كنند: افزايش انعطاف، بهبود وضعيت تنفسى، افزيش قدرت و با اين اوصاف آسيب نخاعى، رسيدن به هر كدام يا تمام اين اهداف را مشكل مى‏سازد، البته نيازى نيست كه يكى يا تمام اهداف به طور كامل به دست بيايند.

انعطاف

درد مراحل اوليه‏ى توانبخشى، شما دامه حركتى يا كشش ها را تمرين مى‏كنيد. هر دوى اين روش‏ها منجر به كاهش درد و خشكى و سفتى مفاصل، بهبود وضعيت و حالت بدن مى‏شوند و به شما اجازه مى‏دهند كه بهتر از قدرت عضلات شما ( مثل عضله‏ى دو سر بازو كه در جلوى بازو قرار دارد) در مقابل عضله‏ى مخالف آن ( مثل عضله‏ى سه سر كه در پشت بازو قرار دارد) قوى‏تر مى‏شود. وقتى اين اتفاق مى‏افتد، بدن شما دچار خشكى و سفتى مفاصل و كاهش دامنه حركتى مى‏شود.
باقى ماندن در كى وضعيت و انقباض عضلات وزن بدن همه باعث مى‏شوند شما انعطاف بدنى خود را از دست بدهيد. براى مثال، نشستن در طول روز موجب سفت‏تر شدن مفاصل لگن، وضعيت بدن و وزن باعث سفت‏تر شدن مفصل قوزك‏تان مى‏شود. وضعيت بد بدن باعث تغيير درد انحناى ستون مهرها شده و تنفس را مشكل مى‏سازد و متعاقب آن جابه‏جايى، دسترسى به اجسام و خم و راست شدن مشكل‏تر مى‏شود.

چه كارى مى‏توانيد انجام دهيد؟

تمرينات كششى را در نظر داشته باشيد. مراكز درمانى و كار درمانگرها مى‏توانند روش‏هاى مناسبى را به شما آموزش دهند تا به اين مهم دست پيدا كنيد. دامنه‏ى حركت غير فعال كه با كمك فرد ديگرى انجام مى‏شود، بسيار كمك كننده است. در اين تمرين به جاى اين كه شما اندام خود را حركت دهيد، هميار يا يكى از اعضاى خانواده اندام شما را به حركت در مى‏آورند تمرين‏هاى يوگا كه البته با وضعيت شما وبدن‏تان متناسب باشد، مفيد است .
به چند نكته درباره‏ى تمرين‏هاى كششى توجه كنيد . اين كه چه موقع و تا چه حد كار كنيد، بسيار پر اهميت است. اين موضوع را از مربى يا درمانگر خود سؤال كنيد. مراقب باشيد كه در هنگام كشش بيش از حد به خودتانه فشار نياوريد. زيرا در اين زمان احساس درد نخواهيد كرد و ممكن است كشش بيش از مقدار لازم باشد و عوارض ناخواسته‏اى مثل پارگى عضله يا تاندونرا به همراه بياورد. به ياد داشته باشيد عضله و تاندون ضعيف را نمى‏توان خيلى كشيد .

افزايش قدرت

افزايش قدرت باعث مى‏شود كه فرد بهتر بتواند پاشنه‏هاى خود را بالا ببرد و يا در رختخواب جابه‏جا شود و نيز بهتر خود را از جايى به جاى ديگر منتقل نمايد. قدرت و توانايى بالا به شما كمك مى‏كند امورى را كه طولانى و سخت هستند، در زمان كم‏ت رو با ناراحتى كم‏ترى انجام دهيد. احساس بهترى داريد و مقاومت‏تان در مقابل بيمارى‏ها بيش‏تر مى‏شود.
با عضلات خود كار كنيد و آن‏ها را به حركت در آوريد. براى اين كار مى‏توانيد از وزنه يا وزن بدن استفاده كنيد. براى برخى افراد جابه‏جايى و تحرك به وسيله‏ى صندلى چرخ دار كافى است. چه گونگى انجام صحيح آن را بياموزيد. با تكرار بالا بردن يك وزنه‏ى سبك هم مى‏توان انقباض عضلانى و قطر عضله را افزايش داد. استفاده از وزنه‏هاى سنگين به دفعات كم ، عضلات را قوى‏تر، بزرگ‏تر و قدرتمند مى‏سازد. اما نكته‏ى مهم اين است كه وزنه هر قدر سنگين‏تر شود، احتمال آسيب ديدگى بالاتر مى‏رود. اگر تازه كار هستيد حتما زير نظر يك مربى پر سابقه و يك درمانگر (توانبخشى) تمرين كنيد.
وقتى وزنه‏اى را بلند مى‏كنيد اطمينان داشته باشيد كه بر روى يك سطح مستقر، ثابت و محكم شده‏ايد، زيرا در موقع تمرين امكان دارد جابه‏جا شويد و به خود آسيب برسانيد. مراقب باشيد روزهاى متمادى تنها با يك عضله كار نكنيد؛ زيرا اين كار به مفاصل شما صدمه مى‏رساند. در واقع عضلات قدرتمند يا مفاصل ناتوان كارآيى ندارند. درد و خستى نشانه‏ى اين است كه شما با عضله‏تان زياد كار كرده‏ايد..

بهبود ظاهرى

ظاهر فردى شما تركيبى از وزن، وضع بدن، فيزيك و موارد، بسيار ديگرى است. شانس و ژن‏ها عوامل كليدى در اين مقوله هستند. اما شما با چيزهايى مثل تغذيه بهتر، انعطاف پذيرى ،طرز قرار گرفتن بدن و قدرتمندى آن را مى‏توانيد بهبود بخشيد.

چه كارى مى توانيد انجام دهيد ؟

بزرگ شدن و باد كردن عضلات بازوا با بالا بردن وزنه بسيار زيبا وفريبنده است، اما اگر قصد داريد ظاهرى منتاسب داشته باشيد، باورزش سنگين و افزايش حجم عضلات خود در حالى كه شكم تان مثلا يك توپ بر آمده است، نمى‏توانيد به خواست واقعى‏تان برسيد. با كم خوردن و كاهش وزن نيز چيزى تغيير نمى‏كند . پس بهتر است براى شكل دهى عضلات شكم خود ورزش‏هايى را انجام دهيد كه آن را تغيير دهد. البته، نكته‏ى مهم ديگر وضعيت بدن شما در حالت‏هاى مختلف است كه اين نوع نشستن‏ها ممكن است ظاهرى نامناسب را ايجاد كنند. در واقع به حالت و وضعيت بدن خودتان در طول روز توجه داشته باشيد؛ زيرا علاوه بر اين كه در كاركرد اعما و احشاى شما مؤثر است، خواهيد ديد معده‏ى شما بهتر عمل مى‏كند. بانگاهى ديگر بر وضعيت صحيح نشستن، شما را قد بلندتر، سرحال و شاداب سالم و پر انرژى نشان مى‏دهد. اين امر در برقرارى ارتباط با ديگران بسيار اهميت دارد و اطرافيان به گونه‏اى ديگر به شم مى‏نگرند.

آمادگ يسيستم قلبى- عروقى- و تنفسى

نرمش‏ها و تمرين‏هاى خاصى وجود دارند كه با انجام آن‏ها ، البته زير نظر مربى يا فيزيوتراپ، مى‏توانيد توان سيستم قلبى - عروقى و نيز تنفسى خود را بالا ببريد. بزرگ‏ترين حسن و فايده‏ى اين كار كاهش خطرات بيمارى‏هاى قلبى است. براى اين كه بتوانيد توانايى لازم را به سيستم‏هاى ياد شده ببخشيد، بايد باعضلات بزرگ خود به قدرى ورزش و كار كيندكه ضربان قلب و سرعت تنفس شما به اندازه‏ى كافى افزايش يابد. البته عضلات بزرگى چون عضلات ران و ساق پا نقش مهمى را در اين امر ايفا مى‏كنند . با آسيب نخاعى اين موقعيت از شما سلب شده و دست يابى به ضربان قلب و سرعت تنفس مناسب بسيار مشكل است. در كسانى كه قطع نخاع يا ضايعه در رده T-6 دارند، به علت اختلال در سيستم عصبى اتونوميك، بالا بردن ضربان قلب مشكل‏تر از كسانى مى باشد كه ضايعه‏شان زير اين رده است و علاوه بر اين، تعريق‏شان نيز مشكل انجام مى‏شود. اين افراد نمى‏توانند به راحتى بدن‏شان را خنك كنند و دماى بدن‏شان بالا خواهد رفت، در اين وضعيت بايد مراقب حمله اتونوميك ديس رفلكسى باشند.
مطالعات نشان مى‏دهند اگر ورزش و نرمش‏هاى شما در حد معمول و متوسط باشند، درتناسب و افزاش توان قلبى - عروقى بسيار تأثر گذار است. د رواقع نيازى نيست كه به صورت حرفه‏اى و سخت ورزش كنيد. بر اساس توانايى و وضعيت جسمى خود و با توصيه‏ى متخصص مى‏توانيد از چرخ دستى، ويلچر ورزش يا تمرينات تنفسى براى اين منظور استفاده كنيد.
در اين جا مهم‏ترين مسأله حفظ سلامتى است. يعنى اگر تاكنون ورزش نكرده‏ايد، بايد با پزشك خود مشورت كنيد و از او راهنمايى بخواهيد و علاوه بر اين مراقب نشانه‏هايى مثل سر درد، درد قفسه سينه، درد مفاصل، دل درد و دل پيچه و افزايش فشار خون باشيد. اين نشانه‏ها در افراد عادى نشانه‏اى از كم آبى يا سوی تغذيه هستند ولى در يك فرد با آسيب نخاعى نشانه‏ى وضعيت‏هاى خطرناكى مثل اتونوميك ديس رفلكسى مى‏باشند. مراقب باشيد زياده روى نكنيد، زيرا عضلات شما تا يك محدوده‏ى زمانى مشخصى تحمل دارند.در نهايت توجه كنيدكه در چه محلى ورزش مى‏كنيد. اگر در هواى آزاد و يك فضاى باز تمرين مى‏كنيد، حتما لباس كافى و مناسب به تن داشته باشيد. چه چيزهايى در اطراف شما وجود دارد؟ آيا اتومبيل رفت و آمد مى‏كند؟ و ... در هر حال نكات ايمنى را كاملا رعايت كنيد. مقدارى آب آشاميدنى همراه داشته باشيد.

با انديشه

چه مى‏خواهيد بكنيد؟ اگر نمى‏توانيد، چرا مى‏خواهيد ورزش كنيد و چه گونه بايد اين كار را انجان دهيد. هرگز به تنهايى دست به اين كار نزنيد و از يك مربى دوره ديده ورزش‏هاى معلولان يا فيزيوتراپ راهنمايى و كمك بخواهيد. ورزش براى شما هدف نيست، يك برنامه براى رسيدن به هدف است.

پی نوشت :

اين مقاله توسط پژوهشكده مهندسى و علوم پزشكى جانبازان تهيه شده است

منبع: ماهنامه جانباز .