برادری و اخوت در بین مسلمانان (1)
نويسنده: احمد رضوان فر
آیه«إنما المومنون إخوة» از نورانی ترین آیات الهی است که بر تارک قرآن کریم و جامعه اسلامی می درخشد. مسلمانان درسایه حرکت زیر پرچم این آیه قرآنی می توانند در جهان کنونی و آینده سربلند باشند و عزت خود را حفظ کنند. زیر بنای بحث وحدت اسلامی، همین اصل قرآنی است، ولی وحدت جامعه مسلمانان، بحث جداگانه ای است که مقصود اصلی این نوشتار نیست.
در حقیقت، مؤمنان با هم برادرند. پس میان برادرانتان را سازش دهید و از خدا پروا بدارید. امید که مورد رحمت قرار گیرید.
علامه طباطبایی رحمه الله، ذیل آیه شریفه در معنای اخوت می نویسد:
«باید دانست که جمله «إنما المومنون إخوة» قانونی را در بین مسلمانان مؤمن تشریع می کند و نسبتی را بر قرار می سازد که قبلا بر قرار نبود و آن، نسبت برادری است که آثاری شرعی و حقوقی قانونی نیز دارد... نسبت ها دو قسمند: یکی حقیقی و طبیعی که عبارت از این است که دو فرد از بشر یا بدون واسطه یا با یک یا چند واسطه بالاخره منتهی به یک پدر و یا یک مادر و یا منتهی به دو شوند.
یکی هم نسبت های اعتباری و قراردادی است، برای اینکه آثاری خاص بر آنها مترتب شود، مثلا ازیکدیگر ارث ببرند یا نفقه یکی بر دیگر واجب باشد یا اینکه ازدواج آن دو بر یکدیگر حرام باشد یا احکامی دیگر.
هدف قرآن کریم از آیه برادری دینی میان مسلمانان، بر قراری سلسله حقوقی برای مسلمانان بوده است. در روایات چنین می خوانیم: مؤمن برادر مؤمن است، چشم اوست، راهنمای اوست، به او خیانت نمی کند، ستم بر او روا نمی دارد و او را فریب نمی دهد و اگر وعده ای به او داد، خلف وعده نمی کند.
«جمله «إنما المؤمنون إخوة» یکی از شعارهای اساسی و ریشه دار اسلامی است. اسلام سطح پیوند علایق دوستی مسلمانان را به قدری بالا برده که به صورت نزدیک ترین پیوند دو اسنان با یکدیگر، آن هم پیوندی براساس مساوات و برابری، مطرح می کند. در منابع حدیثی، روایات زیادیدر زمینه حق مؤمن بر برادر مسلمانش وارد شده است. یکی از جامع ترین روایات در این زمینه، روایتی است که از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل شده است. پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: مسلمان بر برادر مسلمانش سی حق دارد که برائت ذمه از آن حاصل نمی کند مگر به ادای این حقوق یا عفو کردن برادر مسلمان او. (آن حقوق عبارتند از:) لغزش های او را ببخشد. در ناراحتی ها نسبت به او مهربان باشد. اسرار او را پنهان دارد. اشتباه های او را جبران کند. عذر او را بپذیرد. در برابر بدگویان از او دفاع کند. همواره خیرخواه او باشد. دوستی او را پاسداری کند. پیمان او را رعایت کند. در حال بیماری از او عیادت کند. پس از مرگ به تشییع او حاضر شود. دعوت او را اجانب کند. هدیه او را بپذیرد. عطای او را جزا دهد. نعمت او را شکر گوید. در یاری او بکوشد. ناموس او را حفظ کند. حاجت او را برآورد. برای خواسته اش شفاعت کند. عطسه اش را تحیت گوید. گم شده اش را راهنمایی کند. سلامش را جوابدهد. گفته او را نیکو شمرد. انعام او را خوب قرار دهد. سوگندهایش را تصدیق کند. دوستش را دوست دارد و با او دشمنی نکند. در یاری او بکوشد؛ خواه ظالم یا مظلوم، ولی یاری اودر حالی که ظالم باشد، به این است که او را از ظلمش باز دارد ودر حالی که مظلوم است، به این است که اورا در گرفتن حقش کمک کند. او را در برابر حوادث تنها نگذارد، آنچه را از نیکی ها برای خود دوست دارد، برای او دوست بدارد و آنچه از بدی ها برای خود نمی خواهد، برای او نخواهد. (تفسر نمونه، ج22، صص172-176)
1- مقاومت برای حق
2- فداکاری و کمک به یکدیگر
3- ارث بردن از یکدیگر
آنها نود نفر، چهل و پنج تن از مهاجرین و چهل و پنج تن از انصار بودند و این پیش از جنگ بدر بود و چون واقعه «بدر» پیش آمد خداوند آیه:
«واولو الارحام بعضهم اولی ببعض فی کتاب الله (انفال، آیه، 75، احزاب، آیه 6)؛ و خویشاوندان سببی بعضی از آنها بر بعضی دیگر برتری دارند در کتاب خدا:؛
را نازل فرمود که جریان ارث بردن نسخ گردید. (بحارالانوار،ج19، ص 130)
به هر حال رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم در این قادام، یکایک اصحاب و یاران را با هم برادر کرد، که دست در دست هم گذاشتند و عقد برادری خواندند.
اما علی بن ابیطالب علیه السلام را با کسی برادر نکرد. آن حضرت از این کار بسیار غمگین شد و گفت:
یا رسول الله پدر و مادرم فدای تو باد، مرا با کسی برادر نکردی؟
پیامبر اکرم فرمود: یا علی تو را برای خود نگاه داشتم، تو برادر منی ومن برادر تو عستم. «انت اخی و انا اخوک یا علی.» (بحارالانوار،ج38، ص 330- 347/ صحیح ترمذی، ج5، ص 636، «باب مناقب علی بن ابیطالب علیه السلام»/ اسدالغابه ی، ج4، ص 16/ الغدیر، ج3، ص 174.)
امام رضا علیه السلام از حضرت علی علیه السلام نقل کرده است که آن حضرت فرمود:
انا عبدالله و اخو رسوله لا یقولها بعدی الا کذاب. (بحارالانوار،ج38، ص 334)
«من بنده خدا و برادر رسول خدا هستم و هیچ کس بعد از من این ادعا را نمی کند، جز دروغگو.»
در کنار چهار عمل مهم؛ یعنی امر به معروف، نهی از منکر، اقامه نماز و ادای زکات، مؤمنان، مطیع خدا و رسول او نیز هستند. هرچه را خدا و پیامبرش بگویند، با جان و دل می پذیرند و پیروی می کنند. احساس مسئولیت در مقابل خدا و پیامبرش که خلیفه خدا بر روی زمین است، بالاترین عمل است.
چنین افرادی باید منتظر رحمت و عنایت الهی باشند. هرچند با چنین ویژگی هایی در رحمت الهی غوطه ورند. عنایات خاص الهی همچنان در انتظار این مؤمنان حقیقی است.
والمومنؤن و المؤمنات بعضهم أولیاء بعض یأمرون بالمعروف و ینهون عن المنکر و یقیمون الصلاة و یؤتون الزکاة و یطیعون الله و رسوله اولئک سیرحمهم الله إن الله عزیز حکیم. (توبه: 71)
در آیه دیگر، به نکات دیگری اشاره شده است. مثل اینکه مؤمنان، اهل مسخره کردن مسلمانان دیگر نیستند و دیگران را مورد طعن و عیب جویی قرار نمی دهند. با القاب زشت یکدیگر را یاد نمی کنند. بسیاری از گمان های بد را در مورد برادران خود روا نمی دارند. در کارهای خصوصی برادر دینی خود تجسس نمی کنند و غیبت همدیگر را جایز نمی دانند. (حجرات: 10 – 12)
یکی از دستورهای خداوند به اهل ایمان در زمینه رعایت فرهنگ برادری، دوری از نزاع و کشمکش است. مسلمان مؤمن نباید با برادر مؤمن خود به نزاع و جنگ بپردازد؛ زیرا چنین اختلافی موجب تضعیف برادری می شود و مسلمانان را دچار سستی و شکست می گرداند و زمینه ساز حاکمیت غیرمسلمان بر مسلمان خواهد شد.
قرآن کریم می فرماید:
و از (فرمان) خدا و پیامبرش اطاعت کنید و نزاع (و کشمکش) نکنید تا سست نشوید و قدرت و شوکت شما از میان نرود و صبر و استقامت کنید؛ که خداوند با استقامت کنندگان است.
حال اگر دو دسته از اهل ایمان به نزاع و جنگ و کشمکش پرداختند، مسئولیت از مسلمانان برداشته نمی شود. تازه مسئولیت دیگری به میان می اید و آن این است که باید در رفع این اختلاف بکوشند و ریشه جنگ را بخشکانند و به تعبیر قرآن «اصلاح» کنند. اساسا آیه «انما المؤمنون إخوة» پس از بیان همین دستور الهی نازل شده است:
و هر گاه دو گروه از مؤمنان با هم به نزاع و جنگ پردازند، آنها را آشتی دهید و اگر یکی از آن دو بر دیگری تجاوز کند، با گروه متجاوز پیکار کنید تا به فرمان خدا باز گردد و هر گاه بازگشت (و زمینه صلح فراهم شد) در میان آن دو به عدالت صلح برقرار سازید و عدالت پیشه کنید؛ که خداوند، عدالت پیشگان را دوست دارد. (حجرات: 9)
سپس آن شعار با عظمت الهی را با بیان رسا بیان می کند:
إنما المؤمنون إخوة فأصلحوا بین أخویکم و اتقوا الله لعلکم ترحمون. (حجرات:10)
در حقیقت مؤمنان با هم برادرند. پس میان برادرانتان را سازش دهید و از خدا پروا بدارید. امید که مورد رحمت قرار گیرید.
بنی آدم اعضای یک پیکرند
که در آفرینش ز یک گوهرند
چو عضوی به درد آورد روزگار
دگر عضوها را نماند قرار
تو کز محنت دیگران بی غمی
نشاید که نامت نهند آدمی
خود آگاهی انسانی؛ یعنی آگاهی به خود در رابطه با همه انسان ها. خودآگاهی انسانی بر این اصل و فلسفه استوار است که انسان ها مجموعا یک واحد واقعی به شمار می روند و از یک وجدان مشترک اسنانی بهره مندند. احساس انسان دوستی و انسان گرایی در همه افراد انسان موجود است، به قول سعدی:
بنی آدم اعضای یک پیکرند
که در آفرینش ز یک گوهرند
اومانیسم، اناسن را در ماورای طبقات، ملیت ها، فرهنگ ها، مذهب ها، رنگ ها، نژادها، خون ها، به صورت یک واحد می بیند و هرگونه تبعیض و تفاوتی را نفی می کند. اعلامیه هایی که به نام حقوق بشر در جهان منتشر شده است. بر این فلسفه تکیه دارد و مبلغ این نوع خودآگاهی در جهان است. اگر این نوع خودآگاهی در جهان است. اگر این نوع خودآگاهی درفردی پیدا شود، دردش، درد انسان [و] آرزوهایش، آرزوهای انسان می شود.
انسان در نحوه وجود و واقعیتش با همه موجودات دیگر، اعم از جماد و نبات و حیوان متفاوت است. از این نظر که هر موجودی که پا به جهان می گذارد و آفریده می شود، همان است که آفریده شده است؛ یعنی ماهیت و واقعیت و چگونگی هایش همان است که به دست عوامل خلقت ساخته می شود، اما پس ازآفرینش انسان، تازه مرحله اینکه چه باشد و چگونه باشد، آغاز می شود.
پس تنها انسان های به انسانیت رسیده، انسان هایی هستند که واقعا اعضای یک پیکرند، روح واحد بر آنها حکم فرماست و چون عضوی به درد آورد روزگار، دگر عضوها را نماند قرار. چنین انسان هایی که همه ارزش های فطری در آنها روییده است، همان انسان های مؤمن هستند؛ زیرا ایمان درردس فطریات و ارزش های اصیل انسانی واقع است. پس آنچه واقعا انسان ها را به صورت ما در می آورد، روح واحد در آنها می دخد. آنچه این چنین معجزه اخلاقی و انسانی از او سر می زند، هم ایمانی است، نه هم گوهری و هم ریشه ای و هم زایشی که در سخن سعدی آمده است.
آنچه سعدی گفته، ایدئال است، نه واقعیت، بلکه ایدئال هم نیست. چه جهتی دارد که موسی هم پیکر فرعون و ابوذر، هم درد معاویه باشد؟
آنچه هم واقعیت دارد و هم ایدئال، وحدت انسان های بالفعل، یعنی انسان های به انسانیت رسیده و ارزش یافته است. ای است که رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم در سخن خود که سعدی آن را اقتباس کرده و با تعمیم غلط، خرابش کرده است، به جای آنکه بگوید: «بنی آدم اعضای یک پیکرند»؛ فرمود: مؤمنان اعضای یک اندام هستند. هرگاه عضوی به درد آید، با تب و بی خوابی با او او هم دردی می کنند.» ( مرتضی مطهری، مقدمه ای بر جهان بینی اسلامی، (انسان در قرآن) انتشارات صدرا، چ8، ج4، صص 65- 71، با اندکی تلخیص. )
منبع: فرهنگ اخلاقی معصومین
معرفي سايت مرتبط با اين مقاله
آیه اخوت در قرآن کریم
در حقیقت، مؤمنان با هم برادرند. پس میان برادرانتان را سازش دهید و از خدا پروا بدارید. امید که مورد رحمت قرار گیرید.
علامه طباطبایی رحمه الله، ذیل آیه شریفه در معنای اخوت می نویسد:
«باید دانست که جمله «إنما المومنون إخوة» قانونی را در بین مسلمانان مؤمن تشریع می کند و نسبتی را بر قرار می سازد که قبلا بر قرار نبود و آن، نسبت برادری است که آثاری شرعی و حقوقی قانونی نیز دارد... نسبت ها دو قسمند: یکی حقیقی و طبیعی که عبارت از این است که دو فرد از بشر یا بدون واسطه یا با یک یا چند واسطه بالاخره منتهی به یک پدر و یا یک مادر و یا منتهی به دو شوند.
یکی هم نسبت های اعتباری و قراردادی است، برای اینکه آثاری خاص بر آنها مترتب شود، مثلا ازیکدیگر ارث ببرند یا نفقه یکی بر دیگر واجب باشد یا اینکه ازدواج آن دو بر یکدیگر حرام باشد یا احکامی دیگر.
هدف قرآن کریم از آیه برادری دینی میان مسلمانان، بر قراری سلسله حقوقی برای مسلمانان بوده است. در روایات چنین می خوانیم: مؤمن برادر مؤمن است، چشم اوست، راهنمای اوست، به او خیانت نمی کند، ستم بر او روا نمی دارد و او را فریب نمی دهد و اگر وعده ای به او داد، خلف وعده نمی کند.
«جمله «إنما المؤمنون إخوة» یکی از شعارهای اساسی و ریشه دار اسلامی است. اسلام سطح پیوند علایق دوستی مسلمانان را به قدری بالا برده که به صورت نزدیک ترین پیوند دو اسنان با یکدیگر، آن هم پیوندی براساس مساوات و برابری، مطرح می کند. در منابع حدیثی، روایات زیادیدر زمینه حق مؤمن بر برادر مسلمانش وارد شده است. یکی از جامع ترین روایات در این زمینه، روایتی است که از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل شده است. پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: مسلمان بر برادر مسلمانش سی حق دارد که برائت ذمه از آن حاصل نمی کند مگر به ادای این حقوق یا عفو کردن برادر مسلمان او. (آن حقوق عبارتند از:) لغزش های او را ببخشد. در ناراحتی ها نسبت به او مهربان باشد. اسرار او را پنهان دارد. اشتباه های او را جبران کند. عذر او را بپذیرد. در برابر بدگویان از او دفاع کند. همواره خیرخواه او باشد. دوستی او را پاسداری کند. پیمان او را رعایت کند. در حال بیماری از او عیادت کند. پس از مرگ به تشییع او حاضر شود. دعوت او را اجانب کند. هدیه او را بپذیرد. عطای او را جزا دهد. نعمت او را شکر گوید. در یاری او بکوشد. ناموس او را حفظ کند. حاجت او را برآورد. برای خواسته اش شفاعت کند. عطسه اش را تحیت گوید. گم شده اش را راهنمایی کند. سلامش را جوابدهد. گفته او را نیکو شمرد. انعام او را خوب قرار دهد. سوگندهایش را تصدیق کند. دوستش را دوست دارد و با او دشمنی نکند. در یاری او بکوشد؛ خواه ظالم یا مظلوم، ولی یاری اودر حالی که ظالم باشد، به این است که او را از ظلمش باز دارد ودر حالی که مظلوم است، به این است که اورا در گرفتن حقش کمک کند. او را در برابر حوادث تنها نگذارد، آنچه را از نیکی ها برای خود دوست دارد، برای او دوست بدارد و آنچه از بدی ها برای خود نمی خواهد، برای او نخواهد. (تفسر نمونه، ج22، صص172-176)
ضمیمه
1- مقاومت برای حق
2- فداکاری و کمک به یکدیگر
3- ارث بردن از یکدیگر
آنها نود نفر، چهل و پنج تن از مهاجرین و چهل و پنج تن از انصار بودند و این پیش از جنگ بدر بود و چون واقعه «بدر» پیش آمد خداوند آیه:
«واولو الارحام بعضهم اولی ببعض فی کتاب الله (انفال، آیه، 75، احزاب، آیه 6)؛ و خویشاوندان سببی بعضی از آنها بر بعضی دیگر برتری دارند در کتاب خدا:؛
را نازل فرمود که جریان ارث بردن نسخ گردید. (بحارالانوار،ج19، ص 130)
به هر حال رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم در این قادام، یکایک اصحاب و یاران را با هم برادر کرد، که دست در دست هم گذاشتند و عقد برادری خواندند.
اما علی بن ابیطالب علیه السلام را با کسی برادر نکرد. آن حضرت از این کار بسیار غمگین شد و گفت:
یا رسول الله پدر و مادرم فدای تو باد، مرا با کسی برادر نکردی؟
پیامبر اکرم فرمود: یا علی تو را برای خود نگاه داشتم، تو برادر منی ومن برادر تو عستم. «انت اخی و انا اخوک یا علی.» (بحارالانوار،ج38، ص 330- 347/ صحیح ترمذی، ج5، ص 636، «باب مناقب علی بن ابیطالب علیه السلام»/ اسدالغابه ی، ج4، ص 16/ الغدیر، ج3، ص 174.)
امام رضا علیه السلام از حضرت علی علیه السلام نقل کرده است که آن حضرت فرمود:
انا عبدالله و اخو رسوله لا یقولها بعدی الا کذاب. (بحارالانوار،ج38، ص 334)
«من بنده خدا و برادر رسول خدا هستم و هیچ کس بعد از من این ادعا را نمی کند، جز دروغگو.»
حقوق برادر دینی از دیدگاه قرآن
در کنار چهار عمل مهم؛ یعنی امر به معروف، نهی از منکر، اقامه نماز و ادای زکات، مؤمنان، مطیع خدا و رسول او نیز هستند. هرچه را خدا و پیامبرش بگویند، با جان و دل می پذیرند و پیروی می کنند. احساس مسئولیت در مقابل خدا و پیامبرش که خلیفه خدا بر روی زمین است، بالاترین عمل است.
چنین افرادی باید منتظر رحمت و عنایت الهی باشند. هرچند با چنین ویژگی هایی در رحمت الهی غوطه ورند. عنایات خاص الهی همچنان در انتظار این مؤمنان حقیقی است.
والمومنؤن و المؤمنات بعضهم أولیاء بعض یأمرون بالمعروف و ینهون عن المنکر و یقیمون الصلاة و یؤتون الزکاة و یطیعون الله و رسوله اولئک سیرحمهم الله إن الله عزیز حکیم. (توبه: 71)
در آیه دیگر، به نکات دیگری اشاره شده است. مثل اینکه مؤمنان، اهل مسخره کردن مسلمانان دیگر نیستند و دیگران را مورد طعن و عیب جویی قرار نمی دهند. با القاب زشت یکدیگر را یاد نمی کنند. بسیاری از گمان های بد را در مورد برادران خود روا نمی دارند. در کارهای خصوصی برادر دینی خود تجسس نمی کنند و غیبت همدیگر را جایز نمی دانند. (حجرات: 10 – 12)
یکی از دستورهای خداوند به اهل ایمان در زمینه رعایت فرهنگ برادری، دوری از نزاع و کشمکش است. مسلمان مؤمن نباید با برادر مؤمن خود به نزاع و جنگ بپردازد؛ زیرا چنین اختلافی موجب تضعیف برادری می شود و مسلمانان را دچار سستی و شکست می گرداند و زمینه ساز حاکمیت غیرمسلمان بر مسلمان خواهد شد.
قرآن کریم می فرماید:
و از (فرمان) خدا و پیامبرش اطاعت کنید و نزاع (و کشمکش) نکنید تا سست نشوید و قدرت و شوکت شما از میان نرود و صبر و استقامت کنید؛ که خداوند با استقامت کنندگان است.
حال اگر دو دسته از اهل ایمان به نزاع و جنگ و کشمکش پرداختند، مسئولیت از مسلمانان برداشته نمی شود. تازه مسئولیت دیگری به میان می اید و آن این است که باید در رفع این اختلاف بکوشند و ریشه جنگ را بخشکانند و به تعبیر قرآن «اصلاح» کنند. اساسا آیه «انما المؤمنون إخوة» پس از بیان همین دستور الهی نازل شده است:
و هر گاه دو گروه از مؤمنان با هم به نزاع و جنگ پردازند، آنها را آشتی دهید و اگر یکی از آن دو بر دیگری تجاوز کند، با گروه متجاوز پیکار کنید تا به فرمان خدا باز گردد و هر گاه بازگشت (و زمینه صلح فراهم شد) در میان آن دو به عدالت صلح برقرار سازید و عدالت پیشه کنید؛ که خداوند، عدالت پیشگان را دوست دارد. (حجرات: 9)
سپس آن شعار با عظمت الهی را با بیان رسا بیان می کند:
إنما المؤمنون إخوة فأصلحوا بین أخویکم و اتقوا الله لعلکم ترحمون. (حجرات:10)
در حقیقت مؤمنان با هم برادرند. پس میان برادرانتان را سازش دهید و از خدا پروا بدارید. امید که مورد رحمت قرار گیرید.
خود آگاهی انسان
بنی آدم اعضای یک پیکرند
که در آفرینش ز یک گوهرند
چو عضوی به درد آورد روزگار
دگر عضوها را نماند قرار
تو کز محنت دیگران بی غمی
نشاید که نامت نهند آدمی
خود آگاهی انسانی؛ یعنی آگاهی به خود در رابطه با همه انسان ها. خودآگاهی انسانی بر این اصل و فلسفه استوار است که انسان ها مجموعا یک واحد واقعی به شمار می روند و از یک وجدان مشترک اسنانی بهره مندند. احساس انسان دوستی و انسان گرایی در همه افراد انسان موجود است، به قول سعدی:
بنی آدم اعضای یک پیکرند
که در آفرینش ز یک گوهرند
اومانیسم، اناسن را در ماورای طبقات، ملیت ها، فرهنگ ها، مذهب ها، رنگ ها، نژادها، خون ها، به صورت یک واحد می بیند و هرگونه تبعیض و تفاوتی را نفی می کند. اعلامیه هایی که به نام حقوق بشر در جهان منتشر شده است. بر این فلسفه تکیه دارد و مبلغ این نوع خودآگاهی در جهان است. اگر این نوع خودآگاهی در جهان است. اگر این نوع خودآگاهی درفردی پیدا شود، دردش، درد انسان [و] آرزوهایش، آرزوهای انسان می شود.
انسان در نحوه وجود و واقعیتش با همه موجودات دیگر، اعم از جماد و نبات و حیوان متفاوت است. از این نظر که هر موجودی که پا به جهان می گذارد و آفریده می شود، همان است که آفریده شده است؛ یعنی ماهیت و واقعیت و چگونگی هایش همان است که به دست عوامل خلقت ساخته می شود، اما پس ازآفرینش انسان، تازه مرحله اینکه چه باشد و چگونه باشد، آغاز می شود.
پس تنها انسان های به انسانیت رسیده، انسان هایی هستند که واقعا اعضای یک پیکرند، روح واحد بر آنها حکم فرماست و چون عضوی به درد آورد روزگار، دگر عضوها را نماند قرار. چنین انسان هایی که همه ارزش های فطری در آنها روییده است، همان انسان های مؤمن هستند؛ زیرا ایمان درردس فطریات و ارزش های اصیل انسانی واقع است. پس آنچه واقعا انسان ها را به صورت ما در می آورد، روح واحد در آنها می دخد. آنچه این چنین معجزه اخلاقی و انسانی از او سر می زند، هم ایمانی است، نه هم گوهری و هم ریشه ای و هم زایشی که در سخن سعدی آمده است.
آنچه سعدی گفته، ایدئال است، نه واقعیت، بلکه ایدئال هم نیست. چه جهتی دارد که موسی هم پیکر فرعون و ابوذر، هم درد معاویه باشد؟
آنچه هم واقعیت دارد و هم ایدئال، وحدت انسان های بالفعل، یعنی انسان های به انسانیت رسیده و ارزش یافته است. ای است که رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم در سخن خود که سعدی آن را اقتباس کرده و با تعمیم غلط، خرابش کرده است، به جای آنکه بگوید: «بنی آدم اعضای یک پیکرند»؛ فرمود: مؤمنان اعضای یک اندام هستند. هرگاه عضوی به درد آید، با تب و بی خوابی با او او هم دردی می کنند.» ( مرتضی مطهری، مقدمه ای بر جهان بینی اسلامی، (انسان در قرآن) انتشارات صدرا، چ8، ج4، صص 65- 71، با اندکی تلخیص. )
منبع: فرهنگ اخلاقی معصومین
معرفي سايت مرتبط با اين مقاله
تصاوير زيبا و مرتبط با اين مقاله
