فرهنگ پژوهي و فرهنگ سازي
پيشرفت ابزارهاي ارتباطي و اطلاعاتي در چند دهه گذشته توان بيشتري را براي كشورهاي غربي در دستيابي به اهداف و مقاصدشان فراهم ساخته است. اين كشورها، هرچند بنا به خاصيت و ويژگي محافظه‌كاري و سرمايه‌داري به دست‌كاري، برنامه‌ريزي و مهندسي فرهنگي اعتقادي ندارند، در انتقال، نفوذ و تهاجم به فرهنگ شرقي در دهه‌هاي اخير به شكل وسيعي وارد ميدان شده‌اند؛ لذا در برابر اين تلاش‌ها است كه صيانت از فرهنگ ملي به شكل‌هاي گوناگون در دهه‌هاي اخير به شكل وسيعي مورد توجه ملل شرقي قرار گرفت.
جمهوري اسلامي ايران از بدو تأسيس به اين امر مهم گرايش داشت. با توجه به ماهيت انقلاب اسلامي در حقيقت تلاش در جهت تقويت مفاهيم اساسي فرهنگ اسلامي و ملي كشور و پاسداشت آن در برابر نفوذ و تأثير فرهنگ مخرب غربي در پرتو چينش مناسب و تعيين جايگاه صحيح تمامي ابعاد و ويژگي‌هاي فرهنگي جامعه و دستيابي به نتيجه در خور اين تلاش‌ها، نيازمند طرح مهندسي فرهنگي است. نكته مهم درخصوص جايگاه فرهنگ در جهان كنوني اين است كه اكنون فرهنگ و محصولات فرهنگي به شكل وسيعي مرزهاي زندگي روزمره را در هم نورديده‌اند و ديگر به مانند گذشته محصولي دسترس‌ناپذير و فقط در انحصار قشر نخبه و فرهيخته جامعه نيستند، بلكه به سان عاملي فعال در ابعادي گسترده به زندگي روزمره مردم وارد شده و به محصولي تبديل شده‌اند كه توده‌ها مي‌توانند از آن‌ها بهره‌مند گردند. بنابراين براي ماندگاري و گسترش آن به مديريت جديد و تبديل آن به محصولي با توليد انبوه نياز مي‌باشد با اهتمام به اينكه فرهنگ متعالي انقلاب اسلامي با محوريت فرهنگ اسلامي ــ ايراني بايد در معرض قضاوت جهانيان قرار گيرد تا در عصري كه خلأ فرهنگ انساني ــ معنوي بيش از هر زمان در جهان احساس مي‌شود، و در عصري كه خلأ فرهنگي در جهان امكان ماندگاري فرهنگ‌هاي معنويت‌گرا را فراهم مي‌نمايد، جمهوري اسلامي ايران موقعيت جهاني خويش را تثبيت نمايد. براي رسيدن به اين مهم، در طراحي نظام مهندسي فرهنگي كشور توجه به نكات ذيل ضروري است:
1ــ طرح مهندسي فرهنگي بايد براساس بينش اسلامي و با الهام از تربيت الهي و غايتمندي زندگي اين جهان تعريف و تبيين گردد.
2ــ از آنجا كه فرهنگ ارتباط محكمي با ديگر حوزه‌هاي جامعه دارد، بايد در چنين رويكردي به عنوان اساس و قرارگاه مديريت كشور محسوب شود. بر همين اساس، هرگونه تلاش براي دستيابي به توسعه اقتصادي، سياسي و اجتماعي بدون توجه به ابعاد و زواياي فرهنگي آن در درازمدت محكوم به شكست خواهد بود. بنابراين در مهندسي فرهنگي كشور، جايگاه فرهنگ بايد به گونه‌اي ترسيم شود كه جهت اصلي و غايت نهايي سياست‌گذاري در كليه حوزه‌هاي نظام اجتماعي را تعيين نمايد.
3ــ بنا به توصيه مقام معظم رهبري يكي از تكاليف مهم ما در حوزه فرهنگ در درجه اول مهندسي فرهنگ است؛ يعني مشخص نماييم كه فرهنگ ملي، فرهنگ عمومي، و حركت عظيم درون‌زا، صيرورت‌بخش و كيفيت‌بخشي كه فرهنگ را شكل مي‌دهد و در درون انسان‌ها و جامعه به وجود مي‌آيد چگونه بايد باشد و نقايصش چيست و چگونه بايد رفع شود.
4ــ فرهنگ موجود كشور براساس شرايط تاريخي، جغرافيايي و بر اثر ارتباط و تعامل سه فرهنگ مهم اسلامي، ملي و جهاني شكل گرفته است. از سوي ديگر برخورداري از سابقه تمدني چندهزار ساله، سهم در خور توجهي از باورها و هنجارهاي اين مرز و بوم را در قالب فرهنگ ملي به خود اختصاص داده است. در اين بين نبايد از تأثير فرهنگ سومي كه در قالب رسانه‌هاي مدرن و ارتباطات فرهنگي و با هدف تهاجم فرهنگي وارد جامعه ما شده است غافل بود؛ لذا تعيين سهم و چگونگي تعامل هر يك از اين فرهنگ‌ها در شكل‌دهي فرهنگ عمومي از جمله رسالت‌هاي مهندسي فرهنگي به شمار مي‌رود.
5ــ رصد فرهنگي يكي از مقدمات مهندسي فرهنگي است كه به منظور شناخت صحيح تمامي ابعاد، ويژگي‌ها، مسائل و مشكلات فرهنگ ملّي و همچنين جزئيات فرهنگي و نحوه تأثير عوامل مختلف بر فرهنگ ملي بايد مدنظر قرار گيرد. در كنار اين شناخت دقيق، ارزيابي جريان‌هاي فرهنگي در سطح ملي، منطقه‌اي و حتي محلي و قومي از الزامات اصلي بحث مهندسي فرهنگي است.
6ــ تبديل مهندسي فرهنگي به يكي از گفتمان‌هاي غالب در جامعه و ايجاد نهضت فكري بين نخبگان و علاقه‌مندان به حوزه فرهنگي سبب مي‌شود زمينه‌هاي لازم براي تهيه طرح دقيق مهندسي فرهنگي فراهم گردد؛ چرا كه مشاركت همگاني و همه‌جانبه سبب خواهد شد به زواياي پنهان طرح مهندسي فرهنگي و اجراي كارآمد آن توجه گردد.
7ــ تبيين جايگاه فردي و گروهي افراد جامعه در مهندسي فرهنگي، به تقسيم مسئوليت‌ها و به وجود آوردن حس تعلق و تلاش براي اجرايي شدن طرح مهندسي فرهنگي كشور خواهد انجاميد ــ همان‌گونه كه در كشورهاي موفق جايگاه افراد و گروه‌ها در برنامه سند توسعه مشخص شده است. لذا براي رسيدن به شاخص‌هاي توسعه ملّي، علاوه بر به‌كارگيري نقشه راه، بايد به جديّت و كوشش‌هاي خودجوش و خودباور نيز توجه شود كه اين امر بر مبناي اجزاي اصلي فرهنگ كه به طور كلي در چهار گروه كلي ارزش‌ها، عقايد، هنجارها و نمادها قرار دارد تبلور پيدا خواهد كرد. اين چهار جز در هر فرد شكل‌دهنده ذهنيت او، از يك‌سو، و رفتارش، از سوي ديگر، است. مجموعه بينش‌ها و اعمال و رفتار افراد جامعه، وجدان جمعي و رفتار‌هاي اجتماعي را شكل خواهد داد كه تأثير و بازخورد آن بر روي آحاد افراد جامعه انعكاس پيدا خواهد نمود؛ لذا تبيين جايگاه فرد و جامعه و تأثير متقابل آن‌ها بر يكديگر از جمله موضوع‌هاي مهم و مورد توجه در مهندسي فرهنگي مي‌باشد.
منبع: خبرگزاري فارس
معرفي سايت مرتبط با اين مقاله
جمهوري اسلامي ايران از بدو تأسيس به اين امر مهم گرايش داشت. با توجه به ماهيت انقلاب اسلامي در حقيقت تلاش در جهت تقويت مفاهيم اساسي فرهنگ اسلامي و ملي كشور و پاسداشت آن در برابر نفوذ و تأثير فرهنگ مخرب غربي در پرتو چينش مناسب و تعيين جايگاه صحيح تمامي ابعاد و ويژگي‌هاي فرهنگي جامعه و دستيابي به نتيجه در خور اين تلاش‌ها، نيازمند طرح مهندسي فرهنگي است. نكته مهم درخصوص جايگاه فرهنگ در جهان كنوني اين است كه اكنون فرهنگ و محصولات فرهنگي به شكل وسيعي مرزهاي زندگي روزمره را در هم نورديده‌اند و ديگر به مانند گذشته محصولي دسترس‌ناپذير و فقط در انحصار قشر نخبه و فرهيخته جامعه نيستند، بلكه به سان عاملي فعال در ابعادي گسترده به زندگي روزمره مردم وارد شده و به محصولي تبديل شده‌اند كه توده‌ها مي‌توانند از آن‌ها بهره‌مند گردند. بنابراين براي ماندگاري و گسترش آن به مديريت جديد و تبديل آن به محصولي با توليد انبوه نياز مي‌باشد با اهتمام به اينكه فرهنگ متعالي انقلاب اسلامي با محوريت فرهنگ اسلامي ــ ايراني بايد در معرض قضاوت جهانيان قرار گيرد تا در عصري كه خلأ فرهنگ انساني ــ معنوي بيش از هر زمان در جهان احساس مي‌شود، و در عصري كه خلأ فرهنگي در جهان امكان ماندگاري فرهنگ‌هاي معنويت‌گرا را فراهم مي‌نمايد، جمهوري اسلامي ايران موقعيت جهاني خويش را تثبيت نمايد. براي رسيدن به اين مهم، در طراحي نظام مهندسي فرهنگي كشور توجه به نكات ذيل ضروري است:
1ــ طرح مهندسي فرهنگي بايد براساس بينش اسلامي و با الهام از تربيت الهي و غايتمندي زندگي اين جهان تعريف و تبيين گردد.
2ــ از آنجا كه فرهنگ ارتباط محكمي با ديگر حوزه‌هاي جامعه دارد، بايد در چنين رويكردي به عنوان اساس و قرارگاه مديريت كشور محسوب شود. بر همين اساس، هرگونه تلاش براي دستيابي به توسعه اقتصادي، سياسي و اجتماعي بدون توجه به ابعاد و زواياي فرهنگي آن در درازمدت محكوم به شكست خواهد بود. بنابراين در مهندسي فرهنگي كشور، جايگاه فرهنگ بايد به گونه‌اي ترسيم شود كه جهت اصلي و غايت نهايي سياست‌گذاري در كليه حوزه‌هاي نظام اجتماعي را تعيين نمايد.
3ــ بنا به توصيه مقام معظم رهبري يكي از تكاليف مهم ما در حوزه فرهنگ در درجه اول مهندسي فرهنگ است؛ يعني مشخص نماييم كه فرهنگ ملي، فرهنگ عمومي، و حركت عظيم درون‌زا، صيرورت‌بخش و كيفيت‌بخشي كه فرهنگ را شكل مي‌دهد و در درون انسان‌ها و جامعه به وجود مي‌آيد چگونه بايد باشد و نقايصش چيست و چگونه بايد رفع شود.
4ــ فرهنگ موجود كشور براساس شرايط تاريخي، جغرافيايي و بر اثر ارتباط و تعامل سه فرهنگ مهم اسلامي، ملي و جهاني شكل گرفته است. از سوي ديگر برخورداري از سابقه تمدني چندهزار ساله، سهم در خور توجهي از باورها و هنجارهاي اين مرز و بوم را در قالب فرهنگ ملي به خود اختصاص داده است. در اين بين نبايد از تأثير فرهنگ سومي كه در قالب رسانه‌هاي مدرن و ارتباطات فرهنگي و با هدف تهاجم فرهنگي وارد جامعه ما شده است غافل بود؛ لذا تعيين سهم و چگونگي تعامل هر يك از اين فرهنگ‌ها در شكل‌دهي فرهنگ عمومي از جمله رسالت‌هاي مهندسي فرهنگي به شمار مي‌رود.
5ــ رصد فرهنگي يكي از مقدمات مهندسي فرهنگي است كه به منظور شناخت صحيح تمامي ابعاد، ويژگي‌ها، مسائل و مشكلات فرهنگ ملّي و همچنين جزئيات فرهنگي و نحوه تأثير عوامل مختلف بر فرهنگ ملي بايد مدنظر قرار گيرد. در كنار اين شناخت دقيق، ارزيابي جريان‌هاي فرهنگي در سطح ملي، منطقه‌اي و حتي محلي و قومي از الزامات اصلي بحث مهندسي فرهنگي است.
6ــ تبديل مهندسي فرهنگي به يكي از گفتمان‌هاي غالب در جامعه و ايجاد نهضت فكري بين نخبگان و علاقه‌مندان به حوزه فرهنگي سبب مي‌شود زمينه‌هاي لازم براي تهيه طرح دقيق مهندسي فرهنگي فراهم گردد؛ چرا كه مشاركت همگاني و همه‌جانبه سبب خواهد شد به زواياي پنهان طرح مهندسي فرهنگي و اجراي كارآمد آن توجه گردد.
7ــ تبيين جايگاه فردي و گروهي افراد جامعه در مهندسي فرهنگي، به تقسيم مسئوليت‌ها و به وجود آوردن حس تعلق و تلاش براي اجرايي شدن طرح مهندسي فرهنگي كشور خواهد انجاميد ــ همان‌گونه كه در كشورهاي موفق جايگاه افراد و گروه‌ها در برنامه سند توسعه مشخص شده است. لذا براي رسيدن به شاخص‌هاي توسعه ملّي، علاوه بر به‌كارگيري نقشه راه، بايد به جديّت و كوشش‌هاي خودجوش و خودباور نيز توجه شود كه اين امر بر مبناي اجزاي اصلي فرهنگ كه به طور كلي در چهار گروه كلي ارزش‌ها، عقايد، هنجارها و نمادها قرار دارد تبلور پيدا خواهد كرد. اين چهار جز در هر فرد شكل‌دهنده ذهنيت او، از يك‌سو، و رفتارش، از سوي ديگر، است. مجموعه بينش‌ها و اعمال و رفتار افراد جامعه، وجدان جمعي و رفتار‌هاي اجتماعي را شكل خواهد داد كه تأثير و بازخورد آن بر روي آحاد افراد جامعه انعكاس پيدا خواهد نمود؛ لذا تبيين جايگاه فرد و جامعه و تأثير متقابل آن‌ها بر يكديگر از جمله موضوع‌هاي مهم و مورد توجه در مهندسي فرهنگي مي‌باشد.
منبع: خبرگزاري فارس
معرفي سايت مرتبط با اين مقاله
تصاوير زيبا و مرتبط با اين مقاله
