نویسنده: محمد امین صادقی ارزگانی
سیری در اندیشه عرفانی امام خمینی (ره)
یکی از مسائل بنیادین جایگاه اهل بیت (علیهم‌السلام) در عالم این است که انسان کامل، گل سرسبد و عصاره‌ی خلقت است. حضرت امام در این باره می‌فرماید:
می گویند: (وَالْعَصْرِ * إِنَّ الْإِنسَانَ لَفِی خُسْرٍ) (1) «عصر» انسان کامل است؛ امام زمان - سلام الله علیه - است؛ یعنی عصاره‌ی همه موجودات. قسم به عصاره‌ی همه موجودات یعنی قسم به انسان کامل. (2)
ایشان در جایی دیگر، در مقام بیان منزلت حضرت مهدی به عنوان آخرین سلسله‌ی اهل بیت (علیهم‌السلام) می‌گوید:
امام امت و عصاره‌ی خلقت و وارث نبوت، ولیّ عصر - عجل الله تعالی فرجه الشریف -. (3)-
این مسأله هم در عرفان اسلامی و هم در معارف دینی مورد توجه جدّی بوده و درباره آن نکته‌های آموزنده و در خور توجهی بیان شده است؛ امیرمؤمنان و پیشوای عارفان علی (علیه‌السلام) در خطبه‌ای بسیار عمیق، خود را چنین معرفی می‌کند:
"من آدم اول، نوح اول هستم؛ من حقیقت اسرار، ورق درختان هستم؛ من میوه‌ی رسیده و پخته و موضع زهیدن چشمه‌ها هستم؛ من همراه و مصاحب ابراهیم، و سرّ الهی در بلاد و شهرها هستم؛ من امر خدا و روح می‌باشم که در قرآن فرمود: «از شما از روح می‌پرسند، بگو که روح از امر پروردگار من است»؛ من غرس کننده‌ی درختان و بیرون کننده رنگ میوه‌ها هستم؛ من نور دهنده آفتاب و ماه و ستارگانم؛ من طور و کتاب مسطور، دریای مسجورم؛ من با رسول خدا در زمین و در آسمان بودم؛ من صاحب قرن‌های اولم؛ من در یک چشم به هم زدن آسمان و زمین هفتگانه را می‌گذرم؛ من گوینده‌ی سخن بر زبان عیسی در گهواره بودم؛ من مصباح هدایت و کلید تقوا هستم؛ من آخرت و اُولی هستم؛ من به اذن خداوند خازن آسمان و زمینم. (4)"
در آموزه‌های عرفان اسلامی نیز بر عصاره‌ی خلقت بودن انسان کامل تأکید فراوانی شده است؛ به عنوان نمونه:
"انسان کامل همیشه در عالم باشد، و زیادت از یکی نباشد؛ از جهت آن که تمامت موجودات همچون یک شخص است و انسان کامل دل آن شخص است... آدمیان زبده و خلاصه‌ی کائناتند و میوه‌ی درخت موجوداتند و انسان کامل زبده و خلاصه‌ی آدمیان است. موجودات جمله به یک بار تحت نظر انسان کامل اند؛ هم به صورت و هم به معنی. (5)"
صادقی ارزگانی، محمد امین، (1387) سیمای اهل بیت (ع) در عرفان امام خمینی (ره)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، چاپ اول.
یکی از مسائل بنیادین جایگاه اهل بیت (علیهم‌السلام) در عالم این است که انسان کامل، گل سرسبد و عصاره‌ی خلقت است. حضرت امام در این باره می‌فرماید:
می گویند: (وَالْعَصْرِ * إِنَّ الْإِنسَانَ لَفِی خُسْرٍ) (1) «عصر» انسان کامل است؛ امام زمان - سلام الله علیه - است؛ یعنی عصاره‌ی همه موجودات. قسم به عصاره‌ی همه موجودات یعنی قسم به انسان کامل. (2)
ایشان در جایی دیگر، در مقام بیان منزلت حضرت مهدی به عنوان آخرین سلسله‌ی اهل بیت (علیهم‌السلام) می‌گوید:
امام امت و عصاره‌ی خلقت و وارث نبوت، ولیّ عصر - عجل الله تعالی فرجه الشریف -. (3)-
این مسأله هم در عرفان اسلامی و هم در معارف دینی مورد توجه جدّی بوده و درباره آن نکته‌های آموزنده و در خور توجهی بیان شده است؛ امیرمؤمنان و پیشوای عارفان علی (علیه‌السلام) در خطبه‌ای بسیار عمیق، خود را چنین معرفی می‌کند:
"من آدم اول، نوح اول هستم؛ من حقیقت اسرار، ورق درختان هستم؛ من میوه‌ی رسیده و پخته و موضع زهیدن چشمه‌ها هستم؛ من همراه و مصاحب ابراهیم، و سرّ الهی در بلاد و شهرها هستم؛ من امر خدا و روح می‌باشم که در قرآن فرمود: «از شما از روح می‌پرسند، بگو که روح از امر پروردگار من است»؛ من غرس کننده‌ی درختان و بیرون کننده رنگ میوه‌ها هستم؛ من نور دهنده آفتاب و ماه و ستارگانم؛ من طور و کتاب مسطور، دریای مسجورم؛ من با رسول خدا در زمین و در آسمان بودم؛ من صاحب قرن‌های اولم؛ من در یک چشم به هم زدن آسمان و زمین هفتگانه را می‌گذرم؛ من گوینده‌ی سخن بر زبان عیسی در گهواره بودم؛ من مصباح هدایت و کلید تقوا هستم؛ من آخرت و اُولی هستم؛ من به اذن خداوند خازن آسمان و زمینم. (4)"
در آموزه‌های عرفان اسلامی نیز بر عصاره‌ی خلقت بودن انسان کامل تأکید فراوانی شده است؛ به عنوان نمونه:
"انسان کامل همیشه در عالم باشد، و زیادت از یکی نباشد؛ از جهت آن که تمامت موجودات همچون یک شخص است و انسان کامل دل آن شخص است... آدمیان زبده و خلاصه‌ی کائناتند و میوه‌ی درخت موجوداتند و انسان کامل زبده و خلاصه‌ی آدمیان است. موجودات جمله به یک بار تحت نظر انسان کامل اند؛ هم به صورت و هم به معنی. (5)"
پی‌نوشت‌ها:
1. «سوگند به عصر که واقعاً انسان دست‌خوش زیان است»؛ عصر (103): 1-2.
2. صحیفه امام، ج 8، ص 327.
3. همان، ج 9، ص 24.
4. الکلمات المکنونه، ص 197-199.
5. الانسان الکامل (نسفی)، ص 75.
صادقی ارزگانی، محمد امین، (1387) سیمای اهل بیت (ع) در عرفان امام خمینی (ره)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، چاپ اول.
