درباره ي کم خوني چه مي دانيم؟

انواع کم خوني و روشهاي درمان آن:

عارضه کم خوني زماني بروز مي کند که خون فاقد هموگلوبين کافي باشد. هموگلوبين به گلبول هاي قرمز خون در حمل اکسيژن از ريه ها به تمام اندامهاي بدن کمک مي کند.
کم خوني انواع مختلفي دارد که هرکدام به دلايل مختلف بروز مي کنند و به اختصار در ذيل معرفي شده اند:

1- کم خوني ناشي از فقرآهن (IDA):

اين نوع کم خوني از شايعترين انواع اين بيماري است. فقر آهن زماني بروز مي کند که بدن فاقد آهن کافي است. بدن براي ساختن هموگلوبين به آهن نياز دارد. اين حالت معمولا در اثر از دست دادن خون به دليل مشکلاتي همچون عادت ماهانه طولاني و سنگين، زخم هاي داخلي، پوليپ هاي روده يا سرطان روده بروز مي کند. همچنين رژيم غذايي فاقد آهن کافي مي تواند منجر به بروز اين حالت شود. در دوره بارداري نيز عدم وجود آهن کافي براي مادر و جنين موجب کم خوني از نوع فقر آهن مي شود. بدن مي تواند با مصرف موادغذايي مانند گوشت گاو، صدف هاي خوراکي، اسفناج، عدس، سيب زميني کباب شده با پوست و تخمه گل آفتابگردان، آهن مورد نياز خود را به دست آورد.

2- کم خوني مگالوپلاستيک يا فقر ويتامين:

اين نوع کم خوني معمولا در اثر کمبود فوليک اسيد يا ويتامين 12-B بروز مي کند. اين ويتامين ها به بدن در سالم نگهداشتن خون يا سيستم عصبي کمک مي کنند. در اين نوع کم خوني، بدن گلبول هاي قرمز خوني توليد مي کند که نمي توانند اکسيژن را به خوبي تحويل دهند. قرص ها مکمل حاوي فوليک اسيد مي توانند اين نوع کم خوني را درمان کنند. فوليک اسيد را همچنين مي توان از مصرف دانه ها و بنشن ها، مرکبات و آب ميوه ها، سبوس گندم و ساير غلات، سبزيجات برگ پهن و سبز تيره، گوشت طيور، صدف و کبد به دست آورد. گاهي اوقات ممکن است يک متخصص نتواند تشخيص دهد که علت اين بيماري کمبود ويتامين 12-B است. اين حالت معمولا در افراد مبتلا به کم خوني وخيم بروز مي کند که در حقيقت نوعي بيماري خود ايمني است. عدم دريافت ويتامين 12-B کافي مي تواند موجب کرخي و بي حسي دست ها و پاها، مشکلات در راه رفتن، از دست دادن حافظه و مشکلات بينايي شود. نوع درمان بستگي به عامل مولد بيماري دارد، اما به هر حال مصرف ويتامين 12-B ضروري است.

3- بيماري هاي نهفته:

بيماري هاي خاصي وجود دارند که مي توانند توانايي بدن در توليد گلبول هاي قرمز خوني آسيب برسانند. براي مثال، افراد مبتلا به بيماري هاي کليوي به ويژه بيماراني که دياليز مي شوند در معرض ابتلا به کم خوني قرار دارند. کليه هاي اين بيماران قادر به تشرح هورمونهاي کافي براي توليد گلبول هاي خوني نبوده و در هنگام دياليز نيز آهن از دست مي دهند.

4- بيماري هاي خوني ارثي:

اگر در خانواده سابقه بيماري خوني وجود داشته باشد، احتمال ابتلا به آن در افراد ديگر نيز افزايش مي يابد. يکي از امراض خوني ارث، کم خوني گلبول هاي داسي شکل است. به جاي توليد گلبول هاي قرمز خوني طبيعي که به راحتي درون رگ هاي خوني حرکت مي کنند، گلبول هاي داسي شکل حرکت سختي داشته و داراي لبه هاي خميده هستند. اين گلبول ها نمي توانند در رگ هاي خوني ظريف به آساني حرکت کنند و در نتيجه مسير رسيدن خون به اعضاي بدن را مسدود مي کنند. بدن گلبول هاي قرمز داسي شکل را نابود مي کند. اما نمي تواند با سرعت کافي انواع طبيعي و سالم جديدي را توليد کند. اين امر موجب بروز کم خوني مي شود، نوع ديگري از کم خوني ارثي تالاسمي است. تالاسمي زماني بروز مي کند که بدن ژن هاي ويژه اي را از دست مي دهد و يا ژن هاي غيرطبيعي مختلف از والدين به کودک ارث مي رسد که به نحوه توليد هموگلوبين تأثير منفي مي گذارند.

5- کم خوني آپلاستيک:

نوع نادري از کم خوني است و زماني بروز مي کند که بدن به اندازه کافي گلبول قرمز توليد نمي کند. از آنجا که اين امر بر گلبول هاي سفيد نيز تأثير مي گذارد، خطر بالاي بروز عفونت ها و خونريزي هاي غيرقابل توقف مي شود. اين حالت دلايل مختلفي دارد که عبارتند از:
الف - روش هاي درماني سرطان ها ( پرتو درماني و شيمي درماني)
ب- قرار گرفتن در معرض مواد شيميايي سمي (مانند مواد مورد استفاده در برخي حشره کش ها، رنگ و پاک کننده ها و شوينده هاي خانگي)
پ - برخي داروها (مانند داروهاي مخصوص درمان رماتيسم مفصلي)
ت - بيماري هاي خود ايمني (مانند لوپوس)
ث - عفوت هاي ويروسي که بر تراکم استخواني تأثير مي گذارد.
نوع درمان بستگي به ميزان حاد بودن کم خوني دارد. اين بيماري را مي توان با تعويض خون، مصرف دارو و يا پيوند مغز استخوان درمان کرد. کم خوني براي پيشرفت در بدن به گذر زمان احتياج دارد. در آغاز ممکن است هيچ علايمي بروز نکند و يا علائم بيماري بسيار خفيف باشد اما با پيشرفت بيماري مي توان شاهد علايمي چون خستگي، ضعف، عدم توانايي در کار و تحصيل، کاهش دماي بدن، پريدگي رنگ پوست، ضربان قلب سريع، کوتاهي تنفس ها، درد سينه، سرگيجه، تحريک پذيري، کرخي و سردي دست ها و پاها و سردرد بود. تشخيص اين بيماري با انجام يک آزمايش خون امکانپذير است. در صورت مثبت بودن جواب آزمايش و ابتلا به کم خوني انجام آزمايشات ديگري نيز براي تشخيص نوع آن ضروري است. انتخاب نوع درمان کم خوني بستگي به علت بروز آن دارد. براي مثال، نحوه درمان کم خوني گلبول هاي داسي شکل با نحوه درمان کم خوني ناشي از رژيم غذايي فاقد آهن يا فوليک اسيد متفاوت است. از اين رو براي کشف بهترين روش معالجه بايد به متخصص مربوطه مراجعه کرد.
به روش هاي گوناگون مي توان مانع از بروز برخي انواع کم خوني شد که مجموعه اي از آنها در زير آمده است:
1- مصرف غذاهاي حاوي آهن زياد از جمله گوشت قرمز، ماهي، مرغ، تخم مرغ، ميوه هاي خشک شده، عدس و لوبيا، سبزيجات سبز پهن مانند اسفناج، کلم و يا غله هاي حاوي آهن غني شده.
2- مصرف مواد خوراکي که جذب آهن را در بدن افزايش مي دهد مانند آب پرتقال، توت فرنگي، کلم و يا ساير ميوه ها و سبزيجات حاوي ويتامين C.
3- خودداري از نوشيدن قهوه و چاي همراه با وعده هاي غذايي چرا که اين نوشيدني ها جذب آهن در بدن را دشوار مي کند.
4- کلسيم جذب آهن را مشکل مي کند لذا براي به کار گرفتن بهترين روش براي مصرف کلسيم به ميزان مناسب و کافي با پزشک متخصص بايد مشورت کرد.
5- اطمينان از مصرف کافي فوليک اسي و ويتامين B-12 در رژيم غذايي
6- مشاوره با پزشک براي خوردن قرص هاي مکمل آهن. چرا که مصرف اين قرص بدون مشورت با فرد متخصص صحيح نيست. اين قرص ها در دو نوع فروس و فريک ارايه مي شوند. جذب فروس در بدن بهتر صورت مي گيرد اما اثرات جانبي مانند تهوع، استفراغ و اسهال در پي دارد. با اين حال اين اثرات جانبي را مي توان با کمک برخي اقدامات کاهش داد، از آن جمله اينکه ابتدا نيمي از روز تجويز شده شروع کرد و به تدريج آن را به روز کامل رساند. قرص را در روزهاي تقسيم شده مصرف کنيد. قرص را همراه با غذا مصرف کنيد و اگر نوعي از قرص آهن مشکلاتي ايجاد مي کند با متخصص مربوطه براي مصرف نوع ديگري مشورت کنيد.
7- زناني که باردار نبوده اما در سن بارداري قرار دارند بايد هر 5 تا 10 سال يکبار آزمايش کم خوني بدهند. اين امر حتي در شرايط سلامت بايد صورت گيرد. انجام اين آزمايش هاي بايد از زمان نوجواني آغاز شود.
8- همچنين زناني که باردار نيستند و در سن بارداري قرار دارند در صورت داشتن علايمي چون عادت ماهانه شديد و طولاني، مصرف آهن کم و يا تشخيص قبلي ابتلا به کم خوني بايد هر سال آزمايش خون بدهند. اکثر افراد از طريق يک رژيم غذايي سالم و منظم مي توانند از غذاهاي سرشار از آهن استفاده کنند اما برخي افراد نمي توانند آهن کافي به دست آورند که مهمترين اين افراد دختران نوجوان و زنان در سن بارداري هستند که يا در هر عادت ماهانه خون زيادي از دست مي دهند يا بيش از يک بچه دارند و يا از IUD استفاده مي کنند. کودکان نوپا و زنان باردار نيز در اين گروه هستند. اين افراد بايد به طور دوره اي آزمايش کم خوني بدهند و در صورت فقر آهن حتما بايد با مشورت پزشک از مکمل هاي آهن استفاده کنند که نحوه درمان مشکل آنها بر عهده پزشک است.
منبع: مجله شاهد جوان

---

تصاوير زيبا و مرتبط با اين مقاله