مترجم: سعید علیزاده
منبع:راسخون
منبع:راسخون
سطوح پایین هماتوکریت و هموگلوبین نشان دهنده یک کهش در سلول‌های قرمز خون (گلبول‌های قرمز) در بدن است. در این مقاله یک مرور کلی درباره علل و علایم این کاهش در بدن انجام گرفته است.
آیا میدانستید؟
حدود یک میلیون سلول قرمز خون در 2 تا 3 قطره خون وجود دارد، و برای هر 600 سلول قرمز خون، حدود 40 پلاکت خونی و یک سلول سفید وجود دارد.هر دو هموگلوبین و هماتوکریت با سلول‌های قرمز خون در ارتباط هستند. هموگلوبین پروتئینی است که در گلبول‌های قرمز یافت می‌شود که اکسیژن را به سراسر بدن حمل می‌کند. از سوی دیگر هماتوکریت اندازه‌گیری مقدار گلبول‌های قرمز موجود در حجم کل خون است. مقدار هر دو این اجزا می‌تواند با انجام یک آزمایش شمارش کامل خون تعیین شود، چون هر دو بر اساس حجم پلاسما هستند.
سطح طبیعی و قابل قبول هموگلوبین در مردان و زنان به ترتیب در محدوده بین 14 تا 18 و 12 تا 16 گرم بر دسی‌لیتر است. هماتوکریت به عنوان یک درصد از حجم سلول‌های قرمز خون در 100 میلی‌لیتر از خون گزارش می‌شود. محدوده طبیعی در مردان بین 40 تا 54 درصد است، در حالی که این مقدار در زنان در محدوده بین 36 تا 48 درصد می‌باشد. توجه داشته باشید که این مقدار می‌تواند از یک وضعیت سلامتی به وضعیت‌های دیگر متفاوت باشد. معمولا یک تفاوت 7 درصدی (در مقادیر بالاتر یا پایین‌تر) در میان مراکز تشخیص مختلف دیده می‌شود. بنابراین، واضح بودن مفهوم نتایج آزمایش از متخصص پزشک مربوطه ضروری است.
علایمی که ممکن است سطوح پایین‌تر را نشان دهد
کمبود گلبول قرمز از نظر پزشکی کم خونی شناخته می‌شود. پزشک شما زمانی که احساس کند در شما علایم و نشانه‌هاای فقر آهن یا کم خونی دیده می‌شود، معمولا یک آزمایش خون تجویز می‌کند. در زیر برخی از علایم شایع نوشته شده که کمبود گلبول قرمز را اثبات می‌کنند:
• فرسودگی دائمی و خستگی
• تپش سریع‌تر قلب به صورت ناگهانی
• تنگی نفس
• رنگ پریدگی پوست
• ریزش مو
• تشدید مشکلات قلبی
• غش کردن
شدت علایم نیز به شدت کم خونی و نوع بدن فرد بستگی دارد. افراد مبتلا به کم خونی مزمن علایم با شدت کم‌تر را نشان می‌دهند زیرا بدن آن‌ها به این شرایط عادت کرده است. از سوی دیگر، افرادی که مبتلا به کم خونی شدید هستند علایم بیشتری را تجربه خواهند کرد.
علل احتمالی برای سطوح پایین
علت کم خونی را می‌توان به دو دسته کلی گروه‌بندی کرد. این دو گروه عبارتند از: زمانی که تولید سلول‌های قرمز خون در بدن مختل و یا به طور کلی متوقف می‌شود. و هنگامی که مقدار پیشبینی نشده‌ای از خون در بدن از بین می‌رود یا گلبول‌های قرمز خون در حال از بین رفتن است.ابزار تشخیص سطح هماتوکریت بدن شامل حجم متوسط سلول‌ها و توزیع عرضی سلول قرمز و این‌ها به پزشک‌ها کمک می‌کنند تا اگر شخصی سطح پایین هموگلوبین و هماتوکریت دارد را تعیین کند. حجم متوسط سلول‌ها اندازه واقعی سلول‌های خونی و توزیع عرضی سلول قرمز تفاوت در اندازه بین همه سلول‌های قرمز خون را تعیین می‌کند. اگر یک فرد دارای سطح حجم متوسط سلولی پایین اما سطح توزیع عرضی سلول قرمز بالا باشد در این صورت این وضعیت به دلیل کمبود آهن مزمن رخ داده است. از سوی دیگر، سطح متوسط توزیع عرضی سلول قرمز همراه با سطح پایین حجم متوسط سلولی نشانگر یک کانال متفاوت از دست دادن خون مخصوصا از طریق خونریزی در بدن است.
همیشه مقادیر پایین نباید باعث نگرانی شوند. برخی موادروجود دارد که سطح پایین گلبول قرمز کاملا طبیعی است. برای مثال، بارداری معمولا به دلیل وجود مایع اضافی در خون باعث کاهش میزان هماتوکریت می‌شود. حتی زنانی که در سن باروری هستند، در دوران قاعدگی دارای سطح هموگلوبین و هماتوکریت پایین هستند. علل جدی دباره این وضعیت در زیر توضیح داده شده است.
تالاسمی: این یک بیماری خونی ارثی است که در یک خانواده جریان پیدا می‌کند. این اختلال منجر به تخریب تعداد زیادی از گلبول‌های قرمز و پایین آمدن هموگلوبین می‌شود و در نتیجه کم خونی ایجاد می‌شود.
کم خونی همولیتیک: در این نوع کم خونی سلول‌های قرمز خون قبل از رسیدن به طول عمر خود در بدن از بین می‌روند و از جریان خون حذف می‌شوند. مغز استخوان از تولید کافی سلول‌های قرمز خون ناتوان می‌شود و نمی‌تواند پاسخگوی نیازهای بدن باشد.
کم خونی داسی شکل: این بیماری یک اختلال ژنتیکی ارثی است که در آن گلبول‌های قرمز به شکل داس در می‌آیند و در عرض 10 تا 20 روز از بین می‌روند، در حالی که طول عمر این گلبول‌ها باید در حدود 120 روز باشد. به عنوان نتیجه، چون مغز استخوان قادر به تولید سریع گلبول‌های قرمز جدید نیست کمبود در بدن ایجاد می‌شود.
اختلالات مغز استخوان: چون سلول‌هی قرمز خون در مغز استخوان ساخته می‌شوند، سالم بودن مغز استخوان برای اینکه بتواند وظایفش را به خوبی انجام دهد بسیار مهم است. بیماری‌هایی از جمله لوسمی، لنفوم (که به مغز استخوان گسترش می‌یابد)، کم خونی آپلاستیک (که در آن مغز استخوان سلول خونی جدید تولید نمی‌کند) و مانند این‌ها در این دسته قرار می‌گیرند.
آسیب دیدن مغز استخوان: آسیب به مغز استخوان می‌تواند به دلیل برخی عفونت‌ها، داروها، سموم، برخی درمان‌ها مانند شیمی درمانی و قرار گرفتن در معرض پرتوها ایجاد شود.
خونریزی داخلی: خونریزی داخلی، که به صورت حاد یا مزمن باشد نیز می‌تواند منجر به کم خونی باشد. این مشکل می‌تواند در هر قسمتی از بدن به دلیل زخم، پولیپ یا سرطان رخ دهد. این مشکل معمولا در دستگاه گوارش دیده می‌شود.
بیماری‌های کلیوی: کلیه‌ها نقش بسیار مهمی در تولید سلول‌های قرمز خون دارند. آن‌ها هورمونی به نام اریتروپویتین تولید می‌کنند که مغز استخوان را تحریک به تولید گلبول قرمز می‌کند. بیماری کلیوی به دلیل کاهش سطح EPO رخ می‌دهد که بر تولید گلبول‌های قرمز تاثیر می‌گذارد.
کمبودهای تغذیه‌ای: نبود مقادیر کافی از ویتامین‌ها و مواد معدنی مثل آهن، اسید فولیک، ویتامین B12 و ... به دلیل رژیم غذایی نامناسب (چه در میان بزرگسالان یا نوجوانان) می‌تواند بر سطح هموگلوبین و هماتوکریت در بدن تاثیر بگذارد.
سایر علل: علل دیگر شامل بیماری‌های مزمن التهابی و یا عفونت، ایدز، آرتریت روماتوئید، و یا دستخوش عمل جراحی یا جراحت جدی است.
گزینه‌های درمان: با توجه به اینکه دلایل متعددی برای سطح پایین هماتوکریت و هموگلوبین وجود دارد، درمان دقیق به علت زمینه‌ای آن بستگی دارد. در حالی که برخی از علل قابل کنترل می‌توانند به راحتی درمان شوند، علل دیگر ممکن است به مداخله پزشکی کامل نیاز داشته باشند. برای مثال، کمبود تغذیه‌ای می‌تواند با تغییرات در رژیم غذایی و مکمل‌های تغذیه‌ای جبران شود. همچنین اگر دارویی مصرف می‌شود که سطح هموگلوبین و هماتوکریت را تغییر می‌دهد در این صورت باید مصرف آن متوقف شود یا دارویی جایگزین آن دارو انتخاب و مصرف شود. با این حال، اگر علت چیز جدی مانند سرطان، یا شکلی از کم خونی شدید یا یک بیماری مزمن باشد در این صورت، اقدامات بسیار مهم مانند عمل جراحی، انتقال خون یا درمان‌های بیشتر مورد نیاز خواهد بود.
