سال ۱۳۹۵ نیز با تمام فرازها و فرودهایش به پایان رسید، پایانی که چندان مناسب ایران و شهروندان ایرانی نبود. حجم گسترده مشکلات اقتصادی و از سوی دیگر رواج سیاست‌زدگی مسئولین را می‌توان ازجمله شاخص‌های بارز سال ۱۳۹۵ دانست.
شهروندان ایرانی که بر اساس وعده‌های برجامی مسئولین دولت امید و تدبیر و به خصوص دکتر روحانی، سال ۱۳۹۵ را آغاز دوباره رونق اقتصادی و بهبود اوضاع کشور خود می‌دانستند، هرگز نتوانستند رونق اقتصادی و بهبود شرایط را احساس نمایند!
به هر حال سال گذشته را می‌توان یکی از سخت‌ترین سال‌های دو دهه اخیر ایران برای شهروندان به لحاظ مسائل اقتصادی و معیشتی دانست. همین مسائل اقتصادی و نارضایتی شهروندان از وضعیت اقتصادی است که رهبر معظم انقلاب با اشراف کامل به آنها، در پیام نوروزی خود طبق سنت سال‌های گذشته مجدداً بر مسئله اقتصاد تأکید نمودند.
مقام معظم رهبری با اشاره به مسائل مهم داخلی و خارجی ایران، در مورد اهم مشکلات کشور فرمودند: «… هم تلخی‌هایی داشتیم که عمدتاً مربوط به مسائل اقتصادی و اجتماعی است که اشاره‌ای به آنها خواهم کرد.»۱
ایشان مصداق مشکلات اصلی کشور در سال ۱۳۹۵ را نیز چنین دانستند: «تلخی‌ها و سختی‌‌ها عمدتاً مربوط به مشکلات اقتصادی و معیشتی مردم است، طبقات متوسّط و ضعیف در طول سال درگیر این مشکلات بودند و همچنان هستند. چون از وضع مردم مطّلع هستم، لذا تلخی را با همه‌ی وجود حس می‌کنم؛ تلخی کامِ مردم، به‌خصوص مردمِ ضعیف و فرودست و طبقات ضعیف که مربوط به مسائل اقتصادی و مشکلات اقتصادی است، مثل گرانی، مثل بیکاری، مثل آسیب‌های اجتماعی که آنها هم عمدتاً منشأ اقتصادی دارند، مثل تبعیض‌ها و نابرابری‌ها.»۲
معظم له با توجه به همین مشکلات اقتصادی و بحران‌های اجتماعی ناشی از آنها بود که شعار و برنامه سال جدید را نیز به اقتصاد تخصیص داده و سال ۱۳۹۶ را سال « اقتصاد مقاومتی، تولید – اشتغال » نامگذاری نمودند.
رهبر معظم انقلاب طی نزدیک به یک دهه اخیر در کنار برشمردن افتخارات منطقه‌ای و بین‌المللی ایران که عزت، استقلال و بزرگی ایران و ایرانی را در بر می‌گیرد، به برخی نارسایی‌ها و مشکلاتی که ریشه داخلی داشته‌اند اشاره نموده و گلایه داشته‌اند.
انتخاب شعار سال ۱۳۹۶ را می‌توان توجه خاص و هشدارگونه مقام معظم رهبری به مسائل اقتصادی دانست. نامگذاری سال جدید به عنوان سال اقتصاد مقاومتی، تولید و اشتغال را می‌توان مرحله‌ای بسیار مهم از چرخه هشدارهای رهبر معظم انقلاب دانست که از سال ۱۳۸۸ شروع شده و اولویت سیاستگذاری‌های ایران را به مسایل اقتصادی اختصاص داده‌اند. روندی که در نامگذاری سال‌های اخیر نمود یافته و علی‌رغم وجود مسائل سیاسی مهمی مانند انتخابات مجلس یا ریاست جمهوری و …، اولویت استراتژیک کشور به مسایل اقتصادی داده شده که فرآیند نامگذاری سال‌ها از سوی مقام معظم رهبری به شرح زیر بوده است:
۱۳۸۸ -حرکت به سمت اصلاح الگوی مصرف
۱۳۸۹ همت مضاعف، کار مضاعف
۱۳۹۰- جهاد اقتصادی
۱۳۹۱- تولید ملى، حمایت از کار و سرمایه ایرانى
۱۳۹۲- حماسه سیاسی و حماسه اقتصادی
۱۳۹۳- اقتصاد و فرهنگ با عزم ملی و مدیریت جهادی
۱۳۹۴- دولت و ملّت، همدلی و هم‌زبانی
۱۳۹۵- اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل
در حالی که سال ۱۳۹۵ از سوی رهبر معظم انقلاب به عنوان سال اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل نامگذاری شده بود و ایشان مستمراً بر راهبرد اقتصاد مقاومتی تأکید داشتند، اما دولت یازدهم نتوانست اقتصاد مقاومتی را عملی نموده و اقدامات اساسی در این زمینه صورت دهد!
دولت یازدهم و شخص دکتر روحانی با بکارگیری وزراء و مدیران سالخورده و پیر عملاً گرفتار فرسودگی جسمی و ذهنی هیأت دولت شده بود. برخی جلوه‌ها و مؤلفه‌های ضعف دولت در اجرایی ساختن اقتصاد مقاومتی به شرح زیر است:
یکم– وزراء، مدیران و سیاستگذاران سالخورده:
وزریران و مدیران ارشدی که از ابتدای انتخاب دکتر روحانی در سال ۱۳۹۲ به ریاست جمهوری از آنها به عنوان ژنرال‌های کارکشته و توانمند نام برده شده و امیدهای فراوانی به تدابیر و برنامه‌های آنان بود، خیلی زود تبدیل به مترسک‌های لرزانی شدند که خود بار سنگینی بر دوش دولت و شهروندان شدند.
علی‌رغم تمام پیش‌بینی‌ها برای تغییر و برکناری برخی وزیران و مدیران سالخورده و لرزان دولت، دکتر روحانی همچنان مصر به استفاده از آنان در جایگاه وزرات بوده است.
دوم– برجام‌گرایی افراطی:
دولت یازدهم که با احساس‌گرایی خاص که تا حدودی به توهم نزدیک بود، تمام مشکلات را به نتیجه مذاکرات هسته‌ای گره زده بود، امیدهای خیالی فراوانی به برجام در سال ۱۳۹۵ داشت تا با بهره‌گیری از نتایج آن بتواند مشکلات ایران و به خصوص مشکلات اقتصادی کشور را حل نماید.
اما هر چه به انتهای سال ۱۳۹۵ نزدیک‌تر شدیم، شهروندان بیشتر متوجه شدند که برجام تنها یک طبل توخالی است که برای اجرای آن نیز باید هزینه‌های بسیار فراوانی پرداخت گردد. نتیجه برجام تا پایان سال ۱۳۹۵ را می‌توان در خرید و ورود دو فروند هواپیمای ایرباس نو خلاصه نمود که برای کارگران اروپایی معیشت بهتری را فراهم نمود!
رئیس جمهور محترم و برخی نزدیکان ایشان علی‌رغم شکست برجام در زمینه بهبود شرایط شهروندان، چشم خود را بر مشکلات اقتصادی کشور و وضعیت بد معیشت ایرانیان بسته و همچنان منتظر معجزه خیالی برجام هستند. امید بستن به برجام موجب شده است تا دولت اراده‌ای و توانی برای برنامه‌ریزی مناسب اقتصادی برای کشور نداشته باشد.
سوم– حقوق نجومی:
یکی از جلوه‌های ناکارآمدی دولت در اجرایی شدن اقتصاد مقاومتی و بهبود شرایط اقتصادی ایران را می‌توان در ماجرای فیش‌های حقوقی نجومی دولتمردان دولت یازدهم به خوبی مشاهده نمود.
حقوق‌های نجومی برخی مدیران دولت که موجب نارضایتی شدید رهبر معظم انقلاب و اکثریت شهروندان ایران شده، جلوه‌ای از ناکارآمدی مدیران دولت یازدهم و سیاست‌ها و برنامه‌های این دولت برای ایجاد رونق اقتصادی و بهبود شرایط کشور است، زیرا مدیران مذکور بیشتر به فکر دریافت حقوق و مزایای نجومی هستند و اقتصاد مقاومتی را در دریافت حقوق‌های نجومی عملی نموده‌اند!
چهارم– اختلاس‌ها و بانک‌ها:
یکی از جلوه‌های برجسته ناتوانی دولت یازدهم در سال ۱۳۹۵ را می‌توان در اختلاس‌های مهم بانکی تحت عنوان وام و تسهیلات خاص مشاهده نمود.
مبالغ هنگفتی که با سود بسیار ناچیز یا بدون سود به افراد خاص نزدیک به دولت و برخی سیاسیون پرداخت شده و بازپرداخت آنها نیز غیر ممکن یا بسیار سخت است.
در حالی که دولت یازدهم و شخص دکتر روحانی در حال متهم کردن دولت قبل و مسئولین دولت نهم و دهم به فساد مالی و بانکی بودند، مسئولین دولت یازدهم نیز در حال تقسیم ذخایر پولی بانک‌ها میان دوستان خود بودند. تقسیم، بذل و بخششی که نمونه بسیار روشن آن را می‌توان در بانک سرمایه مشاهده نمود، بانکی با تخلفات مالی بیبش از هشت هزار میلیارد تومانی که البته در آستانه ورشستگی نیز قرار گرفته است.
بانک‌ها به جای کمک و پشتیبانی از اقتصاد ایران و به خصوص تولید و اشتفال و اقتصاد مقاومتی، در سال‌های اخیر تبدیل به زالوهای خون‌خواری شده‌اند که خون اقتصاد را مکیده و اقتصاد را ناتوان و ضعیف نموده‌اند.
جلوه‌های ناکارآمدی دولت در سال‌های اخیر به خصوص سال ۱۳۹۵ بر همگان آشکار شده است و فشار اقتصادی سنگین بر شهروندان و به خصوص جوانان ایرانی چنان طاقت‌فرسا و نگران کننده شده است که رهبر معظم انقلاب در سخنرانی خویش در حرم رضوی در روز اول سال ۱۳۹۶ که می‌توان از آن به عنوان اعلام سیاست‌های نظام برای سال جدید نام برد، فرموده‌اند: «یکی از مشکلات عمده‌ی کنونی ما مسئله‌ی اقتصاد است.»۳
ایشان در سخنرانی حرم مطهر رضوی علیه‌السلام مجدداً، بر مشکلات اقتصادی و معیشتی شهروندان ایرانی تأکید نموده و می‌فرمایند: «مردم از لحاظ معیشت دچار مشکلند. مسأله‌ی بیکاری هست، مسأله‌ی سختی معیشت هست و مشکلات گوناگونی که در زمینه‌ی فرهنگی و اجتماعی به دنبال اینها می‌آید.»۴
اشاره رهبر معظم انقلاب به مشکلات اقتصادی و حتی معیشتی شهروندان و بحران بیکاری را می‌توان جلوه‌ای از خطر آفرین شدن این بحران‌های اقتصادی برای نظام جمهوری اسلامی دانست که حتی اقتدار و پرستیژ ایران در نظام بین‌المللی را نیز تحت تأثیر خود قرار می‌دهد.
اما نکته بسیار مهمی که دولت یازدهم و شخص رئیس جمهور محترم به آن افتخار می‌کنند یعنی ارایه آمار خوش‌بینانه اقتصادی مانند کاهش تورم، بهبود شرایط اقتصادی ایران، نتایج خوش برجام و … نیز مورد انتقاد رهبر معظم انقلاب قرار گرفته و ایشان در این زمینه می‌فرمایند: «در بعضی از بخش‌های دیگر -مثل بخش معدن، مثل مسکن- عقب‌رفت داریم. یعنی آمارهای رسمی انسان را قانع نمی‌کند به اینکه حرکت عمومی به سمت رفع مشکلات اقتصادی است.»۵
با توجه به فعالیت‌های دولت و سیاست‌ها و برنامه اعلامی و اجرایی دولت یازدهم در سال‌های اخیر، می‌توان گفت که دولت در اجرایی ساختن اقتصاد مقاومتی شکست خورده است و ایران را بر لبه پرتگاه بحران‌های بزرگ اقتصادی قرار داده است. بحران‌های اقتصادی که خود موجب بروز و ظهور بحران‌های اجتماعی و در نهایت سیاسی خواهند شد.
نارضایتی شدید مردم از دولت و عدم محبوبیت دولت و آمارهای اقتصادی آن نزد افکار عمومی را می‌توان جلوه‌ای از ناکارآمدی و شکست دولت یازدهم قلمداد نمود. شکستی که حتی می‌تواند تبعات بسیار سنگینی برای ایران و نظام جمهوری اسلامی نیز داشته باشد.
رهبر معظم انقلاب با اشراف بر این‌گونه مسایل است که امسال را نیز به سال اقتصاد مقاومتی، تولید و اشتغال نامگذاری نموده‌اند. این نامگذاری را می‌توان ناشی از بلند نظری و توجه خاص و روزافزون رهبر فرزانه انقلاب به مسائل اقتصادی کشور، وضعیت معیشت شهروندان و اشتغال جوانان ایران دانست.
مؤلفه‌های اقتصادی مدنظر مقام معظم رهبری طی چند سال اخیر چندان مورد توجه دولت قرار نگرفته یا اینکه دولت توان سیاستگذاری مناسب و اجرای آنها را نداشته است. شعار امسال و سخنرانی روز اول سال جدید در حرم مطهر رضوی علیه‌السلام را می‌توان یکی از واضح‌ترین هشدارها و انتقادات ایشان از وضعیت اقتصادی کشور و سیاست‌های دولت طی چند دهه اخیر قلمداد نمود.
امیدواریم دولت یازدهم و شخص دکتر روحانی از خواب برجام‌گرایی بیدار شده و ضمن درک هشدارهای رهبر معظم انقلاب، به فکر اقتصاد، معیشت شهروندان، اشتغال جوانان و به خصوص نارضایتی شدید شهروندان از دولت باشند.
پی‌نوشت‌ها:
