ازدواج، زیباترین بستر برای عالی‌ترین، گیراترین و آرامش بخش‌ترین رابطه‌هاست.
ازدواج، سكّوی نمایش برترین هنر زندگی و كامل‌ترین شكل ارتباط انسانی است.
ازدواج، مطلوب‌ترین فرصت برای زیباترین، تلاقی چشم‌ها، گیراترین تبادل كلام‌ها، پرجاذبه‌ترین رفتارها، همسوترین اندیشه‌ها، استوارترین گام‌ها، پر رمز و رازترین محرمیت‌ها و تجلّی متعالی‌ترین ارزشهاست.
ازدواج، گام نهادن بر پرطراوت‌ترین ساحل آرامش و رسیدن به قله كمال وجود است.
ازدواج، پرمعناترین درس وفا، درخشان‌ترین آیینه مهر و صفا و شفاف‌ترین تصویر یكرنگی و دلدادگی در حیات انسان است.
ازدواج، انتخاب مطلوب‌ترین همره و ترسیم روشن‌ترین طریق سعادت و رستگاری است.
ازدواج، انتخاب و برخوردار شدن از آراسته‌ترین، گرانبهاترین، زیباترین، راحت‌ترین، پردوام‌ترین، لطیف‌ترین و گرمابخش‌ترین تن پوش‌هاست.
ازدواج، خوشایندترین فرصت برای انتخاب آرامشگرترین همسر، تحكیم زیباترین مهرورزی، فطری‌ترین محبت پذیری و معنا بخشیدن به گل واژه‌های حیات، گذشت و ایثار و سخاوت و احسان، صداقت و درستی، مودت و مروّت، شجاعت و عدالت و پایداری و صبوری است.
ازدواج، آغاز لطیف‌ترین و گرمابخش‌ترین رابطه‌ها و به فعلیت رساندن همه استعدادها و قابلیت‌ها و بهره مندی از عالی‌ترین تكریم است.
ازدواج، تضمین‌گر سلامت روان، آرامگر جان و تأمین‌گر فطری‌ترین نیاز انسان است.
آری، ازدواج پاسخ به عالی‌ترین و مطلوب‌ترین نیاز فطری انسان و همگامی در طریق كمال است.
ازدواج یك نیاز فطری و حق طبیعی
نظام خلقت الهی، بر زوجیت همه‌ی پدیده‌ها و ازدواج بهنگام همه‌ی پسرها و دخترها استوار است. به همین دلیل است كه همه‌ی مخلوقات الهی به صورت زوج آفریده می‌شوند. با تأملی در گستره‌ی هستی به نیكی و زیبایی در می‌یابیم كه جز ذات اقدس خداوندی كه احد است و صمد، لم یلد است و لم یولد و همتا و كفوی برای او متصوّر نیست، خالق هستی بخش همه‌ی پدیده‌های هستی را بر پایه‌ی زوجیت آفریده است: سبحان الذی خلق الازواج كلها مما تنبت الارض و من انفسهم و مما لا تعلمون. (1) منزه است خدایی كه همه‌ی پدیده‌های هستی را جفت آفریده است، چه از نباتات و حیوانات و چه از نفوس بشر و دیگر مخلوقات و پدیده‌هایی كه شما از آن آگاه نیستید.
سنگ را كه می‌شكافتیم، همه‌ی ذرات و اتم‌هایش به نسبت مساوی، مثبت و منفی است. همه‌ی گیاهان و حیوانات را كه می‌نگریم، به یك نسبت مطلوب و برابر نر و ماده هستند.
اگر به هر چه در زمین، آسمان و دریاست به دیده‌ی بصیرت بنگریم، اصل زوجیت را در جای جای زمین، در دل كوهها و اعماق دریاها و اقیانوس‌ها و در قلمرو ستاره‌ها و پهنه‌ی آسمان‌ها با نهایت خضوع می‌پذیریم. (2)
اصل زوجیت در هستی، پرشكوه‌ترین نشانه‌ی توحید، حكمت و آیت بقا و كمال خلقت و مایه‌ی تفكر و اندیشه‌ی بشر است. (3)
خالق صورتگر، خلقت انسان، این اشرف مخلوقات را در هیأتی از مؤنث و مذكر، دختر و پسر، زن و مرد، در حیات قبل از تولد و به هنگام تشكیل نطفه و فرایند تركیب پیچیده و شگفت انگیز اسپرم و تخمك در رحم مادر، تصویر و مقدر می‌فرماید. "هُوَ الَّذِی یُصَوِّرُكُمْ فِی الْأَرْحَامِ كَیْفَ یَشَاءُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْعَزِیزُ الْحَكِیمُ." (4)
" اوست خدایی كه شاكله‌ی شما را در رحم مادران، هر گونه اراده كند (مؤنث یا مذكر) تصویر می‌نماید. خدایی جز خدای یكتا نیست كه او به همه كار توانا و به همه چیز داناست." خداوند انسان را در نیكوترین هیأت می‌آفریند. (5)
خداوند حكیم، پدیده‌های هستی را به گونه‌ای نظم بخشیده كه ادامه‌ی حیات نباتات، حیوانات و انسان از طریق بارداری ماده‌ها، آن هم به اندازه‌ی معین و جنسیت متوازن و مشخص میسور و مقدور باشد. "اللَّهُ یَعْلَمُ مَا تَحْمِلُ كُلُّ أُنثَى وَمَا تَغِیضُ الْأَرْحَامُ وَمَا تَزْدَادُ وَكُلُّ شَىْءٍ عِندَهُ بِمِقْدَارٍ" (6) تنها خدا می‌داند كه بار حمل آبستنان عالم چیست و در رحم‌ها چه می‌گذرد و مقدار و میزان هر چیز در علم ازلی خداوند معین است".
آنگاه كه خداوند تقدیر نماید از روی لطف و رحمت، فرزندی به والدین هبه (7) كند، به صلاح خویش و از روی حكمت به برخی دختر عنایت می‌كند، به جمعی پسر و به گروهی نیز هم دختر و هم پسر. عده‌ی قلیلی از همسران نیز از فرزند بی‌نصیب مانده، مسئولیتی از این بابت (حسن تربیت) متوجه آنان نخواهد بود.
خداوند منّان در سوره‌ی شوری می‌فرماید: "لِلَّهِ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ یَخْلُقُ مَا یَشَاء یَهَبُ لِمَنْ یَشَاء إِنَاثًا وَیَهَبُ لِمَن یَشَاء الذُّكُورَ
أَوْ یُزَوِّجُهُمْ ذُكْرَانًا وَإِنَاثًا وَیَجْعَلُ مَن یَشَاء عَقِیمًا إِنَّهُ عَلِیمٌ قَدِیرٌ
." (8) مالك همه‌ی هستی، زمین و آسمان‌ها خداست. هر چه بخواهد می‌آفریند و به هر كه خواهد فرزند دختر و به هر كه خواهد فرزند پسر هبه می‌كند و یا هم دختر و هم پسر عطا می‌فرماید و هر كه را خواهد نازا گرداند، كه او دانا و تواناست."
به سخن دیگر، خداوند منان تعیین جنسیت همه‌ی موالید و نوزادان انسان را بر وفق حكمت و تقدیر خود استوار نموده است و به همین دلیل بر اساس گزارش‌های مختلف آمار كشوری، از سال‌های دور تا كنون، به رغم بسیاری از تدابیر و تلاش‌های جمعی از خانواده‌ها و زن‌ها و شوهرها در فرهنگ‌های گوناگون برای دختردار شدن یا پسردار شدن، در مجموع حدود نیمی از همه‌ی موالید جوامع در شرق و غرب جهان دختر و نیمی دیگر پسر بوده است.(9)
همه‌ی زوج‌ها، زن‌ها و شوهرها می‌توانند همواره ضمن دعا و نیایش به درگاه خداوند منان و طلب فرزندی سالم و صالح، از او بخواهند كه به آنان دختر یا پسر عطا كند، اما نیك می‌دانند كه خدای علیم و قدیر آگاه به نهان و آشكار و دانا به گذشته و حال و فرجام ماست و از روی حكمت خویش تدبیر ما را با تقدیر خود رقم می‌زند.
همان گونه كه مستحضر می‌باشید به هنگام تشكیل نطفه پس از آنكه ذرات میلیونی اسپرم و اوول به حركت درمی‌آیند، فقط و فقط حسب اراده‌ی الهی و تقدیر خالقانه دو كروموزم xx و یا دو كروموزم xy در كنار هم قرار می‌گیرند و با تركیب خود جنسیت نوزاد را مشخص می‌كنند. مردان صاحب دو كروموزم جنسی به صورت xy و زنان دارای دو كروموزم جنسی xx آقا با كروموزم x خانم تركیب شود، نطفه‌ی فرزند دختر منعقد می‌شود و اگر كروموزم y آقا با یكی از دو كروموزم x خانم جفت شود، نطفه‌ی فرزند پسر در رحم مادر تشكیل می‌گردد.
توضیح نكته‌ی فوق و تأكید بر آن از این جهت است كه خانم و آقا (زن و شوهر) هیچ كدام نقشی در این كه جنین پسر شود یا دختر، ندارند. لیكن باید توجه داشت كه نهایتاً چنین زمانی دختر می‌شود كه از دو كزوموزم x و y شوهر، كروموزمx با یكی از دو كروموزم x و x زن تركیب شود و همین طور زمانی جنین پسر می‌شود كه كروموزم تعیین كننده‌ی شوهر، یعنی y با یكی از دو كروموزم زن كه هر دو x است جفت شود.
بدین ترتیب برچسب‌های زن دخترزا و یا زن پسرزا باطل و بی اساس است و هرگز شایسته نیست به دلیل عدم اطلاع، جهالت و خرافه پرستی بعضی از آقایان و یا مادرشوهرها، عروس خانم به علت تولد یك یا چند فرزند دختر، خدای ناكرده سرزنش و تحقیر شود یا اینكه او را ناجوانمردانه مورد كم مهری قرار داده و طرد كنند.
آنگاه كه خالق متعال فرزند دختر یا پسری به زن و شوهری عطا می‌كند، در حقیقت آنان را دارای قابلیت همسری و بالطبع مادری و پدری می‌داند. به همین دلیل است كه باید آیین همسرپروری، مادرپروری و پدرپروری در اندیشه‌های تربیتی والدین به عنوان یكی از اصول مسلم تربیت فرزند ملحوظ شود.
آری، اصل زوجیت در فلسفه‌ی خلقت، در آیینه‌ی تربیت و در حیات دنیا و آخرت باید مورد توجه قرار گیرد. چرا كه این اصل نه تنها در آفرینش پدیده‌های هستی، فرایند تولد انسان (دخترها و پسرها) و بقای نسل و حیات اجتماعی به زیبایی قابل درك است، بلكه خالق زوج آفرین، در كنار هم قرار گرفتن انسان به صورت زوج را از جمله نشانه‌های قیامت، تحول در هستی و تجربه‌ی حیات جاویدان بیان می‌فرماید: "وَإِذَا النُّفُوسُ زُوِّجَتْ" (10) و آن هنگام كه هر كس با زوج خود همراه گردد." به عبارت دیگر فلسفه‌ی زوج آفرینی و زوجیّت از بدو خلقت و آغاز ولادت تا هنگام قیامت به زیبایی مشهود است.
پروردگار مهربان از جمله آیات و نشانه‌های توحید و حقّانیت خود را زوج آفرینی پدیده‌های هستی و آفرینش بحق، عادلانه و برابر دخترها و پسرها برای همسری و زوجیت بیان می‌دارد. این معنا را در قرآن كریم، سوره‌ی روم، آیه‌ی 21 می‌خوانیم: "وَمِنْ آیَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْكُنُوا إِلَیْهَا وَجَعَلَ بَیْنَكُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِی ذَلِكَ لَآیَاتٍ لِقَوْمٍ یَتَفَكَّرُونَ " از نشانه‌های او اینكه همسرانی از جنس خودتان برای شما آفرید تا در كنار آنان آرامش یابید و در میانتان مودت و رحمت قرار داد. در این نشانه‌هایی است برای انسان‌های اهل تفكر و اندیشه."
در واقع زوجیت، معنایی از سیر كمال یابی انسان است و به یقین فردی كه قابلیت‌ها و كفایت‌های لازم را برای ازدواج می‌یابد و از ازدواج امتناع می‌كند و یا به بهانه‌های مختلف، عمداً ازدواج را به تأخیر می‌اندازد، بتدریج دنیایی از نگرانی‌ها، اضطراب‌ها، اندیشه‌های وسواسی، بدبینی و ناآرامی‌های درون را در زندگی تجربه می‌كند و همان گونه كه پیش‌تر گفته شد هدف از ازدواج، رسیدن به آرامش روان، راحت جان و آسایش فكر و خیال است. قرآن كریم این امر مهم را در چندین آیه بیان می‌دارد: "هُوَ الَّذِی خَلَقَكُمْ مِنْ نَفْسٍ وَاحِدَةٍ وَجَعَلَ مِنْهَا زَوْجَهَا لِیَسْكُنَ إِلَیْهَا." (11) "او خدایی است كه همه‌ی شما را از یك فرد آفرید و همسرش را نیز از جنس او قرار داد تا در كنارش آرام گیرد."
یاد خدا، اندیشیدن در مورد عظمت پروردگار، تفكّر درباره‌ی فلسفه‌ی خلقت، تسبیح ذات حق و شكرگزاری در برابر همه‌ی نعمت‌ها، موجب آرامش جان است و سكینه‌ی قلب. (12) خداوند ازدواج را نیز برای آرامش انسان در تكاپوی حیات و همگام شدن با همسری همدل و همرازی همراه، در پیمودن طریق مستقیم و صراط جاودان قرار داد. از همین منظر، هدف غایی ازدواج رسیدن به آرامش روان، اعتلای وجود و نیل به فلاح است؛ و دعوت به فلاح، هدف و انگیزه‌ی بعثت انبیای الهی و غایت تربیت و شكوفایی وجود انسان می‌باشد. به دیگر سخن، فلسفه‌ی خلقت و زوج آفرینی، انگیزه‌ی بعثت و غایت تربیت انسان و نیز هدف ازدواج، همسو و هم جهت هستند. در این نگرش ازدواج با نیت و انگیزه‌ی رسیدن به ساحل آرامش فراهم شدن بستر شكفتن وجود و نیل به كمال انجام می‌پذیرد.
و به فرموده‌ی پیامبر خدا حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) "در فرهنگ و ارزشهای اسلامی هیچ بنایی به ارزشمندی و محبوبیت بنای ازدواج در نزد خداوند نیست." (13) آری ازدواج محبوب‌ترین بنای گستره هستی در پیشگاه خالق زوج آفرین است. با تأمل و تفكر در فلسفه‌ی ازدواج و هدف غایی از زوجیّت و ضرورت انتخاب همسر در اولین فرصت بایسته و شایسته، سزاوار آن است كه باورهای غیرمنطقی قومی و فرهنگی، نگرانی‌های اقتصادی، كمبودهای مادی و كاستی در لوازم و امكانات اولیه‌ی زندگی مانع ازدواج بهنگام نگردد.
امان صادق (علیه السلام) می‌فرماید: هر كس به خاطر نگرانی هزینه‌های زندگی مشترك ازدواج نكند، نسبت به خداوند رزاق بدگمان گشته است، چرا كه خداوند منّان می‌فرماید: "ازدواج كنید" اگر فقیر و تهیدست باشید، پروردگار متعال از عنایت خود بی‌نیازتان گرداند. (14)
پی‌نوشت‌ها:
1. سوره یس، آیه 36.
2. وَهُوَ الَّذِی مَدَّ الأَرْضَ وَجَعَلَ فِیهَا رَوَاسِیَ وَأَنْهَارًا وَمِن كُلِّ الثَّمَرَاتِ جَعَلَ فِیهَا زَوْجَیْنِ اثْنَیْنِ یُغْشِی اللَّیْلَ النَّهَارَ إِنَّ فِی ذَلِكَ لَآیَاتٍ لِّقَوْمٍ یَتَفَكَّرُونَ
. (سوره‌ی رعد، آیه 3) اوست خدایی كه بساط زمین را بگسترد و در آن كوهها برافراشت و نهرها جاری ساخت و از درختان هرگونه میوه پدید آورد و در زمین همه چیز را جفت بیافرید. شب تار را به روز روشن بپوشانید. همانا در این امور متفكران را دلایل روشنی بر قدرت خداوند است.
3. أَوَلَمْ یَرَوْا إِلَى الْأَرْضِ كَمْ أَنبَتْنَا فِیهَا مِن كُلِّ زَوْجٍ كَرِیمٍ
.(سوره شعرا، آیه‌ی 7) آیا به دیده‌ی بصیرت به گستره‌ی زمین نمی نگرید كه خداوند انواع گوناگون نباتات را زوج آفریده است.
4. سوره‌ی آل عمران، آیه 6.
5. لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنسَانَ فِی أَحْسَنِ تَقْوِیمٍ
. (سوره‌ی تین، آیه‌ی 4) آری، خداوند منّان خلقت انسان را در زیباترین هیأت تصویر می‌نماید. اما این كه بعضاً كودكی معلول به دنیا می‌آید علتش را باید در عوامل ژنتیكی، اختلالات كروموزمی، بیماری‌های دوران بارداری، شرایط نامطلوب زمان تولد و عوامل محیطی پس از تولد جست و جو كرد. انسان امروز نسبت به برخی از علل معلولیت‌ها آگاه است و نسبت به برخی دیگر باید با انجام پژوهش‌های مستمر آگاهی یابد.
6. سوره‌ی رعد آیه‌ی .
7. " هبه" در یك معنا آمیزه‌ای از امانت و هدیه است و فرزند امانتی هدیه وار و هدیه‌ای امانت گونه است. آنگاه كه زن و شوهر در خود احساس كفایت فرزندآوری می‌كنند با كسب آمادگی‌های لازم و دعا و نیایش به درگاه خداوند منان طلب فرزند می‌نمایند. حق تعالی از زبان بندگان ناب خود می‌فرماید: "رَبَّنَا هَبْ لَنَا مِنْ أَزْوَاجِنَا وَذُرِّیَّاتِنَا قُرَّةَ أَعْیُنٍ." پروردگارا، ما را از همسرانمان و نسلمان فرزندی عطا (هبه) فرما كه روشنی چشم ما باشد. (سوره‌ی فرقان، آیه‌ی 74)
8. سوره‌ی شوری، آیات 49 و 50.
9. برخی از تحقیقات انجام شده در این باره، حاكی از آن است كه از هر ده هزار نفر نوزادی كه پای به عرصه‌ی وجود می‌گذارند، 5001 نفر پسر و 4999 نفر دختر می‌باشد. با توجه به اینكه آسیب پذیری نوزادان پسر در دوران اولیه‌ی رشد و تحول و بعدها در عرصه‌های اجتماعی، كار و تلاش در شرایط سخت نظیر معادن و موقعیت‌های خطرناك و در میدان‌های جنگ، اندكی بیشتر می‌باشد. از این رو در دوران قابلیت ازدواج، وجود هر دو جنس به اندازه‌ی مساوی در همه جوامع بشری قابل توجه می‌باشد.
10. سوره‌ی تكویر، آیه‌ی 7.
11. سوره‌ی اعراف، آیه‌ی 189.
12. الا بذكر الله تطمئن القلوب. (سوره‌ی رعد، آیه 28)
13. قال رسول الله صلی الله علیه و آله: ما بُنَیَ نبأ فی الاسلام احب الی الله من التزویج.
14. من ترك التزویج مخافه العیله فقد اساً الظن بربه یقوله سبحانه و تعالی "ان یكونوا فقراً یغنهم الله من فضله. (مكارم الاخلاق)
افروز، غلامعلی، (1393)، مبانی روانشناختی ازدواج در بستر فرهنگ و ارزشهای اسلامی، تهران: مؤسسه‌ی انتشارات دانشگاه تهران، چاپ هفتم.
