آيا اصل «بَسمَلَه» از کتاب مقدّس است؟

نولدکه و نيز شوالي در تاريخ قرآن [جلد نخست، صفحه‌ي 116] (1) مدّعي‌اند که عبارت آغازين هر سوره‌ي قرآن- جز سوره‌ي توبه (برائت)- برگرفته از زبان رايج کتاب مقدس است. اين دو، با تأکيد بسيار، مي‌افزايند که تغيير زبانِ قرآن، در امتداد زبان کتاب مقدس است؛ جز در برخي واژگان مانند «بسم الله» و «قُل» که قرآن آنها را به شکلي متفاوت از آنچه در کتاب مقدس آمده، به کار برده است.
اين دو مي‌گويند اصلِ عبارت «بسم الله» عبري است و در عهد قديم به شکل «باسم يهوا» (2) آمده است؛ امّا اصلِ يونانيِ آن در عهد جديد به صورت en onomeati Kouriou يافت مي‌شود.
من، بدون فايده، در عهد قديم، به دنبال عبارتِ yahwa bishm که همچون عبارت آغازينِ دعا و نيايش با «خداوند» است- مثل «بسم الله الرحمن الرحيم» در قرآن- گشتم. تنها جايي که در عهد قديم اين عبارت آمده، مورد زير است: «"آن‌گاه به نام خدايتان، دعا مي‌کنيد و من نيز به اسم پروردگار، يهوه، نيايش مي‌کنم"». (3)
به طور کامل، پيداست که هيچ شباهت و همگوني در اين عبارت با «بسم الله الرحمان الرحيم» وجود ندارد. آدمي بايد ابله و بي‌خرد باشد که ادعا کند، اصلِ «بسم الله الرحمان الرحيم» به اين آيه‌ي تورات، باز مي‌گردد!
عبارت «باسم يهوا» در آيه‌ي ديگرِ تورات، به معناي «ياريِ يهوه» به کار رفته است نه به معناي نيايش و دعا. اين آيه، آيه‌اي از سفر اوّل سموييل است که در آن آمده: «داوود [به آن فلسطيني] گفت: "تو با شمشير و نيزه و زوبين به جنگِ من مي‌آيي، امّا من به نام پروردگار yahwa bishm [يعني خداي اسراييل که تو به او توهين کرده‌اي] با تو مي‌جنگم». (4)
معناي عبارتِ «باسم يهوا» در چند بخشِ ديگر از عهد قديم نيز آمده است. (5)
امّا در ارتباط با ذکر اين عبارت در عهد جديد، نولدکه و شوالي، اصل آن را به نامه‌ي پولُس رسول به مردم «کولُسي» باز مي‌گردانند: «هر آنچه به گفتار يا کردار، انجام داده‌ايد، همه را به اسم پروردگار مسيح انجام دهيد تا بدين‌سان، سپاسگزار خدايِ پدر باشيد». (6)
اکنون پرسش اين است که رابطه‌ي اين آيه با «بسم الله الرحمان الرحيم» چيست؟ پاسخ ساده است: هيچ ارتباطي؛ به حدي که اين آيه کاملاً با مفهوم و معناي «بسم الله الرحمان الرحيم» در تناقض است.
با وجود اين، خيره‌سريِ نولدکه و شوالي، حد و مرزي ندارد. آنها باز به سخن خود ادامه مي‌دهند که «صرف‌نظر از آغاز سوره‌ها که در آن «بسم الله» آمده، در دو جايِ ديگر قرآن نيز «بسم الله» يافت مي‌شود که بازگشتش به منابع يهودي است». (7)
با اين حال، اين دو، هيچ مأخذ يهودي‌اي را ارائه نمي‌دهند تا روشن شود که ادعاي آنها پايه و اساسِ درستي ندارد! از همين‌رو، کارا دو وَو، در مدخل «بسمله» و والس در مدخل «قرآن» از دائرة‌المعارفِ اسلام، پندار غلط نولدکه و شوالي را در ضمن مقاله‌هاي خود، نياورده‌اند.

پي‌نوشت‌ها:

1- Geschichte de Qorans, Vol 1, P. 116
2- yahwa bishm
3- عهد قديم، اول پادشاهان، باب18، آيه‌ي 24.
4- عهد قديم، اول سموييل، باب17، آيه‌ي 45.
5- نک: عهد قديم، سفر ايّوب، باب1، آيه‌ي 21: «[ايوب] گفت: «از شکم مادر برهنه به دنيا آمدم و برهنه هم از اين دنيا خواهم رفت. خداوند داد و خداوند گرفت. نام خداوند متبارک باد!» نيز: نک: مزامير.
6- عهد جديد، کولُسّيان، باب سوم، آيه‌ي 17.
7- Geschichte de Qorans,, Vol 1, P. 117
منظور آيه‌ي 41 از سوره‌ي هود است: وَ قالَ ارکَبُوا فيها بِسمِ اللهِ... و آيه‌ي 30 از سوره‌ي نمل: إِنَّهُ مِنْ سُلَيْمَانَ وَ إِنَّهُ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ‌.

منبع مقاله :
بدوي؛ عبدالرحمن، (1392)، دفاع از قرآن در برابر آراي خاورشناسان، برگردان: حسين سيّدي، مشهد: انتشارات به نشر، چاپ پنجم