نویسنده: علی علیزاده‌آملی
حُرمت استمنا
آیین مقدس اسلام، استمنا را امری حرام و ناپسند و یکی از گناهان کبیره و مبطلات روزه برمی‌شمارد. خداوند در این نهی و تحریم، آدمی را از لذتی واقعی منع نمی‌کند، زیرا او حکیم و خیرخواه است و در این نهی، مصالح انسانی را در نظر دارد و می‌داند که چه عوارض و اختلال‌هایی از همین کارِ به ظاهر لذت‌بخش پدید خواهد آمد، از این رو، لذایذ جنسی را به روابط با همسر مختص کرده است.حُرمت استمنا از طریق دلایل چهارگانه (قرآن، حدیث، عقل و اجماع) ثابت شده است که درباره‌ی هر یک به توضیحات مختصری بسنده می‌کنیم:
الف) آیاتی از قرآن مجید
قرآن در آیات پنجم تا هفتم سوره‌ی مؤمنون، این گونه از استمنا نهی کرده است:«وَالَّذِینَ هُمْ لِفُرُوجِهِمْ حَافِظُونَ * إِلَّا عَلَى أَزْوَاجِهِمْ أوْ مَا مَلَكَتْ أَیْمَانُهُمْ فَإِنَّهُمْ غَیْرُ مَلُومِینَ * فَمَنِ ابْتَغَى وَرَاءَ ذَلِكَ فَأُوْلَئِكَ هُمُ الْعَادُونَ»؛ (1)
و آنان که شرمگاه خود را [از حرام] نگه می‌دارند، مگر بر همسران یا کنیزان خویش، که [برای آمیزش با آنان] سرزنش نمی‌شوند، پس کسانی که افزون از این [که یاد شد] بجویند، از حدّ خویش تجاوز کرده‌اند.
هم چنین در آیات 29-31 سوره‌ی معارج، که دقیقاً عین مطالب یاد شده به تکرار آمده است.
بی‌گمان می‌توان حُرمت خودارضایی را از این آیات دریافت، از این رو بسیاری از علمای شیعه و اهل‌سنت، برای تحریم استمنا، به آن‌ها تمسک جسته‌اند.(2)
خداوند در این آیه‌ها، راه استفاده‌ی درست از شهوت را به ما نشان میدهد و هرگونه بهره‌گیری دیگر از این غریزه را مجاز نمی‌داند، بنابراین نه تنها تمامی انحرافات جنسی، از جمله خودارضایی، حرام هستند، بلکه زمینه‌های این انحرافات که باعث برانگیختن شهوت می‌شوند نیز حرام است؛ مانند: نگاه‌های وسوسه‌انگیز و ... .
ب) روایات معصومین (علیهم‌السلام)
روایات زیادی، خودارضایی را تحریم می‌کند که چند مورد را در این بحث اشاره می‌کنیم:1. شخصی از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی استمنا سؤال کرد و آن حضرت فرمود: گناهی بزرگ است که خدای متعال در کتاب خود از آن نهی می‌کند و کننده‌ی این کار، همانند کسی است که با خود ازدواج کند و اگر من بدانم کسی با خود این عمل را انجام میدهد، با او غذا نخواهم خورد.
آن شخص از امام پرسید: ای پسر رسول خدا! در کجای کتاب خدا از این عمل نهی شده است؟ حضرت فرمود: این سخن خداوند که می‌فرماید: «فَمَنِ ابْتَغَى وَرَاءَ ذَلِكَ فَأُوْلَئِكَ هُمُ الْعَادُونَ»؛ پس هر که فراتر از این بجوید، از حد درگذرنده است. و این عمل (استمنا) از مصادیقِ «فراتر از این» می‌باشد. (3)
2. رسول خدا (صلی‌الله علیه و آله‌وسلم) می‌فرماید:
نکاح کننده بادست خود، ملعون است. (4)
بنابر حدیث یاد شده، شخص خود ارضا به واسطه‌ی عملش، از رحمت خدا دور است و مشمول خیر و رحمت پروردگار نیست. (5)
اگر در این روایت یا روایات دیگر، فقط استمنای با دست ذکر شده، بدین دلیل است که این نوع استمنا رواج بیشتری نسبت به سایر اقسام آن دارد، و گرنه خودارضایی منحصر به آن نیست.
3. امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرماید:
سه دسته‌اند که خدا با ایشان سخن نگفته و به نظر رحمت به ایشان نمی‌نگرد و پاکشان نمی‌کند و برایشان عذاب دردناکی است: 1. کسی که موی سفیدش را بکند [تا نمایش دهد جوان است]. 2. کسی که به عضو خودش شهوتش را خارج کند. 3. کسی که با او لواط شود. (6)
4. مضرّات معرفتی عمل استمنا، دوری از رحمت خدا و اهل‌بیت: خواهد بود، زیرا زشتی خودارضایی همانند گناهِ بزرگِ زناست، چنان که از امام صادق (علیه‌السلام) درباره‌ی شخصی که به وسیله‌ی مالش، شهوتش را دفع می‌کند، پرسیدند و ایشان فرمودند:
هر کس شهوت خود را به این وسیله و مانند آن دفع کند در حکم زنا کردن است. (7)
5. در اسلام استمنا از گناهان کبیره بوده و مجازات انجام آن تعزیر است. مقدار مجازاتش همچون بقیه‌ی تعزیرات، بستگی به نظر حاکم شرع دارد. تعزیر را باید مرتبه‌ای از مراتب نهی از منکر دانست که فقط بر عهده‌ی حکومت اسلامی است، برخلاف مرحله‌ی زبانی آن، که وظیفه‌ی همه‌ی مردم است. نمونه‌ای از تعزیر به وسیله‌ی امام علی (علیه‌السلام) در حدیث زیر نقل شده است:
شخصی که خودارضایی کرده بود را خدمت امیرمؤمنان علی (علیه‌السلام) آوردند [تا مجازاتش کند]. حضرت به قدری بر دستش زد تا سرخ شد، سپس از بودجه‌ی بیت‌المال برایش زن گرفت. (8)
این که گفته می‌شود تعزیر مقدار خاصی ندارد و مقدار آن بستگی به نظر حاکم شرع دارد، بدین معنا نیست که حاکم شرع به هر شکلی که تمایل داشت، مجرم را تعزیر کند، بلکه باید شرایط مختلف را در نظر بگیرد و با توجه به آن، مقدار تعزیر را تعیین کند؛ شرایطی مثل پیر یا جوان بودن، مجرد یا متأهل بودن، پشیمان بودن و ... . (9)
روایات دیگری نیز درباره‌ی حُرمت استمنا وجود دارد که ما برای رعایت اختصار، از آوردن آن‌ها خودداری می‌کنیم.
ج) اجماع (10) فقها
به نظر تمام فقهای شیعه (11) و بیشتر علمای اهل‌سنت (12)، هر عملی که به غیر از راه شرعی (ازدواج) موجب خروج منی از انسان شود، از جمله خودارضایی، حرام قطعی و جزء گناهان کبیره است و هیچ عذری هم موجب جواز این عمل نمی‌شود، مگر این که احیاناً اضطرار پزشکی داشته و معالجه فقط منحصر به استمنا باشد (13) که در این شرایط اگر شخص همسری داشت، باید همسرش این کار را برای او انجام دهد. در ضمن در حالت غیرضروری نیز استمنا با بدن همسر، حرام نیست، ولی بهتر است که به آن عادت نشود.د) عقل
«عقل» چهارمین دلیل بر حُرمت خودارضایی است. هر عقل سالمی، ضرررساندن به خویش را قبیح و زشت می‌داند. حتی بعضی افراد عاقل، بر دفع ضرر احتمالی هم تأکید دارند، بنابراین با توجه به ضررهای متعدد استمنا، عقل حکم به قبح و زشتی آن می‌کند، و هرآنچه عقل آن را زشت و ناپسند و مضر بداند، در شرع نیز تحریم می‌شود. این گونه است که استمنا به حکم عقل نیز حرام است. (14)پی‌نوشت‌ها:
1. مؤمنون، آیه‌ی 5-7.
2. علیان‌نژادی دامغانی، پنج نکته‌ی مهم درباره‌ی خودارضایی، ص 20.
3. میزان‌الحکمه، ج 12، ص 5654.
4. همان.
5. علی سهرا‌پور، خلوت شیطانی، ص 28.
6. میزان‌الحکمه، ج 12، ص 5654.
7. وسائل‌الشیعه، ج 20، ص 352.
8. از این روایت می‌توان دریافت که بهترین راه دوری از خودارضایی، ازدواج است؛ الحیاة، ترجمه‌ی احمد آرام، ج2، ص 750.
9. ر.ک: ابوالقاسم علیان‌نژادی دامغانی، پنج نکته‌ی مهم درباره‌ی خودارضایی، ص 52-58.
10. اتفاق‌نظر فقها بر حکمی از احکام شرعی.
11. البته موارد شاذ نیز وجود دارد.
12. ر.ک: پنج نکته‌ی مهم درباره‌ی خودارضایی، ص 14-18.
13. این امر، بعید به نظر می‌رسد.
14. ر.ک: ابوالقاسم علیان‌نژادی دامغانی، پنج نکته‌ی مهم درباره‌ی خودارضایی، ص 33.
علیزاده آملی، علی؛ (1392)، اعتیاد پنهان (خودارضایی، مضرات، پیش‌گیری و درمان)، قم: مؤسسه بوستان کتاب، چاپ اول
