آرامگاه شاه عباس دوم

آرامگاه شاه عباس دوم، واقع در قم، در آستانه‌ي حضرت معصومه (عليها السلام). اين آرامگاه را از جهات مختلف ساختماني و بويژه از نظر تزيينات، بايد از نمونه‌هاي استثنايي و ارزشمند آرامگاههاي موجود ايران به شمار آورد. طرح بنا عبارتست از يک شانزده ضلعي منظم هر ضلع آن صفه‌ايست به دهانه‌ي 2 متر، عرض 60 سانتيمتر و بلندي 3 متر. مقبره داراي چهار در ورودي است که در شرقي آن به مقبره‌ي شاه صفي و حرم زنانه، در ديگر در زاويه‌ي شمال شرقي به روضه‌ي حضرت معصومه (عليها السلام)، در سومي به رواق غربي و در جنوبي به گنبد طباطبائي راه مي‌يابد. بخش عمده‌ي تزيينات داخل آرامگاه عبارتست از تخته‌هاي مرمر تزييني و حجاريها. بدنه‌ي پايين آرامگاه از صفه‌هائي تشکيل شده که تزييناتشان عبارتند از: ستونچه‌هاي تزييني مرمر در روي جرزهاي دو طرف تا زير پايه‌ي قوس فراز صفه، اين ستونچه‌ها مرکب است از پايه‌ي ستونهاي گلداني، قلمه‌هاي پيچ و سرستون مقرنس. هر يک از ستونچه‌ها که نيمي از جرز ميان دو صفه را تشکيل مي‌دهند با پوشش مرمري بغله‌ي اسپر صفه‌ي يک پارچه است. اسپر هر صفه نيز با دو تخته مرمر، هر يک به پهناي 1 متر و بلندي 3 متر پوشش شده است. بر روي اين مرمرهاهاي اصفهان که داراي نقش و نگار طبيعي زيبائي هستند، طرحهايي از بوته‌هاي زنبق کنده‌کاري شده و سپس درونشان با طلا و لاجورد رنگ گذاري شده است. بالاي صفه نيز قوسي تيزه‌دار از سنگ مرمر قرار دارد. سي و دو ستونچه‌ي تزييني دور تا دور آرامگاه که در نهايت استادي تراشيده شده‌اند، همراه با تخته مرمرهاي تزييني بوته‌ي زنبقي جلوه‌اي خاص به اين بنا بخشيده‌اند. بالاي تيزه قوس صفه‌ها، کتيبه‌ي کمربندي از مرمر با خط ثلثي از خوش نويس معروف عهد صفوي، محمدرضا امامي، قرار دارد که در آن سوره‌ي مبارکه‌ي جمعه و در پايان آن عبارت: «في سنة سبع و سبعين و الف کتبه محمدرضا الامامي» [1077] بطور برجسته، به چشم مي‌خورد. در زمينه‌ي کتيبه نگاره‌هايي را با ظرافت حجاري کرده‌اند. بالاي اين کتيبه بخش دوم بدنه‌ي آرامگاه مرکب از شانزده طاقنما به ارتفاع 3 متر و دهانه‌ي 2/5 متر ايجاد شده که بر روي اسپرهاي مزبور با استفاده از طلا و لاجورد، نگاره‌هاي زيبائي نقش اندازي شده است. بر روي طاقنماهاي مزبور 16 طاقچه مانند ايجاد شده که بعضي از آنها به صورت نورگير است و آنها که پشت بسته هستند داراي تزييناتي از طلا و لاجورد مي‌باشند. بر روي اين طاقچه گونه‌ها، کتيبه‌ي گچبري طلايي شامل سوره‌ي مبارکه‌ي قيامت در زير پاکار گنبد نقش بسته است. بر روي آن طرح شانزده ضلعي بقعه به فلکه تبديل و پاطاق رسمي سازي گنبد برپا شده است. زير پوشش آرامگاه نيز با نگاره‌هاي رنگيني زينت شده است. خود قبر در وسط مقبره قرار دارد که رويه‌ي آن بدون تزيين و کتيبه است، زيرا در اصل در زير صندوقي نفيس قرار مي‌گرفته است؛ ولي قسمتي از ديوارهاي آن که از زير صندوق بيرون بوده داراي تزيينات و کتيبه مي‌باشد. تاريخ کتيبه‌ي مزبور سال 1078ق است. صندوق روي قبر به طول 2/83 و عرض 1/71 متر، داراي استخوان‌بندي مسي و تزييناتي از صفحه‌هاي مشبک زرين با کتيبه‌اي شامل سوره‌ي يس و صلوات کبيره بوده است. صفحه‌هاي زرين مزبور در موقع فرار همراهان اشرف غلجائي به غارت رفته است. اين آرامگاه به دستور شاه سليمان صفوي در سال 1077ق ساخته شده است.
کتابنامه:
گنجينه‌ي آثار قم، 605/1-610.