نویسنده: حجت الاسلام یدالله حبیبی
1-نشرعلم :پیامبراکرم فرمودند:هرصاحب خردوعقلی ازامت من چهارچیزرالازم دارد.پرسیدندچیست فرمود:شنیدن علم , حفظ ونشرآن وعمل به آن .
2-صدقه علم :پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم ):«تصدقواعلی اخیکم بعلم یرشده و رای یسدده »(1)
برای هم نوع خودعلمی راصدقه دهیدکه اورارشددهدونظری بدهیدکه اورامحکم نماید.
3بذل علم :پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) :«یاعلی ثلاث من حقایق الایمان :الانفاق من الاقتاروانصاف الناس من نفسک وبذل العلم للمتعلم »(2)ای علی سه چیزازحقایق ایمان است ,بخشندگی درعین تنگدستی , دادمردمان راازخوددادن وبخشیدن (آموختن )علم به جوینده علم .
4-عدم کتمان علم :پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم ):«من کتم علمانافعاالجمه الله یوم القیامه بلجام من نار»(3)کسی که عمل سودمندی راپنهان نماید,خداونددرروز قیامت بذهان اولجامی ازآتش خواهدزد.
پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم ):من کتم علمافکانه جاهل (4).کاتم علم گویاجاهل است .
6-زکات العلم :زکات درلغت به معنی رشدکردن ورشددادن است .
امام صادق (علیه السّلام):لکل شی زکاه وزکاه العلم ان یعلمه اهله (5)
برای هرچیزی زکات است وزکاه دین است که اهلش آن رایاد دهند.
7-نشرعلم :پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم):«الااخبرکم عن الاجودالاجودالله الاجودالاجودوانااجودولدآدم واجودکم من بعدی رجل علم علمافنشرعلمه یبعث یوم القیامه امه وحده ورجل جادبنفسه لله عزوجل حتی یقتل .(6)آیاشماراخبربدهم ازبخشنده ترین بخشنده ها,خداونددرراس بخشنده است ومن بخشنده ترین پسر آدم هستم وبخشنده ترین شمابعدازمن ,شخصی است که علمی رامی داند.پس اگرآن علم رامنتشرنماید,خداوندمتعال درروز قیامت اورابصورت یک امت مبعوث می کند.
8-بث علم :«بث »به معنی پراکندن ومنتشرکردن است .
امام صادق (علیه السّلام) دربیان قول خداوندمتعال «ممارزقناهم ینفقون »فرمودندیعنی :«مماعلمناهم یبثون »(7)ازآنچه که ما تعلیم دادیم آن رامنتشرنمایند.
امام صادق (علیه السّلام) همچنین فرمودند:«بنویس وعلمت رابین همنوعان خودمنتشرنما.اگرمردی ,کتابهایت رابرای فرزندانت به ارث بگذار.زمانی خواهدآمدکه هرج ومرج خواهدبودومردم با چیزی جزکتابهایشان مانوس نخواهندبود.»دراین روایت علاوه برنشرعلم به مستندسازی آن جهت حفظ وبعنوان یک میراث علمی برای آیندگان تاکیدشده است .
پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) :من کتب عنی علمااوحدیثالم یزل یکتب الاجر مابقی ذلک العلم والحدیث هرکس ازمن علمی یاحدیثی را بنویسدهمواره تازمان بقاآن علم وحدیث برای اوپاداش است .
9-آگاهی اززمان :امام صادق (علیه السّلام) فرمودند:العالم بزمانه لاتهجم علیه اللوابس »(8) آگاه به زمان ,هیچگاه اشتباهات بسوی اوهجوم نمی آورد.غیراز عناوین فوق ,ابواب دیگری ازمعارف قرآنی وحدیثی وجوددارد که بگونه ای باموضوع اطلاع رسانی مرتبط است ,نظیرتجلیل از علم وعلما,کتابت حدیث ,مقابله باجهل وحوزه معرفت شناسی که بخش مشبعی ازمعارف دینی رابه خوداختصاص داده است .
/خ
2-صدقه علم :پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم ):«تصدقواعلی اخیکم بعلم یرشده و رای یسدده »(1)
برای هم نوع خودعلمی راصدقه دهیدکه اورارشددهدونظری بدهیدکه اورامحکم نماید.
3بذل علم :پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) :«یاعلی ثلاث من حقایق الایمان :الانفاق من الاقتاروانصاف الناس من نفسک وبذل العلم للمتعلم »(2)ای علی سه چیزازحقایق ایمان است ,بخشندگی درعین تنگدستی , دادمردمان راازخوددادن وبخشیدن (آموختن )علم به جوینده علم .
4-عدم کتمان علم :پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم ):«من کتم علمانافعاالجمه الله یوم القیامه بلجام من نار»(3)کسی که عمل سودمندی راپنهان نماید,خداونددرروز قیامت بذهان اولجامی ازآتش خواهدزد.
پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم ):من کتم علمافکانه جاهل (4).کاتم علم گویاجاهل است .
6-زکات العلم :زکات درلغت به معنی رشدکردن ورشددادن است .
امام صادق (علیه السّلام):لکل شی زکاه وزکاه العلم ان یعلمه اهله (5)
برای هرچیزی زکات است وزکاه دین است که اهلش آن رایاد دهند.
7-نشرعلم :پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم):«الااخبرکم عن الاجودالاجودالله الاجودالاجودوانااجودولدآدم واجودکم من بعدی رجل علم علمافنشرعلمه یبعث یوم القیامه امه وحده ورجل جادبنفسه لله عزوجل حتی یقتل .(6)آیاشماراخبربدهم ازبخشنده ترین بخشنده ها,خداونددرراس بخشنده است ومن بخشنده ترین پسر آدم هستم وبخشنده ترین شمابعدازمن ,شخصی است که علمی رامی داند.پس اگرآن علم رامنتشرنماید,خداوندمتعال درروز قیامت اورابصورت یک امت مبعوث می کند.
8-بث علم :«بث »به معنی پراکندن ومنتشرکردن است .
امام صادق (علیه السّلام) دربیان قول خداوندمتعال «ممارزقناهم ینفقون »فرمودندیعنی :«مماعلمناهم یبثون »(7)ازآنچه که ما تعلیم دادیم آن رامنتشرنمایند.
امام صادق (علیه السّلام) همچنین فرمودند:«بنویس وعلمت رابین همنوعان خودمنتشرنما.اگرمردی ,کتابهایت رابرای فرزندانت به ارث بگذار.زمانی خواهدآمدکه هرج ومرج خواهدبودومردم با چیزی جزکتابهایشان مانوس نخواهندبود.»دراین روایت علاوه برنشرعلم به مستندسازی آن جهت حفظ وبعنوان یک میراث علمی برای آیندگان تاکیدشده است .
پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) :من کتب عنی علمااوحدیثالم یزل یکتب الاجر مابقی ذلک العلم والحدیث هرکس ازمن علمی یاحدیثی را بنویسدهمواره تازمان بقاآن علم وحدیث برای اوپاداش است .
9-آگاهی اززمان :امام صادق (علیه السّلام) فرمودند:العالم بزمانه لاتهجم علیه اللوابس »(8) آگاه به زمان ,هیچگاه اشتباهات بسوی اوهجوم نمی آورد.غیراز عناوین فوق ,ابواب دیگری ازمعارف قرآنی وحدیثی وجوددارد که بگونه ای باموضوع اطلاع رسانی مرتبط است ,نظیرتجلیل از علم وعلما,کتابت حدیث ,مقابله باجهل وحوزه معرفت شناسی که بخش مشبعی ازمعارف دینی رابه خوداختصاص داده است .
پی نوشت:
1عده الداعی ,ص 63
2الحضال ,شیخ صدوق ,ج 1ص 125
3بحارالانوار,ج ,26ص 236
4بحارالانوار,ج ,2ص 70
5عده الداعی ,ص 63
6میزان الحکم ,ج ,6ص 474
7بحارالانوار,ج ,70ص 267
8بحارالانوار,ج ,78ص .269
/خ
