باربی(4): باربی و تهاجم فرهنگی
تهیه کننده: محمود کریمی
منیع: راسخون
منیع: راسخون
عروسك، اسباب بازي دختران
در روشهاي تعليم و تربيت، مهمترين و کليديترين عامل بحث «الگوسازي» است. هر سن و هر جنس الگوي خاص خود را برميتابد. در اين ميان مهمترين سن، دوران کودکي است. تربيت دوران کودکي توأم با بهرهگيري از الگوهاي خاص و ويژة اين دوران است. طبيعي است که الگوهاي دوران کودکي به طور عمده از مؤلفههاي عاطفي به جاي گزارههاي عقلاني بهره ميبرند. لذا رمز و رازهاي موجود در خيالپردازيهاي کودکانه، جايگزين گزارههاي واقعگرايانه در تربيت بزرگسالان ميشود. مبتني بر اين اصل، استفاده از نماد حيوانات به صورت فانتزي در انتقال مفاهيم آموزشي و تربيتي به کودکان همواره مدّ نظر بوده است؛ به گونهاي که امروزه بيشترين حجم توليدات فرهنگي مربوط به کودکان در زمينة انيميشن، کتاب، داستان و اسباببازي به استفاده از نمادگرايي از حيوانات محدود ميشود
در اين ميان دختربچهها انحصاراً به عروسک علاقهمند هستند. اين علاقه نشأت گرفته از عاطفه ويژة دختر بچهها و همچنين به دليل قدرت برتر عروسک در ايجاد حسّ همزادپنداري و تفاهم خيالي با کودک است.
عروسک، بالاترين نقش تربيتي را به ويژه در شکلدهي و پايهريزي شخصيت دختران دارد. دختربچهها، زنان آيندة هر ملت هستند و براي انحطاط هر ملت بايستي دختران و زنان آن ملت را منحط تربيت نمود. همانگونه که براي اعتلاي هر ملت، بايستي دختران و زنان آن ملت را متعالي تربيت کرد. از اين منظر، نقش عروسک در تهاجم فرهنگي نقش بسيار برجستهاي است.
نكته ي بسيار مهم، كاركرد الگويي و تربيتي عروسك است. چرا كه در حساس ترين مقطع سني يعني در دوران كودكي مورد استفاده قرار گرفته و نقش بسيار موثري در الگوسازي ذهني دختربچه ها آن هم در قالبي عاطفي و دوست داشتني دارد.
بايد توجه داشت كه عروسك ها در پايين ترين مرحله كمك مي كنند كه كودكان به يك تصوير كامل بدني دست پيدا كنند. مادران نيز از كاركرد واسطه اي عروسك براي آموزش دختران در اموري همچون غذا خوردن، حمام كردن و آرامش و ... بهره مي برند. اما به تناسب رشد سني دختران، عروسك ها در آموزش نقش هاي اجتماعي و نمايش تفكيك جنسيتي و فهم كودك از وظايف آينده خويش نقش بارزي را ايفا مي كنند.
ويژگي هاي باربي
اندام باربي
اما اين جك رايان بود كه به خاطر استعداد ويژه اش در شناخت فرم بدن زنان، لي لي را به چهره اي آنگلوساكسون تبديل نمود و سرانجام باربي را خلق كرد. دختر 20 ساله اي كه پاهاي بلند و فيزيك بدني لاغري داشته و نمايشگر يك قد 195 سانتي متري است. بايد توجه داشت كه اين ويژگي نمايشگر دوران جواني يك دختر است و از همين جا مي توان به الگوسازي باربي براي آينده كودكان به خوبي پي برد.
چهره باربي
فرم لباس باربي
«عريان گرايي، اشرافي گرايي و مصرف گرايي سه مولفه اصلي لباس هاي باربي است؛ لباس هايي كه زرق و برق خيره كننده اش، جلوه ي شهواني اندام باربي را مضاعف مي كند.»
دوباره سازی باربی:
باربي انتحاري
«باربي انتحاري و شهادت طلب كه پس از فرياد ا... اكبر با فشردن ضامن كمربند انفجاريش منفجر مي شود به طور غير مستقيم تلاش مي كرد تا فرهنگ شهادت طلبي يا تنها سلاح پيروز و بي رقيب مسلمانان را در ميان كودكان به تمسخر گيرد... »
باربي نظامي و ضد تروريست
« در طول جنگ عراق و آمريكا در سال 1990 عروسك باربي با پوشش نظامي آمريكايي به تهييج افكار عمومي پرداخت. پس از واقعه يازده سپتامبر نيز باربي با پوشيدن يونيفرم نيروهاي نظامي ضد تروريست با ايفاي نقش جديد خود به تهييج افكار عمومي پرداخت، تيتر آگهي تبليغاتي باربي براي نبرد ضد تروريست اين بود: باربي- روح آمريكايي»
باربی و سیاست:
در طول جنگ عراق و آمریکا در سال ۱۹۹۰، عروسک باربی با پوشش یونیفورم نظامی آمریکایی به تهییج افکار عمومی مردم آمریکا پرداخت. پس از واقعه ۱۱ سپتامبر نیز باربی با پوشیدن یونیفورم نیروهای نظامی ضد تروریست، با ایفای نقش جدید خود به تهییج افکار عمومی پرداخت. تیتر آگهی های تبلیغاتی باربی، برای نبرد ضد تروریسم این بود: باربی ـ روح آمریکایی.
باربی و تعلیم و تربیت:
پس از ساخت باربی، تصمیم بر این شد تا مدل های گوناگونی از لباسها در اختیار کودکان قرار گیرد تا آنان بتوانند شخصیت دلخواه خود را در مدل های مختلف به باربی ببخشند. به مرور زمان باربی کارکرد مهمی یافت؛ باربی به دختران آموزش می داد که جامعه مدرن از آنها به عنوان یک زن چه انتظاری دارد.
کمر باریک و اندام کشیده باربی باعث شده است تا دختران نوجوان در غرب و سایر کشورها برای اینکه اندامشان شبیه باربی شود یا از الگوی باربی خیلی فاصله نداشته باشد، از خوردن غذا به اندازه کافی در سن رشد خود پرهیز کنند. لذا آمار حیرت آور سازمانهای بهداشتی غرب از سوء تغذیه دختران غربی خبر می دهد.
چون مطرح می شد که ترکیب اندام باربی هیچگاه به هم نخواهد خورد، لذا در تربیت دختران برای اینکه در سنین بزرگسالی هیچگاه آبستن نشوند، در حفظ تناسب اندام آنان بسیار موثر بود. در دهه ۹۰ میلادی به دلیل کاهش نرخ تولید مثل در غرب به ویژه در آمریکا، باربی برای تربیت دختران در آن زمینه وارد صحنه شد و در ۱۹۵۵ این عروسک با یک جنین در شکم خود، به بازار عرضه شد تا دختران نوجوان با وضع حمل باربی به دست خود، اشتیاق مادر شدن بیابند. امروزه اسکیپر که خواهر کوچک باربی محسوب می شود، بخشی از پاسخ به درخواست سیاست گذاران فرهنگی برای بچه دار بودن باربی است.
نگاهی به تحول لباسها و شخصیت باربی، بیانگر آن تحول اجتماعی است که باربی در آن آفریده شده است. امروزه عروسک بزرگ باربی در هیکل یک دختر جوان حقیقی، برای مقاصد مستهجن در فروشگاه های غربی خرید و فروش می شود. تعداد زیادی از هنرپیشه ها و خوانندگان زن غربی با صرف هزینه های زیاد اندام و چهره خود را همچون باربی می سازند تا مورد توجه عموم واقع شوند. امروزه باربی بر روی تمام وسایل مورد استفاده کودکان و نوجوانان اعم از لوازم التحریر، لوازم بهداشتی و آرایشی، پوشاک، اسباب بازی، لوازم تزئینی و… حک شده است و حتی خوردنی های فانتزی کودکان مانند آدامس و شکلات نیز از حضور باربی بی نصیب نیستند. چه اینکه دخترها در سراسر جهان بایستی حضور مدل و الگوی غربی خود( باربی) را همواره در پیرامون خود حس کنند. مادران غربی می پرسند؛ چرا دختران ما زودتر از آنچه که باید بالغ می شوند؟ دلیل این بلوغ زودرس جنسی دختران ما در چیست؟
استراتژی فرهنگی آمریکا و باربی:
اینگونه است که باربی در استراتژی فرهنگی آمریکا واجد بالاترین تأثیرها و ارزش گذاری هاست. و در عرصه پدافند در برابر تهاجم فرهنگی عروسک باربی، مهمترین اقدام در گام نخست تبیین مخاطرات تربیتی و فرهنگی این عروسک است. لذا هشدار بصیرت بخش در صدر این اقدامات است.
مکانیزم تربیتی عروسک باربی:
نباید فراموش کرد که تا این لحظه، هیچ کشور و ملتی نتوانسته است در برابر باربی، رقیبی ماندگار و جدی بتراشد و در این عرصه کاملاً شکست نخورده باشد که از جمله «عروسک سندی» در انگلیس می باشد.
باربي و رسانه ها
نبايد از ياد برد كه يكي از كاركردهاي رسانه نزديك نمودن سليقه مصرف افراد به يكديگر و كمك به فراگيري استفاده از يك كالاست.
«در سال 2001 عروسك باربي در اولين فيلم كامپيوتري خود به نام باربي و فندق شكن ظاهر شد و از آن پس تاكنون تعداد قابل توجهي فيلم كامپيوتري- انيميشن- فيلم سينمايي و مستهجن در مورد باربي توليد شده است.»
يكي از نكات جالب توجه در حمايت رسانه اي از باربي سايت اينترنتي آن است. سايتي كه پس از ورود به آن نشانگر شما هم تغيير شكل داده و به پروانه اي بال زنان تبديل مي شود. افراد پس از ورود به سايت « در يك قسمت مي توانند بازي كنند، در جايي ديگر با باربي در كنار دريا قدم بزنند يا در منزل جشن تولد بگيرند و ... » و همين امر جذابيت بسيار بالايي براي كودكان ايجاد نموده است.
باربي و صنعت
فراگيري و فروش قابل توجه اين محصولات باعث رونق بيش از پيش اقتصادي اين عرصه گرديده و زمينه ي توليد آن با كيفيتهاي گوناگون و به منظور تامين سطوح مختلف درآمدي را فراهم نموده است.
تاثيرات مخرب عروسك باربي
بلوغ زودرس:
تقليل حيا و ترويج اخلاق جنسي مورد نظر باربي از آنجا آغاز مي شود كه كودك نه تنها مي تواند به تعويض لباس هاي زير عروسك اقدام كند كه به اين كار نيز تشويق مي شود و در بسياري از اوقات با اندام جنسي عروسك سر و كار داشته و به تدريج قبح ديدن آن در نظر كودك مي شكند.
تامل در اين موضوع كه كودكان در اثر آلودگي ذهنشان به اين موضوعات و بلوغ زودرس جنسي، فرصت حضور در دنياي زيبا و دوست داشتني كودكي را خيلي زود از دست مي دهند، تاسف آور است.
سوء تغذيه:
« طبق آمار در آمريكا از هر پنج دختر دانشجو يك نفر به بيماري كم غذايي مبتلا است و در سال حدود بيست درصد از افراد مبتلا به اين بيماري ها جان مي سپارند.اين مساله به قدري رايج و نگران كننده است كه در برخي از دانشگاه هاي آمريكا، مواد غذايي رژيمي مانند سالاد در غذاخوري دانشگاه به طرز ماهرانه اي با مواد نشاسته اي آغشته مي شود كه دانشجوياني كه تنها از سالاد تغذيه مي كنند دچار بيماري كم غذايي نشوند.»
بايد توجه داشت كه نه تنها دانشجويان كه بازيگران و هنرمندان زن با صرف هزينه هاي فراوان و با كمك جراحان ماهر زيبايي صورت و شكم، تلاش مي كنند اندام خود را با اندام باربي، ملكه زيبايي زنان تطبيق دهند.
در همين رابطه تلاش فمنيست ها براي افشاي ساختگي و غير قابل واقعي بودن معيارهاي زيبايي باربي جالب توجه است :
« باربي با قد بيش از 2 متر، تنها 46 كيلو گرم وزن دارد . در حالي كه متوسط قد و وزن زن آمريكايي به ترتيب 163 سانتي متر و 66 كيلو گرم است و اگر عروسك باربي در همان ابعاد جان مي يافت ، نمي توانست وزن خود را تحمل كند ، نمي توانست قاعدگي ماهانه داشته باشد و البته به هيچ وجه امكان باروري و بارداري نداشت »
در همين رابطه يك ضرب المثل آمريكايي نيز وجود دارد كه مي گويد : « هر چه قدر لاغر شوي يا پولدار شوي باز هم كم است »
مصرف گرايي و تجمل :
نتيجه
ملاحظه دقت و ظرافت در طراحی این سلاح موثر و فراگیر فرهنگی نشان از رصد دائمی تغییرات فرهنگی و سیاسی دنیا توسط سازندگان عروسک باربی دارد . در همین راستا این جمله از براندا آندولینا بازار یاب کمپانی متل بسیار تکان دهنده است که گفته بود : « ما همواره با دقت آمار نوزادان متولد شده را بررسی می کنیم و ترکیب والدین و فرهنگ و زبان آن ها را کاملا در نظر می گیریم.»
از این نکته نباید غفلت کرد که غرب و به ویژه آمریکا برای تعریف انسان معیار خود از همه ی ابزارهای فرهنگی ، سیاسی ، اقتصادی و حتی نظامی خویش بهره می برد و البته به کمک و رسانه های ارتباط جمعی پذیرش این مدل و معیار را مطلوب و قابل دستیابی جلوه می دهد .
اما روی دیگر سکه مقابله با این هجوم گسترده و استفاده از قابلیت های فراوان اسباب بازی در الگو سازی برای دختران و مادران آینده جامعه است، چنانچه در فرهنگ غنی اسلامی و ایرانی زن از جایگاه ویژه برخوردار بوده و سلامت او تضمین کننده سلامت جامعه محسوب می شود. اگر چه دارا و سارا و دیگر اعضای خانواده او آغاز قابل تقدیر و موثری در ورود به این مسیر بوده اند اما به هیچ وجه کافی نبوده و پاسخگوی این هجمه عظیم فرهنگی نخواهد بود . موفقیت این امر و دستیابی به الگویی برای تربیت دختران درگرو یک عزم ملی و سامان دهی همه ی توان فکری ، فرهنگی ، اقتصادی و ... برای تحقق آن است و تردیدی نیست که اگر در مسیر تربیت مادران فردای سرزمینمان موفق شویم آن روز است که می توانیم مدعی ترسیم آینده ای روشن و جامعه ای آباد توام با سلامت اخلاقی و روانی برای همه ی مردم باشیم . ان شاءا... /س