طرح مسأله و ضروت بحث
نظریه تارهاى فوق العاده کوچک که واحدهاى اولیه ماده را تشکیل شده از تارهاى فوق العاده کم حجم و بسیار دقیق در حرکت و جنبش می داند، این اجسام ریز را به شکل حلقه هایى از تارهاى بسیار ریز به تصویر می کشد. بر اساس این نظریه لرزش هاى مختلف و صدادار این تارهاست که ویژگی ها و مشخصات واحد اولیه ماده را از حیث جرم و بار مشخص می کند.این نظریه بر آن است که ماده و انرژى با هم برابرند و این امر وحدانیت و یکتایى آفریدگار بزرگ را تایید می نماید؛ همچنین این نظریه بر تغییر ماده به انرژى در درون خورشید و آزاد شدن این انرژى به شکل طیف هاى امواج الکترومغناطیسى تو در تو، مهر تایید می زند. این امواج الکترومغناطیسى در لایه پایینى اتمسفر گازى زمین تجزیه شده و نور سفید مرئى را تولید، روز را روشن و خورشید را براى ما نمایان می کنند.
در این نوشتار به بررسی سوگند قرآنی «وَ النَّهارِ إِذا جَلاّها؛ سوگند به روز هنگامى که خورشید را روشن گرداند.» که در سوره شمس آمده، جهت بیان یکی از اعجازهای علمی قرآن می پردازیم.
روز، روشن کننده خورشید
در چهار آیه نخست سوره شمس آمده است:«وَ الشَّمْسِ وَ ضُحاها * وَ الْقَمَرِ إِذا تَلاها * وَ النَّهارِ إِذا جَلاّها * وَ اللَّیلِ إِذا یغْشاها؛
سوگند به خورشید و گسترش نور آن؛ سوگند به ماه هنگامى که از پى خورشید درآید؛ سوگند به روز هنگامى که خورشید را روشن کند؛ سوگند به شب آنگاه که خورشید را بپوشاند.»1
همان گونه که از سیاق این سوره کریمه و قواعد زبان عربى و از شرح مفسرین روشن است، ضمیر «ها» به خورشید بر می گردد. مفسرین تنها در مورد «وَ النَّهارِ إِذا جَلاّها» دچار اختلاف شده اند، بدین ترتیب که ضمیر «ها» را گاه به خورشید، گاه به تاریکى و گاه به زمین نسبت داده اند. علت این امر آن است که مردم در طول تاریخ به این فهم خو گرفته اند که طلوع خورشید، تاریکى شب را از میان برده و روز را روشن می نماید. مگر می شود روز، روشن کننده خورشید باشد؟
در آغاز دهه شصت قرن بیستم میلادى، فعالیت هاى فضا نوردان آغاز شد؛ فضانوردانى که به آسمان سفر کرده بودند با حقایق شگفت آورى مواجه شدند؛ آنها متوجه گردیدند که تاریکى شدیدى اغلب اجزاى کیهان را پوشانده است و لایه روشنى بخش روز، کمربند بسیار باریکى است که ضخامت آن از سطح دریا تنها دویست کیلومتر می باشد. این کمربند، نیمکره رو به خورشید زمین را می پوشاند و با سرعتى معادل میانگین سرعت چرخش زمین به دور محور خود در مقابل خورشید حرکت می کند.
به محض عبور از این لایه باریک، خورشید به صورت قرصى آبى و کم رنگ در صفحه اى بسیار سیاه به نظر می آید. همچنان که ستارگان به صورت نقاط آبى کم رنگ نمایان شده و به سختى قابل مشاهده می باشند. قرآن هزار و چهارصد سال قبل به این موضوع اشاره نموده است؛ خداوند می فرماید:
«وَ لَوْ فَتَحْنا عَلَیهِمْ باباً مِنَ السَّماءِ فَظَلُّوا فِیهِ یعْرُجُونَ * لَقالُوا إِنَّما سُکرَتْ أَبْصارُنا بَلْ نَحْنُ قَوْمٌ مَسْحُورُونَ؛
اگر درى از آسمان را به روى آنها می گشودیم تا در آسمان بالا روند حتما می گفتند ما را چشم بندى کرده اند؛ بلکه ما قومى هستیم که دچار سحر شده ایم.»2
همچنین در آیه اى دیگر می فرماید: «وَ آیةٌ لَهُمُ اللَّیلُ نَسْلَخُ مِنْهُ النَّهارَ فَإِذا هُمْ مُظْلِمُونَ؛
و نشانه دیگرى براى آنها شب است که روز را از آن جدا می کنیم، پس ناگهان مردم در تاریکى فرو می روند.»3؛
و نیز «أَ أَنْتُمْ أَشَدُّ خَلْقاً أَمِ السَّماءُ بَناها * رَفَعَ سَمْکها فَسَوّاها * وَ أَغْطَشَ لَیلَها وَ أَخْرَجَ ضُحاها؛
آیا آفرینش شما سخت تر است یا آسمان که خداوند آن را بنا نهاد. سقف آن را برافراشت و آن را تنظیم ساخت و شب آن را تاریک و روزش را آشکار نمود.»4؛
دانشمندان با بررسى این پدیده حیرت انگیز درصدد برآمدند تا علت تاریکى کیهان و روشنایى در نیمکره رو به خورشید زمین با ضخامتى معادل دویست کیلومتر را دریابند. آنها متوجه شدند که اکثر قریب به اتفاق پرتوهاى خورشیدى قابل رؤیت نیستند؛ آن بخش از پرتوها که مرئى هستند تنها پس از چندین بار انعکاس و پراکندگى در تعدادى از اجسام مانند مولکول هاى عناصر و ترکیبات تشکیل دهنده لایه پایینى اتمسفر گازى زمین با گرد و غبار، قطرات ریز آب و بخار موجود در آن دیده می شوند.
.jpg "اعجاز علمی قرآن در آیه «وَ النَّهارِ إِذا جَلاّها»")
چگالى اتمسفر گازى زمین همراه با ارتفاع، آن قدر کم می شود که به سختى قابل ادراک است؛ همچنان که محتواى آن مانند گرد و غبار و رطوبت هم به همین وضعیت دچار می شوند. بنابراین کار پراکنده کردن و منعکس نمودن نور، تنها در دویست کیلومتر پایینى اتمسفر گازى رخ می دهد و تنها در همین قسمت قابل رؤیت است؛ اما در سایر اجزاى کیهان، تاریکى مطلق حکمفرما بوده و خورشید به صورت قرصى آبى و ستارگان به شکل نقاط آبى کم رنگ در دریاى گسترده تاریکى کیهانى دیده می شوند. کاهش فشار اتمسفر گازى زمین از حدود یک کیلوگرم بر سانتى متر مربع در سطح دریا به کمتر از یک میلیونیم این فشار در بخش هاى بالایى اتمسفر گازى زمین این موضوع را تایید می کند.
در چنین فشار اندکى ـ که به سختى قابل ادراک است ـ مولکول هاى مواد تشکیل دهنده اتمسفر به اتم ها و یون هاى خود تجزیه می شوند؛ این امر تحت تاثیر پرتوهاى کیهانى ناشى از خورشید و سایر ستارگان رخ می دهد، ضمن آن که افزایش گازهاى سبک مانند هلیم و کاهش گازهاى نسبتا سنگین تر مانند اکسیژن و نیتروژن به کم شدن فشار کمک می کند.
علاوه بر موارد فوق، افزایش شدید دما تا بیش از 2000 درجه در لایه ترموسفر و لایه خارجى اتمسفر نیز به رقیق شدن هوا کمک می کند؛ بنابراین بخش مرئى پرتوهاى خورشیدى تقریبا جایى براى انعکاس یا پراکنده شدن نمی یابند و به همین علت تنها در دویست کیلومتر پایینى اتمسفر گازى زمین دیده می شوند؛ زیرا در این قسمت، اجسام ریز براى انعکاس و پراکندگى نور به وفور یافت می شود.
بر این اساس نورسفید و زیباى روز آشکار می شود و با تدبیر دقیق الهى به آسمان، خورشید، ابر، آب، دریا و ... و همه اجسام، رنگى خاص میبخشد؛ این رنگ خاص ناشى از تجزیه نور سفید به طیف هاى هفت گانه، جذب برخى از آنها و انعکاس برخى دیگر است. این بدان معناست که روز، خورشید را آشکار می کند و نه بالعکس.
اگر لایه روز «دویست کیلومتر پایینى اتمسفر گازى متصل به نیمکره رو به خورشید زمین» و تراکم گازها، رطوبت و گرد و غبار در آن نبود هیچ گاه خورشید براى ما روشن و آشکار نمی شد. این یک حقیقت علمى است که در عصر فضانوردى نوین کشف شده است. قرآن کریم به همین خاطر روز را «مُبصِر: نمایاننده» توصیف کرده و می فرماید:
«ألَم یرَوا أنّا جَعَلنا اللَّیلَ لِیسکنوا فیهِ وَ النَّهارَ مُبصِرا إنَّ فِى ذلِک لاَیاتٍ لِقَومٍ یؤمِنونَ؛
آیا ندیده اید که ما شب را براى آرامش و روز را نمایاننده قرار داده ایم؛ همانا در این امر آیاتى است براى مردمى که اهل ایمانند.»5
قرآن کریم صبح را هم روشن کننده توصیف می کند و می فرماید:
«وَ اللَّیلِ إذا أدبَرَ * وَ الصُّبحِ إذا أسفَرَ؛سوگند به شب آنگاه که روى برمى گرداند و سوگند به صبح آنگاه که چهره بگشاید.»6
روز هم در قرآن کریم روشن کننده توصیف شده است:
«وَ اللَّیلِ إِذا یغْشى * وَ النَّهارِ إِذا تَجَلّى؛سوگند به شب آنگاه که بپوشاند و سوگند به روز آنگاه که روشن شود.»7
اشعه خورشید
هسته هاى هر چهار اتم هیدروژن با هم ترکیب شده و یک هسته هلیوم را تولید می کنند و به این ترتیب تولید انرژى در خورشید انجام می گیرد. جرم اتم هیدروژن برابر با 0078/1 واحد اتمى است؛ بنابراین جرم مجموع هر چهار اتم هیدروژن برابر است با 0312/4 واحد اتمى «0312/4 = 0078/1 × 4» اما جرم یک اتم هلیم برابر است با 003/4 واحد اتمى. با این توصیف تفاوت میان جرم چهار اتم هیدروژن با جرم اتم ناشى از این نوع ترکیب «یعنى اتم هلیم» 00282/0 واحد اتمى می باشد. این درصد باقیمانده از ماده به صورت انرژى آزاد می شود؛ ضمن آن که این موضوع بیانگر قانون تساوى ماده و انرژى نیز هست.این انرژى در مقادیر متوالى که فوتون نامیده می شود به صورت امواج الکترومغناطیسى فرستاده می شود. تفاوت این امواج تنها در طول موج و میانگین فرکانس آن است که طیف هاى امواج الکترومغناطیسى نامیده می شود. طیف الکترومغناطیسى به مجموعه اى به هم پیوسته از امواج تشکیل یافته از فوتون ها اطلاق می شود که تنها در سرعت فرکانس و طول موج با هم متفاوت هستند. امواج طیف الکترومغناطیسى از لحاظ طول با هم متفاوتند؛ کوتاه ترین این امواج اشعه گاماست که یک میلیون میلیونیم متر طول دارد و طولانی ترین این امواج که امواج بى سیم رادیو است چند کیلومتر طول دارد. بین این دو مقدار، چند موج وجود دارد که از کوتاه به بلند عبارتند از: اشعه ایکس، اشعه ماوراء بنفش، اشعه مرئى و اشعه مادون قرمز.
طول موج اشعه مرئى بین 4/0 و 7/0 میکرون8 است. چشم انسان از میان طیف هاى نور مرئى این طیف ها را تشخیص می دهد: قرمز، نارنجى، زرد، آبى، نیلى و بنفش. طیف نور در حقیقت عبارت از تعدادى بى نهایت از رنگ هایى است که به آرامى تغییر می کند، هر چند چشم انسان تنها همین هفت رنگ را تشخیص می دهد.
طیف قرمز، بلندترین و کم فرکانس ترین موج نور مرئى و طیف بنفش کوتاه ترین و پر فرکانس ترین موج نور مرئى به شمار می رود. فاصله بین دو نقطه اوج کنار هم در یک موج، طول موج خوانده می شود و تعداد بالا رفتن و پایین آمدن موج در یک ثانیه، فرکانس موج خوانده می شود. حاصل ضرب این دو رقم ثابت بوده و برابر با سرعت نور است «حدود 000/300 کیلومتر در ثانیه». همه امواج طیف الکترومغناطیسى ویژگیهاى نور مرئى را دارا هستند اما دیده نمی شوند. به عنوان مثال این امواج قابل انعکاس بوده، می شکنند و در خلأ حرکت می کنند؛ به عکس امواج صوتى که در خلأ حرکت نمی کنند.
پرتوهاى خورشیدى، همه امواج طیف الکترومغناطیسى چه پرتوهاى کوتاه گاما و چه پرتوهاى طولانى رادیویى را در بر دارد. اکثر این پرتوها براى چشم انسان قابل رویت نبوده و به شدت در هم تنیده شده اند. به همین دلیل نور سفید تنها زمانى قابل رؤیت است که اشعه خورشید چندین بار به تعداد زیاد برروى میلیون ها جسم ریز جامد و گاز موجود در لایه پایینى اتمسفر گازى زمین مانند گرد و غبار، بخار آب، قطرات آب و مولکول هاى گازى مختلفى مانند نیتروژن، اکسیژن و دى اکسید کربن منعکس و پراکنده گردد؛ بنابراین براى آن که چشم انسان نور را ببیند چاره اى جز انعکاس و پراکندگى آن نیست.
در اینجا یکى از جنبه هاى علمى سوگند قرآنى «وَ النَّهارِ إِذا جَلاّها» روشن می شود؛ زیرا آنچه خورشید را براى چشم انسان آشکار می کند، کثرت نور صادره از آن به سمت زمین و پراکنده شدن این نور بر اجسام ریز جامد، مایع و گاز موجود در پایین ترین قسمت اتمسفر گازى زمین می باشد (تقریبا تا ارتفاع دویست کیلومترى از سطح دریا). بقیه فاصله میان ما و خورشید (که بطور میانگین صدو پنجاه میلیون کیلومتر برآورد می شود) و حتى ما بقى اجزاى قابل درک کیهان توسط چشم، در تاریکى مطلق فرو رفته است؛ به گونه اى که چشم ما خورشید را در خارج از لایه روشنى روز به صورت قرصى آبى در صفحه اى سیاه می بیند.
این لایه نازک از روشنى روز همراه با چرخش زمین به دور محور خود در مقابل خورشید حرکت می کند؛ هنگام داخل شدن نور خورشید به لایه پایینى اتمسفر گازى زمین، این نور تحت انعکاس و پراکنده شدن قرار گرفته و به ابر، خورشید، آسمان و دریا رنگ خاص خود را می بخشد؛ بدین معنا که این روز است که باعث آشکار شدن خورشید براى بینندگان آن در زمین می شود، نه آنکه خورشید باعث روشن شدن روز شود؛ باورى که تا نیمه دهه شصت قرن بیستم یعنى پیش از آغاز سفرهاى فضایى بر ذهن بشریت سایه افکنده بود.
بنابراین همین یک آیه کافى است تا حجتى براى مردم عصر ما ـ عصر علوم و فنون ـ باشد که قرآن کریم نمی تواند ساخته و پرداخته بشر باشد؛ بلکه کلام آفریننده اى است که آن را با علم خود بر خاتم پیامبران نازل و با قدرت خود آن را چهارده قرن با همان زبان وحى «زبان عربى» حفظ کرده است.
این کتاب تا روز قیامت، زیبایى اسلوب و آیات، مشخص بودن حروف و کلمات، عظمت دعوت و وضوح درخشش پروردگار در میان کلماتش را حفظ خواهد کرد؛ همچنان که ویژگی هایى چون: درستى کلام آفریدگار درباره خلق، کمال دین اسلام و دقت آن در ذکر زندگى گذشتگان، تحقق دقیق پیش‌بینی هاى موجود در آن، تاثیر عظیم آن بر جان و دل شنوندگان و زیبایى سخن گفتن آن با خردمندان، همه و همه تا روز قیامت در این کتاب عظیم خواهد ماند.
تمامى این ویژگی ها در زمانى نمود یافت که انسان از دانش هاى کیهانى هیچ نمی دانست و قرآن در محیطى نازل شد که تهى از علم و دانش بود. جهان تا قرن ها نمی دانست که روز، خورشید را براى ما آشکار می کند تا اینکه سفرهاى فضایى آغاز شد و تعداد محدودى از دانشمندان، حقیقت ماده، تساوى آن با انرژى، ساختار ترکیب ها از مولکول هاى ماده، ساختار مولکول ها از اتم ها و ساختار اتم ها از هسته مرکزى را متوجه شدند و به این درک رسیدند که هسته مرکزى اتم، بیشترین جرم اتم را در بر دارد و پروتون هاى داراى بار مثبت و نوترون هاى داراى بار خنثى در آن قرار دارند و پیرامون تعداد برابرى از الکترون هاى داراى بار منفى وجود دارند.
دانشمندان متوجه شدند که هر کدام از این ذرات ریز از واحدهاى ساختارى کوچک ترى به نام واحدهاى اولیه ماده تشکیل شده اند؛ این واحدها پى در پى کشف شد تا این که ذرات ریزترى با بار کسرى کشف گردید. یکى از این ذرات ریز کوارک خوانده می شود؛ کوارک ها در نیمه دهه شصت قرن بیستم کشف شدند، سپس در سال 1984 نظریه «the superstrings theory» مطرح شد. بر اساس این نظریه واحدهاى اولیه ماده از تارهاى فوق العاده کوچک و دقیقى تشکیل شده که به سرعت به جنبش در می آید. این نظریه به منظور یکى کردن نیروهاى سه گانه اتم، یعنى نیروى الکترومغناطیسى و نیروى قوى و ضعیف هسته مطرح شد. دانشمندان امیدوارند که نیروى جاذبه را هم به این نیرو اضافه کرده و آنها را به یک نیرو تبدیل کنند؛ امرى که بیانگر وحدت آفریدگاربزرگ است.
نظریه تارهاى فوق العاده کوچک که واحدهاى اولیه ماده را تشکیل شده از تارهاى فوق العاده کم حجم و بسیار دقیق در حرکت و جنبش می داند، این اجسام ریز را به شکل حلقه هایى از تارهاى بسیار ریز به تصویر می کشد. بر اساس این نظریه لرزش هاى مختلف و صدادار این تارهاست که ویژگی ها و مشخصات واحد اولیه ماده را از حیث جرم و بار مشخص می کند.
این نظریه بر آن است که ماده و انرژى با هم برابرند و این امر وحدانیت و یکتایى آفریدگار بزرگ را تایید می نماید؛ همچنین این نظریه بر تغییر ماده به انرژى در درون خورشید و آزاد شدن این انرژى به شکل طیف هاى امواج الکترومغناطیسى تو در تو، مهر تایید می زند. این امواج الکترومغناطیسى در لایه پایینى اتمسفر گازى زمین تجزیه شده و نور سفید مرئى را تولید، روز را روشن و خورشید را براى ما نمایان می کنند.
پس پاک است خدایى که آیه قرآنى «وَ النَّهارِ إِذا جَلاّها» را نازل نمود تا تاکیدى باشد بر این نکته که روز، نیمکره رو به خورشید زمین را با ضخامت حداکثر 200 کیلومتراز سطح دریا می پوشاند. در این ضخامت که سرشار از گرد و غبار، رطوبت و تراکم گازهاست، روز امواج مرئى پرتوهاى خورشیدى را منعکس و پراکنده می کند تا نور سفید و سرورانگیز خورشید را براى ما نمایان سازد.
کشف این حقیقت، هزاران دانشمند در طول ده ها قرن را به خود مشغول کرد تا آن که معدود دانشمندانى توانستند به این مهم نائل آیند. ذکر این موضوع در کتابى که 1400 سال قبل ـ آن هم با این همه وضوح ـ نازل شده است بر این موضوع دلالت می کند که قرآن کریم کلام آفریدگارى است که خاتم پیامبران را به تعلیم و تربیت انسان ها فرستاد.
جمع بندی و نتیجه گیری
در این نوشتار به بررسی سوگند قرآنی سوگند قرآنی «وَ النَّهارِ إِذا جَلاّها؛ سوگند به روز هنگامى که خورشید را روشن گرداند.» که در سوره شمس آمده و از آیات قسم به شمار می آید و ذکر مستندهای علمی آن جهت بیان و تبیین یکی از اعجازهای علمی قرآن کریم پرداختیم.سوگند در قرآن تنها بیانگر اهمیت موضوع است و گرنه خداوند نیازى به سوگند خوردن براى بندگان ندارد. پاک است خدایى که آیه قرآنى «وَ النَّهارِ إِذا جَلاّها» را نازل نمود تا تاکیدى باشد بر این نکته که روز، نیمکره رو به خورشید زمین را با ضخامت حداکثر 200 کیلومتراز سطح دریا می پوشاند.
بنابراین همین یک آیه کافى است تا حجتى براى مردم عصر ما ـ عصر علوم و فنون ـ باشد که قرآن کریم نمی تواند ساخته و پرداخته بشر باشد؛ بلکه کلام آفریننده اى است که آن را با علم خود بر خاتم پیامبران نازل و با قدرت خود آن را چهارده قرن با همان زبان وحى «زبان عربى» حفظ کرده است.
این کتاب تا روز قیامت، زیبایى اسلوب و آیات، مشخص بودن حروف و کلمات، عظمت دعوت و وضوح درخشش پروردگار در میان کلماتش را حفظ خواهد کرد؛ همچنان که ویژگی هایى چون: درستى کلام آفریدگار درباره خلق، کمال دین اسلام و دقت آن در ذکر زندگى گذشتگان، تحقق دقیق پیش‌بینی هاى موجود در آن، تاثیر عظیم آن بر جان و دل شنوندگان و زیبایى سخن گفتن آن با خردمندان، همه و همه تا روز قیامت در این کتاب عظیم خواهد ماند.
پی‌نوشت‌ها:
1. سوره شمس: آیات 4ـ1.2. سوره حجر: آیات 15ـ14.
3. سوره یس: آیه 37.
4. سوره نازعات: آیات 29ـ27.
5. سوره نمل: آیه 86.
6. سوره مدثر: آیات 34ـ33.
7. سوره لیل: آیات 2ـ1.
8. میکرون، یک میلیونیم متر است.
