پوليپ هاي بيني

شايع ترين توده هاي حفرات بيني پوليپ هاي التهابي بيني است که در اثر تجمع مايعات بافت همبندي و بيرون زدگي مخاط سينوسي به درون حفره بيني، تظاهر مي کند، علت اصلي ايجاد پوليپ ها در اغلب موارد هنوز ناشناخته باقي مانده است. در ابتدا پوليپ کوچک است و با افزايش ورم زير مخاطي بزرگ تر مي شود تا به صورتيک توده ي صاف و رنگ پريده درآيد. پوليپ ها توده هايي پايه دار، متحرک و اغلب قابل حرکت دادن هستند . در لمس معمولا دردناک نيستند و به راحتي قابل حرکت دادن هستند. در مقابل، شاخک هاي بيني قابل حرکت نيستند و موقع دستکاري حساسيت زيادي دارند.
پوليپ ها معمولا زرد کم رنگ يا خاکستري - آبي هستند، ولي ممکن است به علت التهاب قرمز باشند . اکثر پوليپ ها در زير شاخک مياني ديده مي شوند، زيرا منشأ آنها از سينوس هاي اتموئيد قدامي واقع در کنار داخلي چشم است. گاهي پوليپ هاي بسيار بزرگي با منشا سينوس فکي مي توانند کل حفره بيني را پر کنند و از سوراخ پشتي بيني به طرف گلو گسترش يابند. (پوليپ هاي آنتروکوانال) .
خارج کردن کامل پوليپ ها مستلزم پاک سازي سينوس هاي منشاء آنها به ويژه سينوس هاي کنار چشم است . از اين رو يک جراحي اندوسکوپيک سينوس، همان گونه که در درمان سينوزيت مزمن به کار مي رود ، روش جراحي استاندارد در درمان پوليپ هاي بيني نيز محسوب مي شود. اگر پاک سازي سينوس ها به طور موثر انجام نگيرد و يا عوامل تشديد کننده ي پوليپ ها (آلرژي، عفونت و التهاب) مهار نشده باشد، احتمال عود پوليپ ها افزايش مي يابد. پوليپ هاي درمان نشده که به مدت طولاني باقي باشند موجب پهن شدن ريشه بيني مي گردند .
يک سوم افراد داراي پوليپ هاي بيني به آسم مبتلا مي شوند و يک سوم افراد آسمي داراي پوليپ هستند . شخص مبتلا به پوليپ ممکن است ظرف مدت 5 سال دچار آسم شود. بعضي از پوليپ ها با آسم و حساسيت به آسپرين همراه هستند. بيماران مبتلا به اين ترکيب آينده ي بدتري از نظر بهبودي دارند . گاهي نيز پوليپ هاي بيني در زمينه ي واکنش هاي حساسيتي نسبت به قارچ ها ايجاد مي شوند . در اين حالت علاوه بر جراحي، استفاده از داروهاي کورتوني در متوقف کردن روندهاي حساسيتي نسبت به عوامل حساسيت زاي قارچي، مؤثر است.
در کودکاني که دچار پوليپ هاي بيني هستند، بايد از نظر سيستم دفاعي بدن نيز بررسي شوند .

علل مطرح شده ي ايجاد بيماري

1- آلرژي: آلرژي علت ايجاد پوليپ نيست ولي در صورت وجود پوليپ، آلرژي باعث تشديد پوليپ خواهد شد.
2- عوامل ميکروبي عامل ايجاد پوليپ نيست.
3- تماس مخاطي:
تماس طولاني مدت مخاط هاي بيني به علت تداوم التهاب نواحي گذرگاهي سينوس ها موجب تبديل مخاط ملتهب به مخاط پوليپ دار مي شود . شايد علت ايجاد حدود 50درصد موارد پوليپ هاي بيني به اين ترتيب توجيه شود و در درمان هم از اين اصل استفاده شود.
4- اختلال عملکرد مژک هاي مخاطي:
شايع ترين محل تشکيل پوليپ ها قسمت مياني بيني درست در ناحيه ي گذرگاه هاي سينوسي است . بنابراين در صورت تشکيل پوليپ ممکن است تعداد زيادي از سينوس ها با هم مبتلا شوند .
در بسياري از موارد ممکن است پوليپ با شاخک هاي بيني بيش از حد بزرگ شده اشتباه گرفته شود. پوليپ با شاخک بزرگ شده فرق دارد و درمان آنها نيز متفاوت است. ويژگي هاي زير پوليپ را از شاخک بيني متمايز مي سازد:
1- سطح براق و درخشنده 2- رنگ خاکستري رنگ پريده 3- کاملا قابل حرکت و پايک دار است. 4- به دستکاري حساس نيست. 5- خونريزي نمي کند. 6- ادم گوده گذار دارد.

درمان

در اشکال خفيف ممکن است درصدي از بيماران با استروئيد موضعي درمان شوند ولي درمان اصلي در اکثر بيماران با جراحي اندوسکوپيک عملکردي سينوس آغاز مي شود. تمام سينوس ها بايد به اين روش درمان شوند زيرا منشا پوليپ از خود سينوس ها است . در صورت پيگيري دقيق پس از عمل و انجام جراحي توسط جراح مجرب ، 90درصد بيماران براي مدت طولاني از علائم آزار دهنده و پوليپ هاي بيني نجات مي يابند. در جراحي اندوسکوپيک عملکردي سينوس تمام بافت هاي سالم بيني دست نخورده باقي مي ماند و فقط راه سينوس ها باز و تهويه ي طبيعي برقرار مي شود. عصب بينايي با سينوس اسفنوئيد مجاورت دارد و بايد هنگام عمل مورد توجه بسيار قرار گيرد. اختلافات آناتوميک بي شمار سينوس ها و دشواري هاي زياد اين جراحي ايجاب مي کند که جراحاني که اين نوع عمل را انجام مي دهند از تبحر، دانش کافي برخوردار باشند تا احتمال عوارض ناگواري چون صدمه ي مغزي و عصب بينايي به حداقل ممکن برسد. عمل جراحي اندوسکوپيک عملکردي سينوس براي پوليپ هاي وسيع ممکن است تا چند ساعت به طول انجامد و از ظرافت و حساسيت زيادي برخوردار است .
توجه به نکات زير در پيشگيري از خود پوليپ پس از خاتمه ي جراحي اندوسکوپيک سينوس موثر است:
1. رفع عفونت ها و عوامل حساسيتي قبل از عمل
2. کامل بودن جراحي و پاک سازي تمام سينوس هاي منشا پوليپ
3. حفظ کامل مخاط هاي سالم در حين جراحي
4. پيگيري دقيق پس از جراحي به کمک اندوسکوپي هاي تشخيصي مکرر که در کلينيک انجام مي شود. حتي در بهترين شرايط، کنترل با اندوسکوپ پس از عمل، هر سه ماه يکبار توصيه مي شود.
5. استراتژي درماني اين بيماران مبتني بر تشخيص زود هنگام احتمال عود از طريق اندوسکوپي هاي تشخيصي است تا از اين راه پيش از اينکه پوليپ ها به مرحله اي برسند که محتاج جراحي اندوسکوپ دوباره شوند، با مداخلات غير جراحي کنترل شوند.
6. شستشوي مکرر با سرم هاي نمکي مهمترين نکته اي است که بيماران بايد پس از جراحي به آن توجه کنند. اين شستشوها موجب کمک به عملکرد سينوس ها پس از جراحي مي شود. سينوس ها معمولا در بيماران مبتلا به سينوزيت مزمن و پوليپ هاي بيني، عملکرد طبيعي خود را از دست مي دهند . در صورتي که جراحي به نحو مطلوب و با تبحر کامل در باز کردن تمام سينوس ها انجام شده باشد، مدت زمان طولاني لازم است تا اين سينوس ها عملکرد طبيعي خود که خارج کردن ترشحات با حرکات مژک هاي سلول هاي لايه ي سطحي سينوس است به دست آورند. اين زمان يک دوره ي بحراني و حساس به حساب مي آيد چرا که تجمع ترشحات در داخل سينوس و خارج نشدن آن موجب پيدايش محيط مناسبي براي رشد و نمو باکتري ها و مرطوب کردن ترشحات داخل بيني با استفاده از بخور ساده موجب روان تر شدن خروج ترشحات سينوس ها و در نتيجه از بين رفتن تجمعات باکتريايي مي شود.
7. اسپري هاي بيني از داروهاي رايج مورد استفاده در دوران پس از جراحي هستند . ميزان و مدت تجويز براساس اندوسکوپي هاي پس از عمل تعيين مي گردد.
8. بيماران مبتلا به پوليپ هاي منتشر بيني و يا سينوزيت مزمن بايد توجه داشته باشند که جراحي اندوسکوپيک سينوس تنها يک مرحله از درمان آنها به شمار مي رود و قسمت اصلي درمان در گروي پيگيري دائمي براساس معاينات دوره اي اندوسکوپيک است.
منبع: ماهنامه ي تخصصي دنياي سلامت
/خ