از مننژیت تا درمان

در بیماری مننژیت¹مننژها (غشاهایی که روی مغز و نخاع را می‌پوشانند) دچار التهاب می‌شوند. این بیماری اغلب بر اثر یک عفونت ویروسی یا باکتریایی ایجاد می‌شود. نوع ویروسی مننژیت شایع‌تر بوده و معمولاً شدت آن کمتر از مننژیت‌های باکتریایی می‌باشد. نوع باکتریایی مننژیت خیلی کمتر رخ می‌دهد اما بسیار شدید بوده و می‌تواند حتی باعث مرگ شود. گرچه هر دو نوع مننژیت می‌توانند در هر سنی روی دهند، اما مننژیت باکتریایی بیشتر در کودکان و مننژیت ویروسی بیشتر در جوانان رخ می‌دهد. در موارد نادری ممکن است مننژیت بر اثر یک عفونت قارچی نیز ایجاد شود، این نوع از مننژیت بیشتر در بیماران مبتلا به ایدز و بیمارانی که دچار اختلال سیستم ایمنی بدن هستند مثل لوسمی (سرطان خون) دیده می‌شود.

علل ایجاد مننژیت:

انواع مختلفی از ویروس‌ها می‌توانند باعث بروز مننژیت شوند اما شایع‌ترین نوعی که این بیماری را ایجاد می‌کند از گروه انتروویروس‌ها می‌باشد که باعث بروز گلودرد یا اسهال نیز می‌شود. خیلی به ندرت ممکن است ویروسی که عامل بیماری اوریون می‌شود مننژیت نیز ایجاد کند. اگر فردی مشکوک به ابتلا به مننژیت باشد؛ باید فوراً او را به پزشک رساند و حتماً نیز باید در بیمارستان بستری شود. در بیمارستان بلافاصله داروهای آنتی‌بیوتیک از طریق ورید به او تزریق شده، یک نمونه از مایع نخاع بیمار گرفته و برای بررسی وجود عفونت به آزمایشگاه فرستاده می‌شود. مننژیت‌های ویروسی بیشتر در فصل تابستان شیوع پیدا می‌کنند. مننژیت‌های باکتریایی بیشتر بر اثر عفونی شدن مننژها با باکتری‌ای به نام نایسریا مننژیتیدیس (2) در کودکان و نوجوانان ایجاد می‌شوند؛ این باکتری باعث بروز نوعی از مننژیت می‌شود که به آن مننژیت مننگوکوکی (3) می‌گویند و خود آن نیز به سه نوع A,B, C تقسیم می‌شود. نوع B شایع‌ترین نوع مننژیت منگوکوکی در انگلستان می‌باشد. گرچه باکتری نایسریامننژیتیدیس در پشت حلق بسیاری از افراد وجود دارد اما فقط تعداد بسیار کمی از آنها دچار مننژیت می‌شوند. سایر باکتری‌هایی که می‌توانند باعث بروز مننژیت شوند شامل باکتری هموفیلوس آنفلوانزا (4)، استرپتوکوک پنومونیه (5) می‌باشند که هر دوی این باکتری‌ها می‌توانند هم چنین باعث گلودرد و عفونت ریه شوند.

به ندرت مننژیت باکتریایی به صورت عارضه‌ای از یک عفونت که در جای دیگری از بدن وجود داشته است بروز می‌کند، برای مثال باکتری‌ای که باعث بیماری سل می‌شود می‌تواند خود را از ریه‌ها به مننژ رسانده و باعث التهاب آن‌ها و در نتیجه عامل ایجاد بیماری مننژیت نیز شود. مننژیت‌های باکتریایی معمولاً به صورت موارد تک در افراد دیده می‌شوند، اما با این حال ممکن است در بعضی مواقع چندین نفر با هم دچار این بیماری شوند که این وضعیت بیشتر در مدارس دیده می‌شود و این نوع از مننژیت بیشتر در فصل زمستان رخ می‌دهد. افرادی که به علت دچار بودن به یک بیماری، سیستم ایمنی‌شان ضعیف شده است (مثلاً در مبتلایان به ایدز و یا کسانی که تحت شیمی درمانی قرار دارند)، در خطر بیشتری برای ابتلا به انواع مننژیت‌ها هستند.

علایم مننژیت:

در ابتدای ابتلا به بیماری مننژیت ممکن است عوارض مبهم و شبیه آنفلوانزا همچون تب خفیف و درد ایجاد شود، اما بعد از مدتی این علایم شدیدتر خود را نشان می‌دهند. عوارض بیماری در مننژیت‌های باکتریایی شدیدتر بوده و ممکن است به سرعت ایجاد شوند (اغلب در عرض چند ساعت علایم شدید این بیماری بروز می‌کنند)، علایم مننژیت‌های ویروسی ممکن است چند روز طول بکشند تا ظاهر شوند، در حالی که علایم مننژیت‌های قارچی یا مننژیت سلی خیلی آهسته‌تر ایجاد شده و ممکن است چندین هفته طول بکشند تا خود را نشان دهند.

علایم مننژیت در افراد بزرگسال ممکن است شامل موارد زیر باشند:

- سردرد شدید.

- تب

- سفت شدن گردن.

- عدم تحمل نورهای روشن و زیاد.

- تهوع و استفراغ.

- در مننژیت منگوکوکی دانه‌ها یا لکه‌های قرمز مایل به بنفش در سرتاسر بدن ایجاد می‌شوند.

مننژیت‌های باکتریایی ممکن است باعث بروز تشنج، خواب‌آلودگی و کما (اغماء) شوند مگر این که درمان مناسب و سریعی برای آن‌ها صورت گیرد.

نحوه‌ی درمان مننژیت:

اگر فردی مشکوک به ابتلا به مننژیت باشد؛ باید فوراً او را به پزشک رساند و حتماً نیز باید در بیمارستان بستری شود. در بیمارستان بلافاصله داروهای آنتی‌بیوتیک از طریق ورید به او تزریق شده، یک نمونه از مایع نخاع بیمار گرفته و برای بررسی وجود عفونت به آزمایشگاه فرستاده می‌شود. هم چنین ممکن است سی تی اسکن یا ام آر آی نیز گرفته شود تا احتمال وجود آبسه‌ی مغزی بررسی شود.

اگر با انجام آزمایش مایع نخاع، تشخیص مننژیت باکتریایی تأکید شد، تزریق آنتی بیوتیک‌ها حداقل به مدت یک هفته ادامه می‌یابند و اگر مشخص شد که مننژیت سلی می‌باشد داروهای ضد سل تجویز می‌شود و در مواردی که مننژیت باکتریایی وجود دارد بیمار باید تحت نظر دقیق در بخش مراقبت‌های ویژه (آی سی یو) قرار داشته باشد. در چنین مواردی مایعات داخل وریدی (سِرُم)،‌ داروهای ضد تشنج و داروهایی برای کاهش التهاب در مغز مثل داروهای کورتون‌دار (کورتیکواستروئیدها) ممکن است تجویز شوند. مننژیت‌های ویروسی معمولاً در عرض یک تا دو هفته به طور کامل بهبود می‌یابند، اما مننژیت‌های باکتریایی ممکن است هفته‌ها یا ماه‌ها بهبودی‌شان طول بکشد. گاهی اوقات به علت صدماتی که بر اثر مننژیت به قسمت‌هایی از مغز وارد می‌شود ممکن است مشکلاتی مثل اختلال در شنوایی یا ضعف حافظه نیز ایجاد گردند. حدود 10% افرادی که به مننژیت‌های باکتریایی مبتلا می‌شوند حتی با وجود درمان‌های مناسب نیز خواهند مرد. مرگ معمولاً در شیرخواران و هم چنین افراد سالخورده روی می‌دهد.

پیش‌گیری از مننژیت:

برای افرادی که در تماس نزدیک با بیمار مبتلا به مننژیت (منگوکوکی) هستند معمولاً به مدت 2 روز آنتی‌بیوتیک تجویز می‌شود. با این درمان هرگونه باکتری منگوکوکی که در پشت حلق این افراد وجود دارد از بین خواهد رفت و از انتشار آن به سایر افراد نیز جلوگیری می‌شود. هم چنین کودکان بر علیه باکتری هموفیلوس آنفلوانزای نوع B و باکتری نایسریا مننژیتیدس تحت واکسیناسیون قرار می‌گیرند.