ياري امام عصر عليه السّلام با زبان (1)
تهذيب زبان، اوّلين مرتبه ي ياري امام عليه السّلام
ايمان هيچ بنده اي درست (بدون انحراف و اشتباه) نخواهد شد مگر آنکه قلب او درست شود و قلبش درست نمي شود مگر آن که زبانش درست شود. (1)
وظيفه ي تبليغ دين
امام صادق عليه السّلام فرمودند:
در کتاب اميرالمؤمنين عليه السّلام خواندم که خدا بر نادان ها پيماني براي طلب علم نگرفته است مگر بعد از اين که از دانشمندان براي بذل علم به نادان ها عهد گرفته است. (2)
البتّه وظيفه ي تبليغ دين، منحصر به قشر خاصّي نيست، بلکه هر کس به هر اندازه از فقاهت ديني بهره برده است، نسبت به تبليغ و ارشاد ديگران موظّف مي باشد و مي تواند به ثواب تبليغ دين، دست يابد.
امام باقر عليه السّلام فرمودند:
عالمي که (ديگران) از علمش بهره مند شوند از هفتاد هزار عبادت کننده برتر است. (3)
پس فرد دين شناس مي تواند به تجارت پر سودي دست زند و بدين وسيله زندگي جاويد خويش را تأمين سازد.
امام صادق عليه السّلام فرمودند:
کسي که احاديث ما را بسيار نقل مي کند و با آن دل هاي شيعيان را محکم مي سازد از هزار عبادت کننده بهتر و با فضيلت تر است. (4)
متأسّفانه بسياري از شيعيان و حتّي تحصيل کرده ها نسبت به جايگاه احاديث در علم دين، جاهل هستند (5) و طعم کسب علم از مکتب اهل بيت عليهم السّلام را نچشيده اند. بنابراين هر کس پايه هاي اعتقاد به حديث را در دل هاي شيعيان محکم کند، باب علم را به روي آنها گشوده است و اين يک ضرورت مي باشد؛ چرا که اقليّت امام شناس هم براي پي بردن به اهمّيّت احاديث به تبليغ و آموزش نياز دارند.
شيعيان در دوران غيبت، يتيماني هستند که در غياب پدر خويش ممکن است دچار هرگونه انحراف و حيرت و... شوند و براي پيروزي در امتحان سخت دينداري بايد با توسّل به امام زمان عليه السّلام به تفقّه در دين بپردازند.
امام حسن عسکري عليه السّلام که مردم را در معرض مصيبت بزرگ غيبت مي ديدند، توصيه هاي فراواني در باب تشويق به تعليم و دستگيري از ضعيفان شيعه، فرموده اند. ايشان از امام موسي بن جعفر عليهما السّلام نقل کرده اند که:
يک دين شناس يکي از يتيمان ما را که از ما بريده است و ما را نمي بيند، با تعليم آن چه نيازمند آن است، نجات دهد، تحمّلش براي شيطان از هزار عابد سخت تر است، زيرا همّت عابد فقط خود اوست، امّا اهمّيّت آن فقيه، غير از خودش بندگان و کنيزان خدا هستند، براي اين که آنها را از دست ابليس و سرکشاني که از او پيروي مي کنند نجات مي دهد و اين عمل نزد خدا از (عمل) يک ميليون مرد و يک ميليون زن عبادت کننده بهتر است. (6)
بنابراين، در زمان دوري از امام معصوم عليهم السّلام شايسته است هرکس بينديشد که چگونه مي تواند از محتاجان در امر دين دستگيري کند و بدين وسيله در دنيا و آخرت، به درجات رفيع دست يابد. همان طور که در وصف ياران امام زمان عليه السّلام آمده است:
خوشا به حال کساني که امام زمان عليه السّلام را دوست دارند و خوشا به حال کساني که به ايشان اعتقاد دارند. خدا آنها را به سبب آن حضرت، از هلاکت (بي دين شدن) نجات مي دهد و به سبب اقرار و اعتراف به خدا و رسول و (مقام) امامان عليهم السّلام بهشت را بر ايشان مي گشايد. مثل آنها در زمين، مثل مشک است که بوي خوش آن همه جا پخش مي شود، ولي خودش از بين نمي رود. مثل آنها در آسمان، مثل ماه تابان است که نور آن هرگز خاموش نمي شود. (7)
ياوران امام زمان عليه السّلام بايد مانند مشک باشند که، بوي خوش امامشان از آنها استشمام شود. و کساني که در اطراف آنها قرار مي گيرند، عطر معرفت امام عليه السّلام را از ايشان بشنوند. بايد مانند ماه بدرخشند و هرگز سختي هاي دوران غيبت، نور وجودشان را خاموش نسازد؛ تا روزي که خورشيد ولايت بر همگان جلوه گر شود.
رعايت تخصّص ها و ظرفيّت ها در تبليغ دين
کساني که متصدّي اين امر خطير مي شوند، بايد توجّه داشته باشند که وظيفه ي تبليغ دين، هم صلاحيّت هاي اخلاقي لازم دارد و هم آمادگي هاي علمي. هر مبلّغي متناسب با نوع کار تبليغي خود، بايد حائز شرايط لازم آن باشد تا کارش مفيد واقع شود.
چنان که در فصل گذشته بيان شد، هر موضوعي در دين، تفقّه خاصّ خود را دارد. بنابراين لازم نيست که هر مبلّغي در همه ي زمينه ها فقيه باشد، بلکه اگر علاوه بر صلاحيّت هاي اخلاقي، متناسب با عمق و نوع تبليغ خود، فقاهت لازم را داشته باشد، کفايت مي کند. کسي که داراي اين حدّاقلّ شرايط نيست، نبايد در کار تبليغ وارد شود؛ زيرا در اين صورت چه بسا ضرري که مي رساند، بسيار بيشتر از نفعي باشد که به قصد تحقّق آن، وارد کار تبليغ شده است.
در مورد تبليغ شوندگان هم بايد به اين حقيقت، توجّه شودکه هدف از تبليغ، بيداري و هدايت انسان هاست و هدايت با پذيرش قلبي، صورت مي پذيرد. بنابراين، تبليغ بايد به نحوي باشد که افراد ناآشنا يا کم آشنا به معارف و حقايق دين، قلباً متمايل به پذيرش آن گردند.
هرکس متناسب با درجه ي ايمان خود، ظرفيّت پذيرفتن حدّي از حقايق ديني را دارد و نسبت به حدّ بالاتر، آمادگي لازم را ندارد. همچنين راه تأثير در هرکس از طريق باورها و پذيرفته هاي قلبي خود اوست. هر مبلّغي اگر بخواهد کارش مؤثر واقع شود، بايد از مقدّماتي که مورد قبول مخاطب مي باشد، استفاده کند. اگر استعداد و ظرفيّت افراد، لحاظ نگردد يا از زمينه هاي مورد قبول او استفاده نشود، کار تبليغي، مؤثر نخواهد بود و چه بسا نتيجه ي منفي هم به بار آورد.
اين نتيجه ي منفي ممکن است تکذيب همان حقيقتي باشد که مبلّغ در صدد اثبات آن است. در حديثي از پيامبر اکرم صلي اللّه عليه و آله به اين مطلب ظريف اشاره شده است:
« لا تحدّثوا النّاس بما لايعرفون أتحبّون أن يکذّب اللّه و رسوله؟ » (8)
براي مردم چيزهاي ناآشنا را حديث نکنيد، آيا دوست داريد که خداوند و پيامبرش مورد تکذيب قرار گيرند؟
بر اين اساس، تبليغ دين وقتي مصداق نصرت خدا و رسول صلي اللّه عليه و آله خواهد بود که به چنين محذوري نينجامد. اگر به جهت دلسوزي و با نيّت خالص، مطلبي از معارف ديني به نحو غير شايسته و بدون در نظر گرفتن ظرفيّت مخاطب، به او تحميل شود، قطعاً او را متمايل به قبول آن مطلب نمي کند، بلکه چه بسا او را از آن، بيزار و متنفّر گرداند و در اين صورت گامي در مسير ياري امام عليه السّلام برداشته نشده است.
دفاع فرهنگي از دين
شيعيان دلسوز که از غربت امام زمان عليه السّلام رنج مي برند، بايد بررسي کنند که سنگر شيعه از کجا و چگونه در معرض خطر واقع شده است و سپس با بصيرت ديني براي کسب رضاي خدا در مقابل انحرافات، ايستادگي کنند. در اين صورت است که جزء ياران امام زمان عليه السّلام قرار مي گيرند؛ ياراني که امام حسن عسکري عليه السّلام در وصف آنها چنين فرموده است:
اين ها نزد خدا نيکوکردار و محترم هستند امّا به گمان ديگران خوار و حقير به نظر مي آيند. آنها به صورت افراد عليل و فقير آشکار مي شوند در حالي که اهل قناعت و اعتصام به خدا هستند. دين را استنباط مي کنند و از طريق مجاهده با دشمنان به ياري آن اقدام مي کنند. خدا آنها را به تحمّل کردن ظلم و ستم در دنيا اختصاص داده است براي اين که ايشان را مشمول عزّت وسيع در آخرت قرار دهد. خداوند ويژگي صبر را در سرشت آنها قرار داده است براي اين که فرجام نيکو از آن ايشان باشد. (9)
ياوران امام زمان عليه السّلام چون نخواسته اند که خودشان را مطرح کنند، در چشم ديگران بزرگ نيستند بلکه بر عکس، شايد مردم درباره آنها خيال ذلّت و خواري کنند؛ در حالي که در پيشگاه خدا عزيز هستند. آنها توانايي استنباط (10) دين را دارند و مي توانند معارف ديني را از ريشه و پايه به دست آورند. از طرف ديگر، گاهي دچار بلا مي شوند؛ چرا که لازمه ي پيوند با امام عصر عليه السّلام دور بودن از بلايا نيست بلکه گاهي خداوند مؤمنان را به سختي و گرفتاري مبتلا مي کند تا خالص تر شوند. البتّه خداوند فطرت اين افراد را با صبر عجين ساخته است و از اين رو با تحمّل سختي هاي زمان غيبت، در دين ثابت قدم مي مانند و به مقامات بالاتر مي رسند.
پي نوشت :
1. بحارالانوار: ج 71 ص 287.
2. اصول کافي: کتاب الفضل العلم، باب بذل العلم، ح 1.
3. همان: باب صفه العلم و فضله و فضل العلماء، ح 8.
4. اصول کافي: کتاب فضل العلم، باب صفه العلم و فضله و فضل العلماء، ح 9.
5. به محض اين که سخن از مراجعه به احاديث مطرح مي شود برخي شبهات بي اساس در باب سنديّت و دلالت آن را به ميان مي آورند. در صورتي که اگر تحمّل فهم حديث را داشته باشند و نيم نگاهي به علم حديث بيندازند، مي فهمند که چقدر در حقّ خويش ظلم نموده اند.
6. بحارالانوار: ج 2، کتاب العلم، ص 5 ح 9.
7. عيون اخبار الرضا عليه السّلام: ج 1 ص 63.
8. بحارالانوار: ج 2 ص 77 ح 61.
9. کمال الدّين: ص 448 و 449.
10. استنباط در لغت يعني کندن چاه و بيرون آوردن آب به وسيله دلو يا سطل.
