معرفی قُسط تلخ و خواص درمانی آن

گیاهان مختلفی وجود دارند که به ساقه‌ی زیرزمینی یا ریشه آنها قسط گفته می‌شود. در اینجا به نام علمی و مشخصات مربوط به یک گونه از آنها که به ریشه یا ساقه‌ی زیرزمینی آن قُسط تلخ گفته می‌شود اشاره شده است. محرک، نیرودهنده، رفع کننده سوء هضم‌های همراه با نفخ، گرم کننده بدن، ضد دل درد، بندآورنده اسهال، مسکن درد دندان (به صورت جویدن)، عطسه‌آور (به صورت پودر)، بادشکن و افزاینده بزاق دهان می‌باشد.

نام علمی:

Alpinia officinerum Hance، نام فرانسه Galanga vrai و نام انگلیسی آن Bitter costus می‌باشد.

تیره گیاه:

زنجبیل Zingiberaceae

نوع گیاه:

بوته

مشخصات ظاهری:

گیاهی است پایا و کم ارتفاع و دارای ریزوم (ساقه‌ی زیرزمینی) استوانه‌ای شکل که از آن ساقه‌های هوایی متعددی خارج می‌شوند. برگ‌های آن متناوب، غلافدار و نوک‌تیز و گل‌های آن خوشه‌ای، سفید رنگ و در بعضی موارد سبزرنگ می‌باشند. میوه‌اش به صورت کپسول و تعداد زیادی دانه در آن جای دارد. ساقه‌ی زیرزمینی آن (ریزوم) ضخیم، منشعب و به رنگ تیره مایل به سیاه با طعمی تلخ و کمی معطر و تند می‌باشد که خواص درمانی داشته و در طب سنتی از آن استفاده می‌شود. قسط به صورت قطعه قطعه به طول 4 الی 8 سانتی‌متر و قطر 1 تا 2 سانتی‌متر در بازار عرضه می‌شود.

طبیعت قسط تلخ:

طبق نظر حکمای طب سنتی ایرانی طبیعت آن بسیار گرم و خشک می‌باشد.

رویش جغرافیایی:

اغلب در نواحی چین، هندوستان و کشمیر روییده و به صورت پرورشی نیز کاشته می‌شود.

ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در قسط تلخ:

اسانس روغنی فرّار، ماده گالانجین و مواد متیل سینامات، گالانگول، آلپی‌نین و کمپفرید در آن تشخیص داده شده است.

بخش مورد استفاده:

ساقه‌ی زیرزمینی (قسط تلخ).

نحوه مصرف:

معمولاً قسط تلخ را به صورت دم کرده یا جوشانده استفاده می‌کنند و برای درمان بیماری‌ها طبق دستور پزشک مصرف می‌شود.

خواص درمانی قسط تلخ:

محرک، نیرودهنده، رفع کننده سوء هضم‌های همراه با نفخ، گرم کننده بدن، ضد دل درد، بندآورنده اسهال، مسکن درد دندان (به صورت جویدن)، عطسه‌آور (به صورت پودر)، بادشکن و افزاینده بزاق دهان می‌باشد. در ضمن برای تب نوبه و سردردهای عمومی نیز مفید است.

تذکر:

به دلیل اینکه طبیعت قسط تلخ خیلی گرم و خشک است در بعضی مواقع تاول‌زا می‌باشد و بیشتر از آن در استعمال خارجی استفاده می‌کنند. استفاده از آن به طور خودسرانه ممنوع و باید با نظر پزشک انجام گیرد.
منبع مقاله :
صانعی، صمصام؛ (1395)، طبّ الصمصام -آشنایی با بیش از 400 نوع از گیاهان دارویی- (جلد دوم)، تهران: انتشارات حافظ نوین، چاپ اول.