تکیه‌ی ریزی

در جنوبی‌ترین قسمت تخت فولاد تکیه‌ای از دوره‌ی قاجار وجود دارد که پس از فوت علامه فقیه شیخ مرتضی ریزی (متوفّی 1329 ق). توسط مرحوم حاج محمّدحسین کازرونی بر مزار آن عالم بزرگوار ایجاد گردید.
تکیه مربعی شکل که در وسط آن بقعه‌ای هشت ضلعی به سبک معماری دوره‌ی قاجار، بر روی سکویی بنا شده است. فضای داخلی گنبد آن به شکل زیبایی با کاشی‌های سبز تزیین شده است.
دور تا دور تکیه حجره‌هایی بوده که اکنون برچیده شده و مجموعه‌ تاریخی، فرهنگی - مذهبی تخت فولاد به مرمّت و بازسازی تکیه پرداخته است.
در ضلع جنوبی پشت دیوار تکیه قبرستان کوچک دیگری وجود دارد که یک بقعه‌ی کوچک آجری متعلّق به اواخر دوره‌ی قاجار که در زیر آن صاحب تکیه حاج میرزا احمدخان فاتح‌الملک، از آزادیخواهان مشروطیت دفن است.

موقعیّت جغرافیایی تکیه

در کنار خیابان سعادت‌آباد قرار دارد. از شمال به خیابان سعادت ‌آباد، از غرب به ساختمان اداری، از جنوب به آرامگاه فاتح‌الملک منتهی می‌شود.

بزرگان مدفون در این تکیه

1- شیخ مرتضی ریزی:

فرزند شیخ عبدالوهاب. متوفّی 1329 ق. علامه فقیه و مجتهد پرهیزگار. او از شاگردان شیخ انصاری و نخستین کسی است که در اصفهان کتاب فراید مرحوم شیخ انصاری را تدریس می‌نمود و مراسم احیای شب‌های جمعه و قرائت دعای کمیل ایشان در تخت فولاد بین مردم اصفهان معروف بود چنانکه نقل است. جمعیتی متجاوز از ده هزار نفر در پای منبر او حاضر می‌شدند و چنان «الهی العفو» و «یا نور یا قدوس» می‌گفتند که صدای ایشان در اصفهان شنیده می‌شد. (1)
در واقعه‌ای که برای ایشان اتفاق افتاده از خود ایشان نقل است که «قبل از ظهر تابستانی کار مهمی به قریه‌ای چهار فرسخی اصفهان پیش آمد و پس از صرف نان و آب، سوار و به مقصد رهسپار شدم. یک فرسنگ و نیم که طی شد تشنه شدم. چون چشمه آبی به دو فرسنگی در نظر بود به زحمت خود را رساندم. متأسفانه چشمه را خشک دیدم و عطش شدت کرده نزدیک به هلاکت گشتم. بعد از توسل به هر قسم بود فرسخ دیگر پیموده به آب رسیدم. بی‌اختیار افتادم که بنوشم. «فذکرت عطش الحسین علیه السلام» - یادم آمد زلب خشک حسین (علیه السلام)» به امداد غیبی خودداری نموده و موقع را برای استشفاع مغتنم دانستم، سه دعا کردم. آن‌گاه آب خوردم. یکی را که می‌توانم بگویم این که موفق به ترویج شرع و هدایت مؤمنین شوم. و به فضل خدا هر سه مستجاب شد. (2) قبرش در زیر بقعه‌ای است که در شب‌های جمعه محراب نمازش بود. ماده‌ی تاریخ وفاتش را چنین نگاشته‌اند: «انهدمت ارکان زهد و الرشد». (3)

2- آخوند ملاّ محمّدحسین فشارکی:

فرزند محمدجعفر. متوفّی 1353ق. عالم فقیه و از مجتهدین صاحب فتوی. در فقه و اصول استاد و در تقوی و زهد نزد مردم مشهور بود. او در اواخر عمر از علمای با نفوذ و معروف اصفهان گردید، از شاگردان برجسته‌ی او می‌توان به حاج میرزا ابوالحسن تویسرکانی، شیخ محمدباقر قزوینی، شیخ محمود مفید اشاره نمود. از آثار وی: حاشیه بر رسایل و حاشیه بر طهارت شیخ انصاری است. (4)

3- ملا محمدجواد آدینه‌ای:

متوفّی 1339 ق. عالم جلیل و فیلسوف حکیم. از شاگردان حکیم جهانگیرخان قشقایی که پس از وی به تدریس فلسفه و ریاضیات و نجوم پرداخت. از شاگردان برجسته‌اش میرزا حسن‌خان جابری انصاری و استاد جلال‌الدین همایی بود. مرحوخ شیخ آقا بزرگ طهرانی او را از حکما و پیشگامان علمی در زمان خودش دانسته است. (5)

4- شیخ ابوالفضل ریزی:

برادر شیخ مرتضی ریزی، عالم فاضل، فقیه محقّق و مجتهد اصولی که از بزرگان چون میرزا فتح‌الله رشتی، آقا محمدکاظم یزدی، آخوند خراسانی، اجازه‌ی اجتهاد گرفت. (6)

5. ملاّ لطف‌الله شمس‌الواعظین ریزی:

فرزندعبدالحسین، متوفّی 1356 ق. عالم واعظ جلیل از آثار وی «جواهر الحکم» در مواعظ منبری به یادگار مانده است. مواعظ منبری او شامل حدیث، اخبار، نصایح و اندرز بود. و چون به آنچه که می‌گفت معتقد بود مواعظ او بیشتر در شنوندگان تأثیر می‌نمود. (7)

6- محمدحسین میرزا خاقانی:

متخلّص به «فصیح». فرزند محمد ولی میرزا. متوفّی 1333 ق. شاعر و ادیب توانا. (8) در مدح حضرت علی (علیه السلام) چنین می‌سراید:

ای که با دام تعقل صید دلها کرده‌ای *** عالمی را بهر خود نادیده رسوا کرده‌ای
از لب لعل تو کس نشنید حرفی این عجب *** آفرینش را بوصف خویش گویا کرده‌ای
دوستان نادیده‌ات همواره می‌دارند دوست *** بسکه خود را در خیال خلق زیبا کرده‌ای
دردمندان را مجال آن نه کای محبوب عام *** از کجا این دلربایی را تو پیدا کرده‌ای (9)

7- میرزا علی محمد ابریشمکار:

متوفّی 1368 ق. متخلّص به فنایی، شاعر و ادیب.

8- سیدعبدالعلی مرندی:

فرزند حاج سیّداحمد. متوفّی 1354 ق. عالم جلیل که به زهد و پرهیزگاری شهرت داشت.

9- سیدتقی راست‌قلم:

فرزند سیدمهدی. متوفّی 1390 ق. از شعرای برجسته اصفهان متخلّص به «حقیقت» که اشعارش بیشتر جنبه اخلاقی و مذهبی داشته است. (10)

10- میر محمدمهدی خلیفی‌پور:

فرزند سید عبوالوهاب طالقانی. متوفّی 1371 ق. از خوشنویسان بزرگ اصفهان که آثار متعدّدی ازخود به یادگار گذاشت. از بین شاگردان خطّاط معروف عبدالرحیم افسر؛ هیچ یک به پایه‌ی خط خلیقی‌پور نبودند. مشهورترین شاگرد او مرحوم استاد حبیب‌الله فضایلی بود. مرحوم نیّر اصفهانی در تاریخ فوتش سرود: «آری به جنان بالد مهدی خلیقی‌پور». (11)

11- مصطفی فاتح:

فرزند میرزا احمدخان فاتح‌الملک. متوفّی 1398 ق. از نویسندگان معروف اصفهان و از صاحب منصبان مطلع به صنعت نفت. صاحب آثاری چون: الف) پنجاه سال نفت ایران ب) پول و بانکداری و آثار دیگر.

12- میرزا احمدخان فاتح‌الملک:

از آزادیخواهان صدر مشروطیت و از اعضای انجمن ولایتی اصفهان و در دوره‌ی دوم مجلس شورای ملّی وکیل مردم اصفهان بود. (12)

نمایش پی نوشت ها:
1. حتی نقل شده که عارف ربانی آخوند کاشی نیز در یکی از مجالس دعای کمیل مرحوم ریزی شرکت نموده و آن مجلس را با شور وحال وصف می‌کند. ر.ک: میر خلف‌زاده: داستان‌هایی از مردان خدا، ص 136- 137.
2. حبیب‌الله نیر: معادن الافادات، جلد سوم، ص 72 به نقل از قاسمی: شرح مجموعه گل، ص 262.
3. مهدوی: رجال اصفهان، صص 83 و 84.
4. مهدوی: دانشمندان و بزرگان اصفهان، ص 285.
5. نقباء البشر، ج1، ص 316.
6. قرقانی: زندگانی حکیم جهانگیرخان قشقایی، ص 129.
7. مهدوی: دانشمندان و بزرگان اصفهان، ص 468.
8. شرح حال جالبی از وی در کتاب دولت دیدار: منوچهر قدسی ص 127- 137 آمده است.
9. مهدوی: تذکره شعرای اصفهان، ص 364.
10. نصرالهی: جزوه تخت فولاد سرزمین جاویدان، بخش تکیه‌ریزی.
11. قدسی منوچهر: خوشنویسی در کتیبه‌های اصفهان، ص 111و 112.
12. مهدوی: همان مآخذ، صص 160 و 161.

منبع مقاله :
عقیلی، سیداحمد، (1391)، تخت فولاد اصفهان، اصفهان: سازمان فرهنگی، تفریحی شهرداری اصفهان، چاپ ششم.