مقبره‎ی سید پادشاه

***
نام: سیدحسین بن سیدهاشم بن سیدرضا بن میرقاسم بن میرجهانشاه؛ ملقب به سید پادشاه/ نشانی: شهرستان زهک، بخش جزینک، دهستان جزینک، روستای قلعه نو/ تاریخ نخستین بنا: اواخر دوره قاجار/ دایر/ مدیریت: سازمان میراث فرهنگی و گردشگری/ ثبت در فهرست میراث فرهنگی: 26511
***

(1) موقعیت مقبره

شهرستان زهک بالغ بر هفتصد و شصت و پنج کیلومترمربع مساحت دارد و در بیست کیلومتری شهرستان زابل واقع شده است و دارای صد و شصت و یک روستاست و بیست و دو طایفه‌ی سیستانی را در خود جای داده است. روستای قلعه نو با توجه به چگونگی ساخت خانه‌هایش از روستاهای تاریخی و گردشگری این شهرستان است. این روستا در دهستان جزینک قرار دارد و براساس سرشماری سال 1385 جمعیت آن (271 خانوار) 1.189 نفر بوده است.
بیماران روحی و جسمی زیادی به سید مراجعه می‌کردند و وی آنها را با تجویز داروهای گیاهی معالجه می‌کرد. در زندگی از کسی ترسی نداشت و به رغم وجود افراد مقتدر و متمکن دست نیاز به درگاهشان دراز نکرد. این مقبره در پانصد متری شمال غربی روستای قلعه نو در قبرستان قدیمی و بر فراز تپه‌ای بلند به ارتفاع هشت متر واقع شده است؛ این تپه در دشتی مسطح قرار دارد.

(2) تاریخچه‌ی مقبره

الف) نام و نشان صاحب مقبره:

این مقبره مربوط به سید حسین بن سیدهاشم با نام خانوادگی خوشدل هاشمی است. وی از افراد محترم و با نفوذ منطقه و از سادات ساکن در روستای قلعه نو بوده است. سیدحسین (سید پادشاه) یک بار ازدواج کرد؛ اما بعد از مدتی به تنهایی زندگی کرد و از خود اولادی باقی نگذاشت. طبق سخنان راوی، وی مدتی در محل دفن فعلی خود معتکف شده بود تا اینکه اقوام دوباره او را یافتند و به خانه برگرداندند. وی بسیار سخاوتمند بود و برای او کراماتی قائل شده‌اند. بیماران روحی و جسمی زیادی به سید مراجعه می‌کردند و وی آنها را با تجویز داروهای گیاهی معالجه می‌کرد. در زندگی از کسی ترسی نداشت و به رغم وجود افراد مقتدر و متمکن دست نیاز به درگاهشان دراز نکرد. با توجه به موجود نبودن اسناد معتبر و از بین رفتن قبر مذکور، متأسفانه تاریخ دقیق فوت وی مشخص نیست ولی احداث بنا بر قبر او را اواخر دوران قاجاریه ذکر می‌کنند.

ب) سابقه‌ی بنا و حدود و ثغور آن:

در مورد تاریخچه‌ی بنا هیج سند مکتوبی در دست نیست اما با توجه به روایت ساکنان محلی ساخت این مقبره را به دوران قا جاریه نسبت می‌دهند. همچنین گفته می‌شود وی قبل از فوت، خود این بنا را ساخته است. این بنا از سمت جنوب و شرق به اراضی مزروعی و در سمت غرب مشرف به روستای قلعه نو است. این بنا از سمت شمال نیز به قبرستان و بقایای قدیمی روستای قلعه نو ختم می‌شود.

(3) محوطه و معماری کنونی مقبره

بنای مقبره سید پادشاه با طول هفت متر و بیست و یک سانتی‌متر و عرض شش متر به مساحت چهل و سه متر و بیست و شش سانتی‌مترمربع و ارتفاع پنج و نیم متر از بناهای قدیمی است. در ساخت این بنا همانند دیگر اماکن قدیمی در روستا، از گل و خشت استفاده شده است که سطوح داخلی و خارجی دیوارهای آن با آستری از گل پوشیده شده است. همچنین گنبد این بنا به سبک خانه‌های سنتی سیستان ساخته شده است. در داخل مقبره نیز سه طاقچه با سه تورفتگی متفاوت وجود دارد. دیوارهای این بنا نیز متفاوت است به طوری که در قسمت‌هایی یک متر و در بعضی قسمت‌ها هفتاد سانتی‌متر است. در ورودی این بنا نیز در ضلع غربی و به ارتفاع یک متر ساخته شده است که در حال حاضر فاقد در و پنجره است. طبق گفته‌‎های ساکن روستا، مقبره دری چوبی داشته که با گذشت زمان از بین رفته است. با توجه به نحوه‌ی قرار گرفتن این مقبره بر فراز تپه، از سمت شرق و غرب با شیب تندی به اراضی کشاورزی می‌رسد و تنها در سمت شمالی به ادامه تپه، بناهای قدیمی و قبرستان ختم می‌شود.
از ویژگی‌های خاص این بنا می‌توان به وجود تزئیناتی اشاره کرد در دیوارهای داخلی دور تا دور فضای داخلی که با گل رسه ساخته و به آن فرم داده شده است. این بنا چندین بار مرمت شده است و قسمت‌های فرسوده و قدیمی آن با اندودی از گل و کاه پوشانیده‌اند و در حال حاضر وضعیت نسبتاً خوبی دارد.

(4) توضیحات تکمیلی و ملاحظات

1. زائران:

با توجه به اینکه سید در نزد مردم روستا از قداست و احترام برخوردار است بیشتر مردم روستا، بستگان و نیز کسانی که معتقد به کرامات وی هستند در این مکان حضور می‌یابند و آن را زیارت می‌کنند.

2. نذورات:

در این مقبره نذورات متشکل از نان محلی و ذبح احشام است که در بین اهالی روستا و افراد نیازمند تقسیم می‌شود.

3. موقوفات:

با توجه به اسناد موجود در سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان، مالکیت این اثر وقفی است (گزارش ثبتی مقبره، 1387/11/6).

4. مراسم:

افراد حاجتمند در اعیاد و ایام خاص در این مکان حضور می‌یابند و بنابر اعتقادات با برداشتن خاک به نیت شفا، برآورده شدن حاجت خود را طلب می‌کنند به طوری که متولیان باید دوباره محل را با خاک پر کنند.

5. دفن شدگان:

افراد زیادی از جمله خواهر سید در این محل دفن شده است و بقیه‌ی درگذشتگان، ساکنان بافت فرسوده روستای قلعه نو بوده که در این محل به خاک سپرده شده‌اند.

6. متولیان و خادمان:

در حال حاضر خواهرزاده سید پادشاه، سید محمدرضا بن سید محمدعلی حسینی متولی این مکان است.

راویان محلی:

سید محمدرضا بن سید محمدعلی؛ آ سید عباس هاشمی سیستانی؛ عیسی خمری (فقیر)

تحقیق میدانی:

1389/4/20
منبع مقاله :
کمالیان، امین‌رضا؛ (1390)، شماری از مقبره‌های استان سیستان و بلوچستان شهرستان‌های ایرانشهر، تهران: بنیاد ایران‌شناسی، چاپ اول.