مقبره‎ی شیخ جامک

***
نام: جمک؛ ملقب به شیخ جامک/ نشانی: شهرستان کنارک، بخش مرکزی، دهستان کهیر، روستای گودن/ قدمت: اوائل دوره افشاریه/ دایر: دارای استراحتگاه/ مدیریت: مردمی
***
معتمدان و بزرگان روستای گودن، اظهار می‌کنند شیخ جامک فردی عابد و حکیم بوده و یکی از بانیان اصلی شکل‌گیری روستای گودن است. وی در گذشته مورد توجه و احترام اهالی کنارک و نیکشهر بود. وی سفرهای متعددی به عربستان و پاکستان داشت و تمامی سفرهای خود را با پای پیاده انجام داده است.

(1) موقعیت مقبره

مقبره شیخ جامک در روستای گودن از توابع شهرستان کنارک در بخش مرکزی، به فاصله شش کیلومتر از دهستان کهیر و 42 کیلومتر از شهرستان کنارک واقع است. دسترسی به این مقبره از طریق جاده‌ی اصلی شهرستان کنارک به بخش‌های کهیر و زرآباد و شهرستان جاسک به سمت استان هرمزگان امکان‌پذیر است. پس از عبور از روستای کهیر و طی کردن مسافتی در حدود شش کیلومتر در جاده‌ای خاکی و ناهموار و گذر از رودخانه‌ی محلی، روستای محلی و کپری گودن نمایان می‌شود. روستای گودن دارای جمعیتی در حدود 100 نفر است. مردمان این روستا بیشتر به کشاورزی و دامداری مشغول هستند. برخی از جوانان روستا در شهرهای بندرعباس و جاسک به صیادی مشغول‌اند. آب و هوای روستای گودن و روستاهای مجاور آن گرم و مرطوب است. فاصله‎ی مقبره شیخ جامک تا جاده‌ی اصلی دهستان کهیر در حدود هشت کیلومتر و تا روستای گودن دو کیلومتر است. مسافت بین مقبره و روستای گودن جاده‌ی ماشین‌رو مناسب ندارد، معمولاً زائران پیاده یا با استفاده از چهارپایان خود را به مقبره می‌رسانند.
قبر شیخ، در دشتی وسیع و ناهموار و سرسبز قرار گرفته است و رودخانه‌ای پرآب از کنار آن می‌گذرد. قبر مذکور در کنار دیگر دفن شدگان واقع است و حصاری از سنگ و چوب آن را از سایر قبور متمایز کرده است.

(2) تاریخچه‌ی مقبره

الف) نام و نشان صاحب مقبره:

معتمدان و بزرگان روستای گودن، اظهار می‌کنند شیخ جامک فردی عابد و حکیم بوده و یکی از بانیان اصلی شکل‌گیری روستای گودن است. وی در گذشته مورد توجه و احترام اهالی کنارک و نیکشهر بود. وی سفرهای متعددی به عربستان و پاکستان داشت و تمامی سفرهای خود را با پای پیاده انجام داده است. وی در آخر عمر همه‌ی اقوام و فرزندان خود را در همین محل جمع نموده و این مکان را برای زندگی انتخاب کرد.
بنا به گفته‌ی بزرگان، این روستا زمان حکومت افشاریه پایه‌گذاری شده است و ساکنان این روستا از آن زمان تاکنون به صورت کپرنشینی زندگی می‌کنند.

ب) سابقه‌ی بنا و حدود و ثغور آن:

در قسمت جنوبی قبر شیخ، دره‌ای به ارتفاع نه متر و در قسمت شمالی آن، تپه ماهور و در سمت شرقی آن رودخانه‌ی کهیر و در قسمت شرقی آن، تپه‌هایی به ارتفاع تقریبی هشت متر قرار دارد. به گفته‌‎ی راویان محلی، این مکان در زمان‌های قدیم محل زندگی شیخ و افرادی بوده که قبرشان نیز در آنجا موجود است. سابقه‌ی دقیقی از ساکنان زمان احداث اولیه این بنای سنگ‌چین شده در دست نیست اما عده‌ای از ساکنین روستا اظهار می‌کنند که قدمت اولیه ساخت این سنگ‌چین مربوط به اوائل دوره‌ی افشاریه است.

(3) محوطه و معماری کنونی مقبره

قبر شیخ جامک به شکل سنگ‌چین به مساحت شانزده متر مربع در فضایی باز و دشتی ناهموار و سرسبز واقع و با دیواری چوبی از درختان نخل محصور شده است. ارتفاع دیوارهای سنگی به بیست سانتی‌متر می‌رسد. در این محوطه، سه عدد قبر ردیفی به ارتفاع چهل و پنج سانتی‌متر و طول دو متر و چهل سانتی‌متر و عرض شصت و پنج سانتی‌متر وجود دارد. قبر وسط را که با سنگ‌های کوچک پوشیده شده است متعلق به شیخ می‌دانند.
در قسمت جنوب و جنوب شرقی قبر شیخ، بیش از چهل قبر به صورت نامرتب و بدون جهتی خاص قابل مشاهده است و بنا به گفته‌ی راویان محلی، این قبور متعلق به فرزندان و نوادگان شیخ است.
در قسمت شمالی یک «کپر» (کَپَر- گرد توپ kapar-gerdtoop: کلبه‌ای است که در برخی از مناطق روستایی با استفاده از شاخ و برگ گیاه داز ساخته می‌شود و غالباً در ساخت دیواره‌های آن از گل استفاده می‌کنند) برای رفاه حال زوار ساخته شده است.

(4) توضیحات تکمیلی و ملاحظات

1. زائران:

بیشتر زائران از روستای گودن و روستاهای مجاور و حتی از کنارک و شهرستان‌های چابهار و نیکشهر حضور می‌یابند؛ این امر در سال‌های اخیر به علت عدم وجود جاده‌ی مناسب کم‌رنگ‌تر شده است. معمولاً زوار با خواندن فاتحه و قرآن به نیایش با خداوند خویش می‌پردازند و سپس حاجات خود را از خداوند منان طلب می‌کنند. طبق اعتقادات مردم محلی، زوار بدون وضو حق ندارد بر سر قبور حاضر شوند.

2. نذورات:

بیشتر نذورات را اغلب در روز پنج‌شنبه زائران در بین مراجعه کنندگان تقسیم می‌کنند که معمولاً شامل خرما، انواع نان محلی روغنی و در بعضی مواقع نوعی سوپ با نام محلی «دَلَک» است که از جوانه گندم، ادویه، روغن و برخی حبوبات تهیه می‌شود همچنین حلیم و آش نیز از دیگر نذورات این مکان است. طبق اظهارات راوی، در گذشته گوسفند هم برای قربانی و نذر ذبح می‌شده است

3. مراسم:

در این مکان پس از خواندن فاتحه مراجعه کنندگان در باغ نزدیک این مکان گرد می‌آیند و فرزند آقای ماریف، که یکی از خادمان است، به دعا می‌پردازد. در روزهای پنج‌شنبه زوار با خواندن کتاب‌های قرآن و حدیث به دعا و نیایش می‌پردازند.
در کنار قبر شیخ، چوبی از درخت «چش» را در زمین قرار داده‌اند و پارچه‌هایی را به عنوان دخیل بر آن بسته‌اند. بر بالای آن در سمت شمال، دو ظرف مسی قدیمی برای روشن کردن عود و مشک قرار دارد.

4. دفن شدگان:

دو قبر دیگر نیز در کنار قبر شیخ هست که به گفته‌ی راویان محلی، فرزندان و نوادگان شیخ هستند. کمی دورتر از آن، قبور دیگری به چشم می‌خورد. فوت شدگان به شیوه‌ی خاصی دفن شده‌اند که بنا به گفته‌ی یکی از کارشناسان میراث فرهنگی، گویی همه افراد در یک دوره از دنیا رفته‌اند. این موضوع احتمالاً بر اثر یک بیماری یا بلایی طبیعی اتفاق افتاده که خود مستلزم آن است تحقیقاتی در این زمینه انجام شود.
جز افرادی که در این مکان دفن هستند، در مجاورت محل دفن شیخ حدود هفتاد قبر وجود دارد که به گفته‌ی راویان محلی، متعلق به فرزندان و نوه‌ها و نبیره‌های شیخ جامک است.

5. متولیان و خادمان:

ماریف و فرزندانش از خادمان این مکان هستند.

راویان محلی:

ماریف (ساکن روستای گودن و صاحب باغ نزدیک قبر شیخ جامک)؛ عبدالکریم رئیسی

تحقیق میدانی:

اسفندماه 1388
منبع مقاله:
کمالیان، امین‌رضا؛ (1390)، شماری از مقبره‌های استان سیستان و بلوچستان شهرستان‌های ایرانشهر، تهران: بنیاد ایران‌شناسی، چاپ اول.