دماوند، در معرض تهديدهاي زيست محيطي
نويسنده: حسين عبيري
قله مخروطي دماوند سمبل پايداري و مقاومت مردم ايران و بلندترين قله از رشته كوه‌هاي سلسله جبال البرز است. دماوند تنها قله بلند جهان است كه به هيچ رشته كوهي وصل نيست و اين حالت منحصر به فرد در جهان بي‌نظير است. قله اسطوره‌اي ايرانيان كه در تاريخ پرفراز و نشيب اين سرزمين و اسطوره هاي ايراني روزگاري محل پرورش زال بوده و روزگاري ديگر كاوه دادگر ضحاك ستمگر را در آن به بند كشيده است. امروز خود به تنهايي اسير انبوهي از مشكلات است. پس از چندسال تلاش پيگير كوهنوردان و دوستداران محيط‌زيست، بالاخره در سال گذشته قله دماوند و دامنه‌هاي آن ثبت ملي شد.
در روز 28تيرماه سال 1387 دماوند از سوي بالاترين مقام سازمان ميراث فرهنگي در مراسمي رسمي به عنوان نخستين ميراث طبيعي تاريخ ايران ثبت ملي شد. همچنين با پيشنهاد دوستداران دماوند، روز 13تيرماه به نام روز ملي دماوند نام‌گذاري شد. 13تيرماه روز آغاز جشن تيرگان و روز صعود افسانه‌اي آرش كمانگير به دماوند و پرتاب تير در مرز ميان ايران و توران نيزبه شمار مي رود. ولي افسوس كه امروز اين قله حماسي ايران زمين گرفتار انواع و اقسام آلاينده‌هاست و براي نجاتش دست ياري به سوي همه دوستدارانش دراز مي‌كند.
به گفته برخي از فعالان محيط‌زيست پياز اين گل‌ها در مغازه‌هاي گل فروشي به فروش مي‌رسد. مردم بايد بدانند اين پيازها تنها در منطقه دماوند مي‌رويند و با از بين بردن اين دشت زيبا كودكان و آيندگان خود را از ديدن اين دشت‌هاي زيبا محروم مي‌كنند.
2ـ با برداشت بي‌رويه از معدن‌هاي پوكه صنعتي قله دماوند زخم‌هاي عميقي بر پيكره اين كوه بلند وارد مي‌آيد. بنا به بررسي كارشناسان فعال محيط‌زيست، برداشت بي‌رويه و بدون ارزيابي زيست محيطي از پوكه‌هاي منطقه در چند سال آينده به يك فاجعه تبديل مي‌شود. به تازگي با جاده‌كشي در ارتفاعات برداشت از معدن‌هاي پوكه به ارتفاعات بالاتر نيز رسيده است.
3ـ راهسازي در دامنه‌هاي قله دماوند داستاني ديگر است. در بيشتر كشورهاي دنيا براي بكر ماندن طبيعت از جاده‌سازي در مناطق كوهستاني به شدت جلوگيري مي‌شود. حتي مسيرهاي كوهنوردي را نيز سنگ‌چين مي‌كنند تا مبادا رفت و آمد كوهنوردان يا قاطرهاي باركش باعث فرسايش خاك كوه‌ها شود، ولي در مسيرهاي قله دماوند حتي جاده خاكي را نيز آسفالت مي‌كنند تا كار حمل و نقل پوكه‌هاي معدني آسان‌تر صورت گيرد كه اين امر خود مقدمه‌اي براي از بين رفتن حيات وحش و دشت شقايق است.
4ـ چراي بي‌رويه دام‌ها در اين منطقه هم خود معضل ديگري است. با توجه به آمارهاي موجود، با توجه به خشكسالي‌هاي اخير و احيا نشدن مراتع، چراي بيش از حد دام‌ها مي‌تواند عواقب وخيمي در آينده به بار آورد.
5ـ خوش آب و هوا بودن منطقه دماوند موجب افزايش تعداد ساكنان اين منطقه و تردد زياد گردشگران شده است. اين مسأله همچنين دادن مجوزهاي بيش از حد براي ساخت و ساز ويلا در دماوند را در پي داشته است.
6ـ كوهنوردي و صعود به قله دماوند بايد محدود باشد. در برخي از كشورها براي حفاظت از محيط‌زيست قوانيني وضع شده است. مثلاً فدراسيون كوهنوردي آن كشورها در مسيرهاي پرتردد اجازه نمي‌دهد كه هركس هروقت دلش خواست از كوه بالا برود، و يا قله را چندبار فتح كند. در اين كشورها با گرفتن عوارض و وروديه از صعود بيش از حد به قله‌ها جلوگيري مي‌كنند. البته همه اين پول‌ها خرج ترميم و بازسازي همان مسير كوهنوردي مي‌شود.
7ـ تحميل انواع زباله به دامنه‌هاي كوه و ارتفاعات، مخصوصاً در پناهگاه‌هاي بالاي قله و نوك قله از ديگر مشكلات دماوند است. برخي از گردشگران كه اين روزها تعدادشان هم كم نيست. و همچنين بعضي از كوهنورداني كه با فرهنگ محيط‌زيست آشنايي ندارند، با ريختن زباله‌هاي غيرقابل تجزيه دماوند و دامنه‌هاي آن را به زباله‌داني تبديل كرده‌اند.
8ـ يكي ديگر از بخش‌هاي طبيعي دماوند كه در حال نابودي است، حيات وحش اين منطقه است. خشكسالي و كمبود علوفه، وجود شكارچيان مجاز و غيرمجاز، حضور سگ‌هاي فراوان گله‌ها، رفت و آمد گردشگران در آخر هفته و تردد فراوان كوهنوردان موجب ترس و وحشت حيات وحش دماوند شده است. اين حيوانات ناگزير به ارتفاعات بالا پناه مي‌برند و به علت نامطلوب بودن وضعيت آب و غذا در ارتفاعات بالا رو به نابودي و انقراض مي‌روند.
9ـ گياهان دارويي خودرو در منطقه دماوند نيز به علت برداشت بي‌رويه رو به نابودي است.
10ـ سد لار تأمين كننده بخشي از آب شرب تهران و همچنين مقداري از آب زراعي كشتزارهاي شهرستان آمل است. وجود زباله‌هاي فراوان و كند و كاوهاي معادن موجب آلودگي آب پشت اين سد مي‌شود.
با توجه به موارد ذكر شده قله دماوند و مناطق اطراف آن مورد تهديد جدي است. اگر همه كساني كه از اين منطقه استفاده مي‌كنند، به فكر مهار اين مشكلات نباشند، روزي افسوس اين طبيعت بكر خدادادي را خواهند خورد.
منبع: موسسه ورزشي زيست محيطي كوهستان سبز
/خ
در روز 28تيرماه سال 1387 دماوند از سوي بالاترين مقام سازمان ميراث فرهنگي در مراسمي رسمي به عنوان نخستين ميراث طبيعي تاريخ ايران ثبت ملي شد. همچنين با پيشنهاد دوستداران دماوند، روز 13تيرماه به نام روز ملي دماوند نام‌گذاري شد. 13تيرماه روز آغاز جشن تيرگان و روز صعود افسانه‌اي آرش كمانگير به دماوند و پرتاب تير در مرز ميان ايران و توران نيزبه شمار مي رود. ولي افسوس كه امروز اين قله حماسي ايران زمين گرفتار انواع و اقسام آلاينده‌هاست و براي نجاتش دست ياري به سوي همه دوستدارانش دراز مي‌كند.
اما چه بايد كرد؟
به گفته برخي از فعالان محيط‌زيست پياز اين گل‌ها در مغازه‌هاي گل فروشي به فروش مي‌رسد. مردم بايد بدانند اين پيازها تنها در منطقه دماوند مي‌رويند و با از بين بردن اين دشت زيبا كودكان و آيندگان خود را از ديدن اين دشت‌هاي زيبا محروم مي‌كنند.
2ـ با برداشت بي‌رويه از معدن‌هاي پوكه صنعتي قله دماوند زخم‌هاي عميقي بر پيكره اين كوه بلند وارد مي‌آيد. بنا به بررسي كارشناسان فعال محيط‌زيست، برداشت بي‌رويه و بدون ارزيابي زيست محيطي از پوكه‌هاي منطقه در چند سال آينده به يك فاجعه تبديل مي‌شود. به تازگي با جاده‌كشي در ارتفاعات برداشت از معدن‌هاي پوكه به ارتفاعات بالاتر نيز رسيده است.
3ـ راهسازي در دامنه‌هاي قله دماوند داستاني ديگر است. در بيشتر كشورهاي دنيا براي بكر ماندن طبيعت از جاده‌سازي در مناطق كوهستاني به شدت جلوگيري مي‌شود. حتي مسيرهاي كوهنوردي را نيز سنگ‌چين مي‌كنند تا مبادا رفت و آمد كوهنوردان يا قاطرهاي باركش باعث فرسايش خاك كوه‌ها شود، ولي در مسيرهاي قله دماوند حتي جاده خاكي را نيز آسفالت مي‌كنند تا كار حمل و نقل پوكه‌هاي معدني آسان‌تر صورت گيرد كه اين امر خود مقدمه‌اي براي از بين رفتن حيات وحش و دشت شقايق است.
4ـ چراي بي‌رويه دام‌ها در اين منطقه هم خود معضل ديگري است. با توجه به آمارهاي موجود، با توجه به خشكسالي‌هاي اخير و احيا نشدن مراتع، چراي بيش از حد دام‌ها مي‌تواند عواقب وخيمي در آينده به بار آورد.
5ـ خوش آب و هوا بودن منطقه دماوند موجب افزايش تعداد ساكنان اين منطقه و تردد زياد گردشگران شده است. اين مسأله همچنين دادن مجوزهاي بيش از حد براي ساخت و ساز ويلا در دماوند را در پي داشته است.
6ـ كوهنوردي و صعود به قله دماوند بايد محدود باشد. در برخي از كشورها براي حفاظت از محيط‌زيست قوانيني وضع شده است. مثلاً فدراسيون كوهنوردي آن كشورها در مسيرهاي پرتردد اجازه نمي‌دهد كه هركس هروقت دلش خواست از كوه بالا برود، و يا قله را چندبار فتح كند. در اين كشورها با گرفتن عوارض و وروديه از صعود بيش از حد به قله‌ها جلوگيري مي‌كنند. البته همه اين پول‌ها خرج ترميم و بازسازي همان مسير كوهنوردي مي‌شود.
7ـ تحميل انواع زباله به دامنه‌هاي كوه و ارتفاعات، مخصوصاً در پناهگاه‌هاي بالاي قله و نوك قله از ديگر مشكلات دماوند است. برخي از گردشگران كه اين روزها تعدادشان هم كم نيست. و همچنين بعضي از كوهنورداني كه با فرهنگ محيط‌زيست آشنايي ندارند، با ريختن زباله‌هاي غيرقابل تجزيه دماوند و دامنه‌هاي آن را به زباله‌داني تبديل كرده‌اند.
8ـ يكي ديگر از بخش‌هاي طبيعي دماوند كه در حال نابودي است، حيات وحش اين منطقه است. خشكسالي و كمبود علوفه، وجود شكارچيان مجاز و غيرمجاز، حضور سگ‌هاي فراوان گله‌ها، رفت و آمد گردشگران در آخر هفته و تردد فراوان كوهنوردان موجب ترس و وحشت حيات وحش دماوند شده است. اين حيوانات ناگزير به ارتفاعات بالا پناه مي‌برند و به علت نامطلوب بودن وضعيت آب و غذا در ارتفاعات بالا رو به نابودي و انقراض مي‌روند.
9ـ گياهان دارويي خودرو در منطقه دماوند نيز به علت برداشت بي‌رويه رو به نابودي است.
10ـ سد لار تأمين كننده بخشي از آب شرب تهران و همچنين مقداري از آب زراعي كشتزارهاي شهرستان آمل است. وجود زباله‌هاي فراوان و كند و كاوهاي معادن موجب آلودگي آب پشت اين سد مي‌شود.
با توجه به موارد ذكر شده قله دماوند و مناطق اطراف آن مورد تهديد جدي است. اگر همه كساني كه از اين منطقه استفاده مي‌كنند، به فكر مهار اين مشكلات نباشند، روزي افسوس اين طبيعت بكر خدادادي را خواهند خورد.
منبع: موسسه ورزشي زيست محيطي كوهستان سبز
/خ
