سخنرانی برونوفسکی در بزرگداشت جورج برنارد شاو
چکیده:
جیکوب برونوفسکی دانشمند لهستانی، این سخنرانی را در باره‌ی قدرت علم و جایگاه آن در جامعه، در نوامبر 1950 ایراد کرده است. او به این پرسش می‌پردازد که علم برای انسان زمان جدید، چه کاری انجام داده است؟ به باور برونوفسکی، علم به گسترش عدالت در جهان، یاری رسانده است.
تعداد کلمات: 1077 کلمه / تخمین زمان مطالعه: 5 دقیقه
جیکوب برونوفسکی دانشمند لهستانی، این سخنرانی را در باره‌ی قدرت علم و جایگاه آن در جامعه، در نوامبر 1950 ایراد کرده است. او به این پرسش می‌پردازد که علم برای انسان زمان جدید، چه کاری انجام داده است؟ به باور برونوفسکی، علم به گسترش عدالت در جهان، یاری رسانده است.
تعداد کلمات: 1077 کلمه / تخمین زمان مطالعه: 5 دقیقه
نویسنده: جیکوب برونوفسکی
برگردان: محمّدرضا توکلی صابری
برگردان: محمّدرضا توکلی صابری
سخنرانی برونوفسکی در بزرگداشت جورج برنارد شاو
دستاورد علمی
علوم تکنیکی اروپا 200 تا 300 سال عمر دارند. بگذارید از نزدیک‌ترین زمان به خود شروع کنیم، یعنی 200 سال پیش- سال 1750 - و بگذارید درباره‌ی وضع مردمی مثل خودمان در ماه نوامبر 1750 در انگلستان به اندیشه بپردازیم. در آن زمان انتظار عمر افراد بسیار کم‌تر از 40 سال بود. انتظار عمر در مورد هر فردی امروز که به دنیا می‌آید بیش از 60 سال و اگر دختر باشد 65 سال است. دویست سال علم و تکنیک طول عمر را در کشور انگلستان بیش از 20 سال افزایش داده که با رقم صحیح 50 درصد است.
تا این جا محاسبه کردیم که طول عمر مفید 75 درصد افزایش یافته است. ولی می‌دانید که 200 سال پیش روز با طلوع آفتاب شروع می‌شد و با غروب آفتاب پایان می‌گرفت. بنابراین طول متوسط روز برای کار یا تفریح توده‌ی مردم دوازده ساعت بود. اکنون بیشتر ما روز را ساعت هفت یا هشت صبح شروع می‌کنیم و در حدود یازده شب به پایان می‌رسانیم. یعنی ساعات مفید روز به پانزده تا شانزده ساعت رسیده است. طبعاً این نتیجه‌ی نور مصنوعی، عینک، اتوبوس‌های دیروقت و تمام چیزهایی است که روز را به یک دوره‌ی مؤثر برای زندگی می‌رساند. بدین ترتیب این سه یا چهار ساعت اضافی نشان دهنده‌ی یک چهارم دیگر از طول عمر مؤثر در 200 سال پیش است. می‌خواهم این موضوع را صریح و ساده‌تر بیان کنم: ماه ده سال بیشتر زندگی می‌کنیم زیرا نور برق داریم. مسئله به همین سادگی است. من می‌توانم این محاسبه را باز هم ادامه بدهم ولی عجالتاً همان طور که می‌بینید در این محاسبه طول عمر یک فرد معمولی نسبت به 200 سال پیش از لحاظ زمان و بهداشت دوبرابر شده است.
ابعاد فضا و زمان
خود من فکر می‌کنم که ما بُعد دیگری نیز به دست آورده ایم که نباید آن را فراموش کرد و آن بُعد فضاست. در سالنی به اندازه‌ی این سالن که حدود 200 نفر را جا می‌دهد، تقریباً می‌شود مطمئن بود که افرادی به هندوستان، چین، ژاپن، مصر، اقیانوس آرام، قطب جنوب و استرالیا - و این فهرست را می‌شود به طور نامحدود ادامه داد- رفته اند.
علاقه‌ای ندارم محاسبه کنم که متوسط فاصله‌ای که امروز یک فرد می‌پیماید چه اندازه است- و از مسافتی که برای سر کار رفتن و برگشتن لازم است صحبتی نمی‌کنم- بلکه از فضای مؤثر و جالبی صحبت می‌کنم که گذراندن تعطیلات آخر هفته در بولون تا رفتن سفری به آمریکاست. ولی حدس می‌زنم که اگر این کار را با هر دقتی هم انجام می‌دادیم، درمی‌یافتیم که این امر نیز فضای بیشتری به زندگی ما می‌افزاید همچنان که من پیش از این در مورد زمان افزودم.
من از طول مؤثری که توسط نور برق و به طور ضمنی توسط حمل و نقل با افزایش بعد فضا به عمر ما افزوده شده است سخن گفتم. ولی به لباس‌هایتان بیندیشید به عینک و سمعک و سایر فواید لایحه‌ی طب ملی فکر کنید. همه‌ی آنها نماینده‌ی چیزهایی‌اند که جزء طبیعی زندگانی ما شده‌اند. چیزهایی که قرن هجدهم از آن آگاه نبود. اکنون هنگامی که مردم تصویرهایی از قرن هجدهم نقاشی می‌کنند زنان و مردان بسیاری را در لباس‌هایی با رنگ‌های شاد و جاذب در آن می‌گذارند. اما این رنگ‌های روشن در قرن هجدهم راستش کاملاً ناشناخته بودند زیرا شیمیدان‌ها هنوز آنها را نساخته بودند.
مسلماً نباید این محاسبه را تا حد غیرمعقولی ادامه دهم زیرا در هر لحظه باید خود را در حال ثابت کردن این امر بیابم که همگی ما در عصر مرد بزرگی زیست می‌کنیم که امشب در سوگش نشسته ایم، یعنی برنارد شاو. ولی به نظرم بجا می‌آید اگر هرگونه بحث در مورد علم را با تمرکز بر برخی موضوعات ساده‌ای شروع کنیم که در مورد آن اختلاف نظر وجود ندارد؛ یعنی افزایش طول عمر، علایق، فضا و بالاتر از همه بهبود بی‌سابقه‌ی بهداشت که در این 200 سال محقق شده است. اجازه دهید در این باره کمی رُک باشم. طرف راست یا چپ هر کدام از شما شخصی نشسته است. بر اساس معتدل‌ترین محاسباتی که من حرفم با آن آغاز کردم، ما طول عمر را 50 درصد افزایش داده ایم؛ یعنی امروزه ما سه شخص زنده داریم در حالی که اگر سال 1750 بود دو نفر زنده بودند. حال از شما خواهش می‌کنم به شخص سمت راست و چپ خود نگاه کنید و بگویید «در سال 1750 یکی از سه نفر ما مرده بود».
زندگی پربارتر
من با بررسی ساده‌ی زندگی، بهداشت و فضا شروع کردم. خیلی چیزهای دیگر هست که می‌توان درباره‌اش صحبت کرد ولی تصور می‌کنم این چیزها ربطی به بحث ما ندارد و به خودی خود هم به وضوح خوب هستند. درواقع من هیچ گاه تردیدی در این امر نشنیده ام- جز یک مورد. اشاره‌ی آقای رئیس جلسه به رادیو واقعه‌ای را به یاد من می‌آورد که از این قرار است: عصر یکشنبه‌ای، برنامه‌ای در رادیو داشتم و در آن چیزهایی درباره‌ی طول عمر گفتم. پس از آن برنامه کارت پستالی - در میان نامه‌های دیگر- دریافت کردم که نشانی‌اش این بود: «کلوز، کانتربوری» ولی فوراً باید بیفزایم که نه از اسقف اعظم کانتربوری بود نه از رئیس آن. در این کارت پستال به خط بزرگ، شکسته و قدیمی چنین نوشته شود: «حضرت آقا، دانش نه تنها زیستن در این جهان را تحمل‌ناپذیر ساخته، بلکه ناگزیرمان کرده زندگی را بیست سال بیشتر از سابق تحمل کنیم.» غیر از این یک استثنا، هیچ کس تاکنون در مورد دستاوردهای مثبت دانش، پزشکی و تکنولوژی که از آنها گفتم تردید نکرده است.
دستاورد علمی
علوم تکنیکی اروپا 200 تا 300 سال عمر دارند. بگذارید از نزدیک‌ترین زمان به خود شروع کنیم، یعنی 200 سال پیش- سال 1750 - و بگذارید درباره‌ی وضع مردمی مثل خودمان در ماه نوامبر 1750 در انگلستان به اندیشه بپردازیم. در آن زمان انتظار عمر افراد بسیار کم‌تر از 40 سال بود. انتظار عمر در مورد هر فردی امروز که به دنیا می‌آید بیش از 60 سال و اگر دختر باشد 65 سال است. دویست سال علم و تکنیک طول عمر را در کشور انگلستان بیش از 20 سال افزایش داده که با رقم صحیح 50 درصد است.
تا این جا محاسبه کردیم که طول عمر مفید 75 درصد افزایش یافته است. ولی می‌دانید که 200 سال پیش روز با طلوع آفتاب شروع می‌شد و با غروب آفتاب پایان می‌گرفت. بنابراین طول متوسط روز برای کار یا تفریح توده‌ی مردم دوازده ساعت بود. اکنون بیشتر ما روز را ساعت هفت یا هشت صبح شروع می‌کنیم و در حدود یازده شب به پایان می‌رسانیم. یعنی ساعات مفید روز به پانزده تا شانزده ساعت رسیده است. طبعاً این نتیجه‌ی نور مصنوعی، عینک، اتوبوس‌های دیروقت و تمام چیزهایی است که روز را به یک دوره‌ی مؤثر برای زندگی می‌رساند. بدین ترتیب این سه یا چهار ساعت اضافی نشان دهنده‌ی یک چهارم دیگر از طول عمر مؤثر در 200 سال پیش است. می‌خواهم این موضوع را صریح و ساده‌تر بیان کنم: ماه ده سال بیشتر زندگی می‌کنیم زیرا نور برق داریم. مسئله به همین سادگی است. من می‌توانم این محاسبه را باز هم ادامه بدهم ولی عجالتاً همان طور که می‌بینید در این محاسبه طول عمر یک فرد معمولی نسبت به 200 سال پیش از لحاظ زمان و بهداشت دوبرابر شده است.
ابعاد فضا و زمان
خود من فکر می‌کنم که ما بُعد دیگری نیز به دست آورده ایم که نباید آن را فراموش کرد و آن بُعد فضاست. در سالنی به اندازه‌ی این سالن که حدود 200 نفر را جا می‌دهد، تقریباً می‌شود مطمئن بود که افرادی به هندوستان، چین، ژاپن، مصر، اقیانوس آرام، قطب جنوب و استرالیا - و این فهرست را می‌شود به طور نامحدود ادامه داد- رفته اند.
علاقه‌ای ندارم محاسبه کنم که متوسط فاصله‌ای که امروز یک فرد می‌پیماید چه اندازه است- و از مسافتی که برای سر کار رفتن و برگشتن لازم است صحبتی نمی‌کنم- بلکه از فضای مؤثر و جالبی صحبت می‌کنم که گذراندن تعطیلات آخر هفته در بولون تا رفتن سفری به آمریکاست. ولی حدس می‌زنم که اگر این کار را با هر دقتی هم انجام می‌دادیم، درمی‌یافتیم که این امر نیز فضای بیشتری به زندگی ما می‌افزاید همچنان که من پیش از این در مورد زمان افزودم.
من از طول مؤثری که توسط نور برق و به طور ضمنی توسط حمل و نقل با افزایش بعد فضا به عمر ما افزوده شده است سخن گفتم. ولی به لباس‌هایتان بیندیشید به عینک و سمعک و سایر فواید لایحه‌ی طب ملی فکر کنید. همه‌ی آنها نماینده‌ی چیزهایی‌اند که جزء طبیعی زندگانی ما شده‌اند. چیزهایی که قرن هجدهم از آن آگاه نبود. اکنون هنگامی که مردم تصویرهایی از قرن هجدهم نقاشی می‌کنند زنان و مردان بسیاری را در لباس‌هایی با رنگ‌های شاد و جاذب در آن می‌گذارند. اما این رنگ‌های روشن در قرن هجدهم راستش کاملاً ناشناخته بودند زیرا شیمیدان‌ها هنوز آنها را نساخته بودند.
مسلماً نباید این محاسبه را تا حد غیرمعقولی ادامه دهم زیرا در هر لحظه باید خود را در حال ثابت کردن این امر بیابم که همگی ما در عصر مرد بزرگی زیست می‌کنیم که امشب در سوگش نشسته ایم، یعنی برنارد شاو. ولی به نظرم بجا می‌آید اگر هرگونه بحث در مورد علم را با تمرکز بر برخی موضوعات ساده‌ای شروع کنیم که در مورد آن اختلاف نظر وجود ندارد؛ یعنی افزایش طول عمر، علایق، فضا و بالاتر از همه بهبود بی‌سابقه‌ی بهداشت که در این 200 سال محقق شده است. اجازه دهید در این باره کمی رُک باشم. طرف راست یا چپ هر کدام از شما شخصی نشسته است. بر اساس معتدل‌ترین محاسباتی که من حرفم با آن آغاز کردم، ما طول عمر را 50 درصد افزایش داده ایم؛ یعنی امروزه ما سه شخص زنده داریم در حالی که اگر سال 1750 بود دو نفر زنده بودند. حال از شما خواهش می‌کنم به شخص سمت راست و چپ خود نگاه کنید و بگویید «در سال 1750 یکی از سه نفر ما مرده بود».
زندگی پربارتر
من با بررسی ساده‌ی زندگی، بهداشت و فضا شروع کردم. خیلی چیزهای دیگر هست که می‌توان درباره‌اش صحبت کرد ولی تصور می‌کنم این چیزها ربطی به بحث ما ندارد و به خودی خود هم به وضوح خوب هستند. درواقع من هیچ گاه تردیدی در این امر نشنیده ام- جز یک مورد. اشاره‌ی آقای رئیس جلسه به رادیو واقعه‌ای را به یاد من می‌آورد که از این قرار است: عصر یکشنبه‌ای، برنامه‌ای در رادیو داشتم و در آن چیزهایی درباره‌ی طول عمر گفتم. پس از آن برنامه کارت پستالی - در میان نامه‌های دیگر- دریافت کردم که نشانی‌اش این بود: «کلوز، کانتربوری» ولی فوراً باید بیفزایم که نه از اسقف اعظم کانتربوری بود نه از رئیس آن. در این کارت پستال به خط بزرگ، شکسته و قدیمی چنین نوشته شود: «حضرت آقا، دانش نه تنها زیستن در این جهان را تحمل‌ناپذیر ساخته، بلکه ناگزیرمان کرده زندگی را بیست سال بیشتر از سابق تحمل کنیم.» غیر از این یک استثنا، هیچ کس تاکنون در مورد دستاوردهای مثبت دانش، پزشکی و تکنولوژی که از آنها گفتم تردید نکرده است.
بیشتر بخوانید: چیستی علم و ویژگی‌های آن
این دستاوردها را می‌توان چندین برابر کرد. من از طول مؤثری که توسط نور برق و به طور ضمنی توسط حمل و نقل با افزایش بعد فضا به عمر ما افزوده شده است سخن گفتم. ولی به لباس‌هایتان بیندیشید به عینک و سمعک و سایر فواید لایحه‌ی طب ملی فکر کنید. همه‌ی آنها نماینده‌ی چیزهایی‌اند که جزء طبیعی زندگانی ما شده‌اند. چیزهایی که قرن هجدهم از آن آگاه نبود. اکنون هنگامی که مردم تصویرهایی از قرن هجدهم نقاشی می‌کنند زنان و مردان بسیاری را در لباس‌هایی با رنگ‌های شاد و جاذب در آن می‌گذارند. اما این رنگ‌های روشن در قرن هجدهم راستش کاملاً ناشناخته بودند زیرا شیمیدان‌ها هنوز آنها را نساخته بودند.
به اطراف خود نگاه کنید؛ عملاً هر رنگ زیبایی را که می‌بینید یک اختراع شیمیایی پنجاه سال گذشته است. دانش یک موضوع کسل کننده و یکنواخت نیست: همان قدر که زندگی ما را طولانی کرده است همان قدر هم زندگی ما را تمیز و زیبا و مطبوع ساخته است.
ادامه دارد..
منبع:
علم چیست؟ جستارهایی درباره‌ی فلسفه، پژوهش و آموزش علم، محمد رضا توکلی صابری، تهران، اختران، چاپ اول. (1397)
به اطراف خود نگاه کنید؛ عملاً هر رنگ زیبایی را که می‌بینید یک اختراع شیمیایی پنجاه سال گذشته است. دانش یک موضوع کسل کننده و یکنواخت نیست: همان قدر که زندگی ما را طولانی کرده است همان قدر هم زندگی ما را تمیز و زیبا و مطبوع ساخته است.
ادامه دارد..
منبع:
علم چیست؟ جستارهایی درباره‌ی فلسفه، پژوهش و آموزش علم، محمد رضا توکلی صابری، تهران، اختران، چاپ اول. (1397)
بیشتر بخوانید:
تعریف علم
علم چیست؟
علم از نظر علامه طباطبایی
