تاریخ فشردگی جهان

چکیده:
با پیشرفت مرحله نوین جهانی شدن سنت ترسیم نقشه جهان، با وجوه درهم و برهمی از التزامات علمی و ایدئولوژیک گسترش پیدا کرد به نحوی که میتوان گفت گفتمان ترسیم نقشه جهان با آمیزشی از ملاحظات جغرافیایی (مثل شمال به جنوب یا شرق به غرب) و اشکال سیاسی، اقتصادی و فرهنگی خود به بخشی از فرهنگ جهانی - سیاسی تبدیل شده است.
 
تعداد کلمات: 1441 کلمه / تخمین زمان مطالعه:  7 دقیقه

نویسنده : رونالد رابرتسون
برگردان : کمال پولادی

 «ترسیم نقشه» علمی - اجتماعی جهان اکنون رویه رایجی شده است. این کاردر دهه ۱۹۶۰ با پیدایش اصطلاح جهان سوم و تقسیم جهان به دو قطب مختلف شامل جهان اول (لیبرال - سرمایه داری) و جهان دوم (صنعتی - کمونیست) رواج پیدا کرد. با پیشرفت مرحله نوین جهانی شدن سنت ترسیم نقشه جهان، با وجوه درهم و برهمی از التزامات علمی و ایدئولوژیک گسترش پیدا کرد به نحوی که میتوان گفت گفتمان ترسیم نقشه جهان با آمیزشی از ملاحظات جغرافیایی (مثل شمال به جنوب یا شرق به غرب) و اشکال سیاسی، اقتصادی و فرهنگی خود به بخشی از فرهنگ جهانی - سیاسی تبدیل شده است. برخی از این تلاش ها به کارهای مهمی انجامیده است؛ مثل کار پوهان گالتون با عنوان جهان واقعی (1980) و کار پیترورسلی در بحث مفصل در باره فرهنگ های «سه جهان». نوع کارهایی که ما را با شدت هر چه بیشتر به یاد شکاف ها و گسستهای موجود در جهان می اندازد، در واقع پادزهری در مقابل نظریات کسانی است که از جهان واحد در قالب افسانه «دهکده جهانی» سخن می گویند. با این حال نمی توان انکار کرد که اکنون جهان در باره گذشته، حتا گذشته نزدیک، مثلا دهه ۱۹۵۰، در جهت یگانه شدن پیشرفت زیادی کرده است. مسئله اصلی قالب یا ساختاری است که این تحول در چهارچوب آن به وقوع پیوسته است. اینکه این قالب در واقع بر برخی مناطق تحمیل شده است نباید ما را از ترازبندی مفهوم ساختارگزینی جهان باز دارد.
 یکی از مسائل مهم در این زمینه اوج گیری پدیده دولت به ملت یا به صورتی مغشوشتر جامعه ملی طی حدود نیمه قرن هجدهم و در همان حال آگاهی از یگانه بودن (به مفهوم غیر عادی بودن آن) در تاریخ است (1986 ,MCNeill). پدیده دولت به ملت (همگن یا در واقع همگن پنداشته شده به لحاظ فرهنگی) ساخت خاصی در صورت حیات انسان است. اما اینکه ما خودمان به طور فزاینده ای در معرض قیدهای دولت ملی بوده ایم، معنی اش این نیست که به لحاظ تحلیلی نیز باید در تفسیر و درک جهان آن را به مثابه نقطه عزیمت اصلی برگزینم. به همین دلیل است که به نظر من جامعه ملی را نه فقط باید یکی از اجزا و نقاط ارجاع مهم در تحلیل شرایط جهانی - بشری دانست، بلکه حتا مهم تر از آن باید گسترش جوامع ملی در قرن بیستم را یکی از وجوه جهانی شدن فرض کرد
من در اینجا مدل مجملی از جهانی شدن را ارائه میدهم. در این مدل دعوی بزرگی در باره عوامل اولیه مکانیسم های بزرگ و مسائلی از این قبیل مطرح نشده است. به جای آن به گرایشهای محدودیت بخشی اشاره شده است که درسالهای اخیر در مورد نظم و فشرده شدن جهان عمل کرده است.
 
یکی از مسائل مهم در این زمینه اوج گیری پدیده دولت به ملت یا به صورتی مغشوشتر جامعه ملی طی حدود نیمه قرن هجدهم و در همان حال آگاهی از یگانه بودن (به مفهوم غیر عادی بودن آن) در تاریخ است (1986 ,MCNeill). پدیده دولت به ملت (همگن یا در واقع همگن پنداشته شده به لحاظ فرهنگی) ساخت خاصی در صورت حیات انسان است. اما اینکه ما خودمان به طور فزاینده ای در معرض قیدهای دولت ملی بوده ایم، معنی اش این نیست که به لحاظ تحلیلی نیز باید در تفسیر و درک جهان آن را به مثابه نقطه عزیمت اصلی برگزینم. به همین دلیل است که به نظر من جامعه ملی را نه فقط باید یکی از اجزا و نقاط ارجاع مهم در تحلیل شرایط جهانی - بشری دانست، بلکه حتا مهم تر از آن باید گسترش جوامع ملی در قرن بیستم را یکی از وجوه جهانی شدن فرض کرد  و به این نکته توجه کرد که انتشار مفهوم دولت ملی به عنوان قالب نهادینه شده جامعه در تسریع جهانی شدن اهمیت اصلی داشته است. من همچنین گفته ام که غیر از نظامهای دولت ملی و نظام بین المللی دو مؤلفه فرد و نوع نیز از دیگر مؤلفه های چهارگانه جهانی شدن است. در مناسبات متحول بین این مؤلفه ها و ارتقای مرتبه آنهاست که فرایند جهانی شدن در قرون اخیر به پیش رفته است. الگوی دولت به ملت مسلما در معرض تأثیرها و فشارهای گوناگون اقتصادی، سیاسی و غیره قرار داشته و از آنها تبعیت کرده است. با این حال من در اینجا فقط می خواهم لزوم درکی کلی از وضعیت جهانی را توجیه کنم.
 
در این جا مسیر تاریخی فشرده شدن و پیچیده شدن جهان تا حد اعلای امروزین را به صورت طرح وار بیان میکنم
مرحله اول: مرحله نطفه ای که از اوایل قرن پانزدهم تا قرن هجدهم در اروپا ادامه داشت. آغاز رشد اجتماعات ملی و نزول نظام «فراملی» قرون وسطا، گستردگی حیطه نفوذ کلیسای کاتولیک، تحکیم مفاهیم فرد و ایده های مربوط به بشریت، نظریه خورشید محوری جهان و پیدایش جغرافیای جدید.
 
گسترش تقویم گریگوری.
مرحله دوم: مرحله آغاز جهانی شدن که از نیمه قرن هجدهم تا دهه ۱۸۷۰ - اساسا در اروپا به ادامه یافت. گرایش شدید به ایده دولت واحد همگن، تبلور انگاره روابط رسمی بین المللی و فرد به عنوان شهروند، انگار باز هم انضمامی تر از بشریت. گسترش چشمگیر میثاقها و نمایندگی های مرتبط با تنظیم روابط بین المللی و فراملی. نمایشگاههای بین المللی، آغاز «پذیرش» جوامع غیراروپایی به «جامعه بین المللی»، ترازبندی موضوع ملی - بین المللی.