وجوه عمده پیشینه مفهوم نوستالژی (قسمت سوم)

نوستالژی و شکل‌گیری قالب جهانی شدن
 

چکیده:
واقعیت این است که نوستالژی وجودی از بسیاری جهات به شیوه ناسیونالیستی در نوستالژی خودخواسته ادغام شد، که اکنون، از بیشتر جهات به شیوه سرمایه دارانه در نوستالژی مصرف گرایانه ادغام شده است، در حالی که این نیز در سنجش نهادینه شدن جهانی مسئلہ عام شدگی خاص و خاص شدگی عام در هم سرشته می شود.

تعداد کلمات: 1616 کلمه / تخمین زمان مطالعه: 8  دقیقه

نویسنده : رونالد رابرتسون
برگردان : کمال پولادی

روشن است که نوستالژی در قرن بیستم ارتباط نزدیکی با مصرف گرایی دارد. نوستالژی در زمان ما در قیاس با نوستالژی خودخواسته و ترکیبی در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم که جزء اصلی سیاست فرهنگی بود، اساسأ هم اقتصادی است، به این مفهوم که محصول عمده سرمایه داری جهانی است که خود متصل به رابطه عام و خاص است) و هم به لحاظ فرهنگی بیشتر «دموکراتیک» است. البته معنی این سخن آن نیست که نوستالژی خودخواسته و دارای انگیزه سیاسی به کلی کنار زده شده است. با وجود نوستالژی بیرق برافراشته آمریکای اسطوره ای، اسطوره سازی اوکانی، استفاده زیرکانه سیاسی از اندیشه یکتا بودن ژاپن، استفاده نوستالژیک در مشروعیت دادن به ناسیونالیسم قومی در سرزمینهای شوروی سابق، پرورش فکر «خلوص چینی» و غیره و غیره چه کسی می تواند این را بگوید؟ (حال بگذریم از نوستالژی مشخصأ جهانی که بار دیگر به آن باز خواهم گشت. بنابراین نکته مورد نظر من این است که نوستالژی در شکل هدایت شده سیاسی اش اکنون در نوع گسترده تر و رایج تر نوستالژی مصرف گرایانه متبلور شده است، هر چند که از پارهای جهات مولد آن نیز هست. اکنون تقاضای مشخص و گسترده ای برای نوستالژی وجود دارد. پیش از اواخر قرن نوزدهم، زمانی که هنوز یورش جهانی شدن مدرن شروع نشده بود، نوع مستقیم تری از نوستالژی وجودی که به طور طبیعی تر» از بیگانگی و غربت انسان بر میخاست، رایج بود. معنی این حرف آن نیست که نوستالژی وجودی سپس جایش را به نوستالژی خودخواسته داد تا خود جایش را به نوستالژی مصرف گرایی دهد). واقعیت این است که نوستالژی وجودی از بسیاری جهات به شیوه ناسیونالیستی در نوستالژی خودخواسته ادغام شد، که اکنون، از بیشتر جهات به شیوه سرمایه دارانه در نوستالژی مصرف گرایانه ادغام شده است، در حالی که این نیز در سنجش نهادینه شدن جهانی مسئلہ عام شدگی خاص و خاص شدگی عام در هم سرشته می شود.

استدلال من این است که ریشه آنچه را که نیرن نوستالژی خودخواسته خوانده است، به بهترین وجه، در ارجاع به مرحله جهانی شدن طی دوره ۱۸۷۰ - ۱۹۲۵ قابل فهم است و اینکه ما اکنون در مرحله دیگری از جهانی شدن به سر می بریم؛ در حالی که دوره 1925 -1968 نوعی دورۂ فترت انگاشته میشود. این مرحله سوم و مدرن از جهانی شدن نوع پیچیده تر و به لحاظ جهانی نهادینه شده تری از نوستالژی را ایجاد می کند. با توجه به وضعیت سیال «امور جهان» در زمان نوشتن هر سخن تحلیلی در باره این مسئله خود یقینا به بخشی از فرایند بازساخت واقعیت جهانی معاصر تبدیل می شود. شاید این نکته را به وجه بهتر بتوان بر حسب مباحثی که با سخنان فوکویاما در باره «پایان تاریخ» به راه افتاد توضیح داد. (فوکویاما بعد کتاب دیگری منتشر کرد و همین موضوع را به شیوه متفاوت تحلیل کرد و بر مبارزه برای به رسمیت شناخته شدن»، به عنوان عامل اصلی در امور انسانی و بیناجامعهای، تأکید کرد. این موضوع از نیچه گرفته شده است و در کارهای وبر به صورت ارجاع خاص به آلمان دیده میشود). فوکویاما که، دست کم تا حدودی، به عنوان نایب رییس اداره برنامه ریزی سیاسی وزارت امور خارجه آمریکا و همچنین به عنوان مرید تفسیر الکساندر کوزو از هگل مطلب مینویسد، از «نوستالژی پرقدرتی» سخن میگوید که «در زمانی که تاریخ وجود داشت» آن را احساس کرده است (18 :1989 ,Fukuyama). ظاهرا پایان جنگ سرد بین اتحاد شوروی و ایالات متحد و به اصطلاح پیروزی «اندیشه غربی» (3 :1989 ,Fukuyama) باعث شده است که فوکویاما احساس کند که نوستالژی برای مدتی در آینده، حتا در دنیای پسا تاریخی، همچنان محرک رقابت و منازعه» خواهد بود (18 :1989 ,Fukuyama). به نظر فوکویاما «خود چشم انداز قرنها کسالت... به آغاز مجدد تاریخ خدمت» خواهد کرد.