چکیده:
در پرتو دولت مهدوی، دانش، تکنیک و اقتصاد، پیشرفت حیرت‌انگیزی خواهند داشت که به گونه‌ای با یکدیگر ارتباط دارند.
تعداد کلمات:1121 / تخمین زمان مطالعه: 6 دقیقه
در پرتو دولت مهدوی، دانش، تکنیک و اقتصاد، پیشرفت حیرت‌انگیزی خواهند داشت که به گونه‌ای با یکدیگر ارتباط دارند.
تعداد کلمات:1121 / تخمین زمان مطالعه: 6 دقیقه
.jpg "جهان بعد از ظهور (بخش سوم)")
نویسنده: کبری خدابخش
وضعیت پیشرفت‌های علمی در عصر حکومت حضرت مهدی(عج) چگونه خواهد بود؟
در پرتو دولت مهدوی، دانش، تکنیک و اقتصاد، پیشرفت حیرت‌انگیزی خواهند داشت که به گونه‌ای با یکدیگر ارتباط دارند.
پیشرفت برق‌آسای علوم:
این مسئله در روایات بسیار گویا و روشن مطرح شده است؛ علوم 27 شاخه دارد که تنها دو شاخه از آن تا زمان ظهور برای بشر آشکار خواهد شد و 25 شاخۀ دیگر در زمان دولت آرمانی امام زمان(عج) آشکار می‌شود.[1] بنابراین پیشرفت علوم، دوازده برابر بیشتر از همۀ اعصار گذشته خواهد بود. روایات دیگری هم در این خصوص آمده است که عقل بشر در زمان ظهور حضرت کامل خواهد شد،[2] و راه اندیشیدن و خردورزی و شکوفایی دانش و بستر کمال برای انسان هموار خواهد شد، و امام مهدی(عج)، جهل و نادانی را از ساحت فکر و اندیشۀ بشر خواهد زدود.
پیشرفت تکنیک و فنآوری:
در این زمینه احادیثی وجود دارد که از زاویه‌های متفاوت به مسئله می‌نگرند. بی‌شک، تکنولوژی زمان حضرت(عج) بسیار متفاوت با فنآوری امروزی بشر خواهد بود که به بی‌دینی گرفتار شده است. دیگر این‌که در زمان حضرت(عج) محدودیت حاکم بر تکنولوژی امروز بشر وجود نخواهد داشت و گسترۀ آن بسیار وسیع‌تر از آن خواهد بود که بشر امروز بتواند آن را درک کند.
نکتۀ پایانی در جهت‌دار شدن علم است. دین‌خواهی در زمان حضرت، همراه و هم‌زمان با علم می‌گسترد و انسان آن عصر، دین‌داری و پیشرفت فنآوری را ناسازگار نمی‌بیند.
بنابر روایات، انرژی و استفاده از انرژی غیرخورشیدی،[3] وسایل سریع‌السیر،[4] صدا و تصویر به گونه‌ای شهودی و حضوری در گسترۀ عالم هستی کارآمد خواهند شد؛[5] همه چیز مانند کف دست، پیش روی خواهد بود و حضرت بر همۀ عالم فرمان خواهد راند؛[6] نیکان در آزادی کامل، و بدان محدود شده خواهند بود.[7] تمام این‌ها در سایۀ حکومت امام عصر(عج) تحقق می‌پذیرد که بشر نظیر آن را هنوز تجربه نکرده است.
البته همۀ این پیشرفت‌های عظیم و تعجب‌برانگیز، از طریق اعجاز صورت نمی‌گیرد بلکه این پیشرفت‌ها محصول تکامل علمی عصر بعد از ظهور است؛ زیرا زندگی بشر در این عالم باید مطابق سنن حاکم بر طبیعت باشد، نه اعجاز که استثنا به شمار می‌رود و در موارد ضروری اتفاق می‌افتد. پس در دوران ظهور حضرت، صنایع و تکنولوژی تکامل می‌یابد.
پیشرفت‌های عظیم اقتصادی:
وقتی علم و دانش ترقی کرد و صنایع و تکنولوژی مطابق نیاز فراهم آمد، ناگزیر اقتصاد رشد خواهد کرد؛ یعنی پیشرفت علمی و فنآوری، اقتصاد توسعه‌یافته‌ای را نیز دربر خواهد داشت؛ چنان‌که در آموزه‌های دینی ما آمده: گنجینه‌های زمین بر او ظاهر می‌شود و در سراسر جهان، ویرانی باقی نخواهد ماند... .[8]
یا این‌که:
زمین برکاتش را خارج می‌سازد.[9] و یا گفتۀ پیامبرخدا(ص) که فرمود: امت من در زمان مهدی(عج) به نعمت‌هایی دست می‌یابند که پیش از آن و در هیچ دوره‌ای بدان دست نیافته‌اند. در آن روزگار، آسمان فراوان باران دهد، و زمین هیچ روییدنی را در دل خود نگاه ندارد.[10]
یا این‌که مردم آن‌گونه معیشتی با رفاه خواهند داشت که کسی یافت نمی‌شود تا به او زکات دهند؛ یعنی مستحق زکات وجود ندارد.[11]
از این روایات می‌توان استفاده کرد که در عصر امام زمان(عج) توسعۀ همه‌جانبه و موزونی اتفاق خواهد افتاد که همۀ مردم از این توسعۀ اقتصادی برخوردار خواهند شد. وقتی فرآورده‌های زراعی فراوان شود و عمران و آبادانی گسترش پیدا کند و زمین همۀ برکاتش را تقدیم حضرت نماید، دیگر چیزی به نام فقر اقتصادی و جامعۀ طبقاتی مفهوم نخواهد داشت.
مدینۀ فاضله پس از ظهور امام زمان(عج) چگونه است؟
آرمان‌های گذشته و آیندۀ بشر در عصر ظهور و استقرار دولت کریمۀ مهدوی محقق می‌شود. در آیات و روایات به برخی از نمادهای آن زمان اشاره شده است که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از: تحقق عدالت جهانی در همۀ ابعاد زندگی جامعۀ آن روز، امنیت فراگیر، رفاه و آسایش همراه با نشاط معنوی، رشد شگفت‌انگیز علوم، گسترش فرهنگ دینی و اسلامی در همۀ شئون جامعه و مهم‌تر از آن، تربیت اخلاقی و معنوی و رشد بی‌نظیر فرهنگ دینی در همۀ ابعاد در میان مردم آن عصر.[12]
آیا هنگام ظهور امام زمان(عج) مدینۀ فاضله تحقق می‌یابد؛ با وجود این، آیا درست است که پیرزنی آن حضرت را شهید می‌کند؛ آیا آن پیرزن از افراد مدینۀ فاضله است یا خیر؟
براساس آیات و روایات اسلامی، پس از ظهور امام عصر(عج) و تشکیل دولت جهانی عدالت‌گستر، مدینۀ فاضلۀ اسلامی محقق خواهد شد؛ آرمان‌شهری پدید خواهد آمد که همۀ انسان‌های حق‌طلب در آرزوی آن، و همۀ انبیا و اولیا درپی تحقق آن بوده‌اند. ویژگی مدینۀ فاضله در کتب فلاسفه و عرفا آمده و جای بحث آن در این‌جا نیست؛ اما به اختصار باید گفت که مراد از مدینۀ فاضله آن است که زمین مانند شهری می‌شود که در آن به همۀ نیازهای طبیعی و معقول بشر پاسخ داده می‌شود و آدمی به کرامت واقعی خود می‌رسد. در آن‌جا خبری از ظلم و بیدادگری، کینه و غرض‌ورزی، جهل و بی‌خردی، ناامنی و نگرانی و... نخواهد بود. اما نباید تصور شود که تحقق مدینۀ فاضله، به معنی شایستگی همۀ افراد و ساکنان این شهر است. اگرچه خوبی‌ها، ارزش‌ها و صفات نیکو، چهرۀ غالب مدینۀ فاضله است و اعضای آرمان‌شهر مهدوی به دلیل رشد عقلانی و انسانی، از تعامل اجتماعی بسیار خوبی بهره‌مندند، در عین حال ممکن است افراد تبه‌کار و مجرم هم پیدا شوند؛ چراکه اختیار و ارادۀ انسان، حقیقتی تغییرنایافتنی است و امکان دارد کسانی به دلیل پیروی از هوای نفس گرفتار گناه شوند. ولی مهم آن است که در مدینۀ فاضله، گناه و تباهی، چهرۀ زشت جامعۀ انسانی است و به هیچ وجه در قالب یک ارزش تحقق نخواهد یافت. از این‌رو، مجرم و تبه‌کار پیوسته احساس ناامنی می‌کنند و در صورتی که جرمشان تجاوز به حقوق دیگران باشد، قطعاً به سزای عمل خود خواهند رسید.
اما داستان شهادت امام به دست یک پیرزن، سند و مدرک محکمی ندارد[13] و به فرض صحت و تحقق چنین امری، با ایجاد مدینۀ فاضله منافاتی ندارد؛ زیرا همان‌گونه که گذشت، در مدینۀ فاضله قوانین حاکم بر جامعه و اجرای آن‌ها به گونه‌ای عالی و کامل است که بیشتر افراد این جامعه در کمال و رشد به سر می‌برند؛ ولی این بدین معنا نیست که هیچ انسان شقی روی زمین یافت نشود و هیچ انسانی در خلوت خود گناه نکند و انسان‌ها هوا و هوس نداشته باشند. بلکه بدین معناست که بیش‌ترینِ افراد جامعۀ انسانی آن روز، بر هوا و هوس خود غالب گشته، تفکر آنان به کمال می‌رسد. اما در این میان، افراد پستی نیز ممکن است یافت شوند.
در پرتو دولت مهدوی، دانش، تکنیک و اقتصاد، پیشرفت حیرت‌انگیزی خواهند داشت که به گونه‌ای با یکدیگر ارتباط دارند.
پیشرفت برق‌آسای علوم:
این مسئله در روایات بسیار گویا و روشن مطرح شده است؛ علوم 27 شاخه دارد که تنها دو شاخه از آن تا زمان ظهور برای بشر آشکار خواهد شد و 25 شاخۀ دیگر در زمان دولت آرمانی امام زمان(عج) آشکار می‌شود.[1] بنابراین پیشرفت علوم، دوازده برابر بیشتر از همۀ اعصار گذشته خواهد بود. روایات دیگری هم در این خصوص آمده است که عقل بشر در زمان ظهور حضرت کامل خواهد شد،[2] و راه اندیشیدن و خردورزی و شکوفایی دانش و بستر کمال برای انسان هموار خواهد شد، و امام مهدی(عج)، جهل و نادانی را از ساحت فکر و اندیشۀ بشر خواهد زدود.
پیشرفت تکنیک و فنآوری:
در این زمینه احادیثی وجود دارد که از زاویه‌های متفاوت به مسئله می‌نگرند. بی‌شک، تکنولوژی زمان حضرت(عج) بسیار متفاوت با فنآوری امروزی بشر خواهد بود که به بی‌دینی گرفتار شده است. دیگر این‌که در زمان حضرت(عج) محدودیت حاکم بر تکنولوژی امروز بشر وجود نخواهد داشت و گسترۀ آن بسیار وسیع‌تر از آن خواهد بود که بشر امروز بتواند آن را درک کند.
نکتۀ پایانی در جهت‌دار شدن علم است. دین‌خواهی در زمان حضرت، همراه و هم‌زمان با علم می‌گسترد و انسان آن عصر، دین‌داری و پیشرفت فنآوری را ناسازگار نمی‌بیند.
بنابر روایات، انرژی و استفاده از انرژی غیرخورشیدی،[3] وسایل سریع‌السیر،[4] صدا و تصویر به گونه‌ای شهودی و حضوری در گسترۀ عالم هستی کارآمد خواهند شد؛[5] همه چیز مانند کف دست، پیش روی خواهد بود و حضرت بر همۀ عالم فرمان خواهد راند؛[6] نیکان در آزادی کامل، و بدان محدود شده خواهند بود.[7] تمام این‌ها در سایۀ حکومت امام عصر(عج) تحقق می‌پذیرد که بشر نظیر آن را هنوز تجربه نکرده است.
البته همۀ این پیشرفت‌های عظیم و تعجب‌برانگیز، از طریق اعجاز صورت نمی‌گیرد بلکه این پیشرفت‌ها محصول تکامل علمی عصر بعد از ظهور است؛ زیرا زندگی بشر در این عالم باید مطابق سنن حاکم بر طبیعت باشد، نه اعجاز که استثنا به شمار می‌رود و در موارد ضروری اتفاق می‌افتد. پس در دوران ظهور حضرت، صنایع و تکنولوژی تکامل می‌یابد.
پیشرفت‌های عظیم اقتصادی:
وقتی علم و دانش ترقی کرد و صنایع و تکنولوژی مطابق نیاز فراهم آمد، ناگزیر اقتصاد رشد خواهد کرد؛ یعنی پیشرفت علمی و فنآوری، اقتصاد توسعه‌یافته‌ای را نیز دربر خواهد داشت؛ چنان‌که در آموزه‌های دینی ما آمده: گنجینه‌های زمین بر او ظاهر می‌شود و در سراسر جهان، ویرانی باقی نخواهد ماند... .[8]
یا این‌که:
زمین برکاتش را خارج می‌سازد.[9] و یا گفتۀ پیامبرخدا(ص) که فرمود: امت من در زمان مهدی(عج) به نعمت‌هایی دست می‌یابند که پیش از آن و در هیچ دوره‌ای بدان دست نیافته‌اند. در آن روزگار، آسمان فراوان باران دهد، و زمین هیچ روییدنی را در دل خود نگاه ندارد.[10]
یا این‌که مردم آن‌گونه معیشتی با رفاه خواهند داشت که کسی یافت نمی‌شود تا به او زکات دهند؛ یعنی مستحق زکات وجود ندارد.[11]
از این روایات می‌توان استفاده کرد که در عصر امام زمان(عج) توسعۀ همه‌جانبه و موزونی اتفاق خواهد افتاد که همۀ مردم از این توسعۀ اقتصادی برخوردار خواهند شد. وقتی فرآورده‌های زراعی فراوان شود و عمران و آبادانی گسترش پیدا کند و زمین همۀ برکاتش را تقدیم حضرت نماید، دیگر چیزی به نام فقر اقتصادی و جامعۀ طبقاتی مفهوم نخواهد داشت.
مدینۀ فاضله پس از ظهور امام زمان(عج) چگونه است؟
آرمان‌های گذشته و آیندۀ بشر در عصر ظهور و استقرار دولت کریمۀ مهدوی محقق می‌شود. در آیات و روایات به برخی از نمادهای آن زمان اشاره شده است که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از: تحقق عدالت جهانی در همۀ ابعاد زندگی جامعۀ آن روز، امنیت فراگیر، رفاه و آسایش همراه با نشاط معنوی، رشد شگفت‌انگیز علوم، گسترش فرهنگ دینی و اسلامی در همۀ شئون جامعه و مهم‌تر از آن، تربیت اخلاقی و معنوی و رشد بی‌نظیر فرهنگ دینی در همۀ ابعاد در میان مردم آن عصر.[12]
آیا هنگام ظهور امام زمان(عج) مدینۀ فاضله تحقق می‌یابد؛ با وجود این، آیا درست است که پیرزنی آن حضرت را شهید می‌کند؛ آیا آن پیرزن از افراد مدینۀ فاضله است یا خیر؟
براساس آیات و روایات اسلامی، پس از ظهور امام عصر(عج) و تشکیل دولت جهانی عدالت‌گستر، مدینۀ فاضلۀ اسلامی محقق خواهد شد؛ آرمان‌شهری پدید خواهد آمد که همۀ انسان‌های حق‌طلب در آرزوی آن، و همۀ انبیا و اولیا درپی تحقق آن بوده‌اند. ویژگی مدینۀ فاضله در کتب فلاسفه و عرفا آمده و جای بحث آن در این‌جا نیست؛ اما به اختصار باید گفت که مراد از مدینۀ فاضله آن است که زمین مانند شهری می‌شود که در آن به همۀ نیازهای طبیعی و معقول بشر پاسخ داده می‌شود و آدمی به کرامت واقعی خود می‌رسد. در آن‌جا خبری از ظلم و بیدادگری، کینه و غرض‌ورزی، جهل و بی‌خردی، ناامنی و نگرانی و... نخواهد بود. اما نباید تصور شود که تحقق مدینۀ فاضله، به معنی شایستگی همۀ افراد و ساکنان این شهر است. اگرچه خوبی‌ها، ارزش‌ها و صفات نیکو، چهرۀ غالب مدینۀ فاضله است و اعضای آرمان‌شهر مهدوی به دلیل رشد عقلانی و انسانی، از تعامل اجتماعی بسیار خوبی بهره‌مندند، در عین حال ممکن است افراد تبه‌کار و مجرم هم پیدا شوند؛ چراکه اختیار و ارادۀ انسان، حقیقتی تغییرنایافتنی است و امکان دارد کسانی به دلیل پیروی از هوای نفس گرفتار گناه شوند. ولی مهم آن است که در مدینۀ فاضله، گناه و تباهی، چهرۀ زشت جامعۀ انسانی است و به هیچ وجه در قالب یک ارزش تحقق نخواهد یافت. از این‌رو، مجرم و تبه‌کار پیوسته احساس ناامنی می‌کنند و در صورتی که جرمشان تجاوز به حقوق دیگران باشد، قطعاً به سزای عمل خود خواهند رسید.
اما داستان شهادت امام به دست یک پیرزن، سند و مدرک محکمی ندارد[13] و به فرض صحت و تحقق چنین امری، با ایجاد مدینۀ فاضله منافاتی ندارد؛ زیرا همان‌گونه که گذشت، در مدینۀ فاضله قوانین حاکم بر جامعه و اجرای آن‌ها به گونه‌ای عالی و کامل است که بیشتر افراد این جامعه در کمال و رشد به سر می‌برند؛ ولی این بدین معنا نیست که هیچ انسان شقی روی زمین یافت نشود و هیچ انسانی در خلوت خود گناه نکند و انسان‌ها هوا و هوس نداشته باشند. بلکه بدین معناست که بیش‌ترینِ افراد جامعۀ انسانی آن روز، بر هوا و هوس خود غالب گشته، تفکر آنان به کمال می‌رسد. اما در این میان، افراد پستی نیز ممکن است یافت شوند.
پی نوشت:
[1]. بحارالانوار، ج52، ص336؛ (امام صادق(ع)).
[2]. همان، ص328؛ (امام باقر(ع)).
[3]. همان، ج52، ص337؛ (امام صادق(ع)).
[4]. همان، ص321؛ (امام باقر(ع)).
[5]. همان، ص391؛ (امام صادق(ع)).
[6]. همان، ص328؛ (امام صادق(ع)).
[7]. همان، ص390؛ (امام باقر(ع)).
[8]. منتخب‌الاثر، ص482؛ کمال‌الدین، ج1، ص331.
[9]. بحارالانوار، ج52، ص338.
[10]. همان، ج51، ص83.
[11]. همان، ج52، ص337. نرم افزار مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی
[12]. برای اطلاع بیشتر نک: سیمای آفتاب، حبیب‌الله طاهری.
[13]. الزام الناصب، ص190، مطلبی در این زمینه نقل می‌کند که سند ندارد، در نتیجه ضعیف است.
