قدرت دید آدم‌ها با هم تفاوت جدی دارد. بعضی‌ها نهایتا عصر امروز را می‌بینند، برخی می‌توانند تا آخر هفته جاری را ببینند و عده‌ای هم هستند که تا پایان سال را می‌توانند در دامنه فکری خود داشته باشند. از این گروه که بگذریم با دسته بالاتری از انسان‌ها روبرو می‌شویم که قدرت دیدشان در زندگی بسیار بالاست. آنها دوره‌های مختلف زندگی را در نظر می‌گیرند و برای آن برنامه‌ریزی می‌کنند. مثلا الان که دوره نوجوانی را می‌گذرانند، برای جوانی و بزرگسالی خود طرح دارند، شغل و تحصیل خود را مشخص کرده‌اند و برنامه‌های امروزشان قدمی به سوی آن اهداف است.
پیشنهاد خداوند
نگاه به آینده، یعنى نگاه به روشنایى؛ نگاهى که در آن «امید»، «حرکت» و «تلاش» وجود دارد. این نگاه در قرآن هم ستوده شده است. پیشنهاد خداوند را بشنویم:
«یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ لْتَنْظُرْ نَفْسٌ ما قَدَّمَتْ لِغَدٍ وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ خَبیرٌ بِما تَعْمَلُونَ؛ اى کسانى که ایمان آورده اید، از خدا پروا دارید و هر کسى باید بنگرد که براى فردا[ى خود] از پیش چه فرستاده است و [باز] از خدا بترسید. در حقیقت، خدا به آنچه مى کنید آگاه است». همانطور که می‌بینید، خداوند هم ما را به آینده‌نگری و توجه به فردا سفارش می‌کند، ولی با یک تفاوت و امتیاز جدی نسبت به دیگران. خداوند از ما می‌خواهد که قدرت آینده‌نگری و زوم خود را درباره فردا، برای یک ابدیت و همیشه تنظیم کنیم. وقتی نگاه ما، ساختن یک موفقیت پایدار و همیشگی است، به دنبال آن مراقبت بیشتری از خودمان می‌کنیم، دور خیلی از کارها را خط می‌کشیم و زندگی خود را بر محور کارهای صحیح تنظیم می‌کنیم. در واقع خودمان را مدیریت می‌کنیم که در آیه از آن به تقوا و پرهیزکاری یاد شده است.
میوه‌های درخت آینده‌نگری
1 . درست اندیشى
یکى از نتایج توجه به آینده، درست اندیشى و تشخیص درست راه است. شخص آینده نگر، مى تواند با ژرف نگرى، از زوایاى گوناگون یک مسئله با خبر شده و درباره آن با دقّت بیشترى رفتار کند. امام صادق(ع) در این باره مى فرماید: «عاقبت اندیشى و توجه نمودن به پایان کارها، به عقل، یارى مى رساند و به تشخیص درست امور، کمک مى کند».
2 . آمادگى رویارویى با مشکلات
آیندهن گرى و توجه به آنچه در آینده، احتمال وقوع آن مى رود، باعث می‌شود خودمان را براى روبه رو شدن با دشوارى هاى پیشِ رو، آماده سازیم. آدم‌هایی که شعارشان «ز گهواره تا گور بی‌خیال» است، وقتی مشکلی برای آن ها پیش‌بیاید، قافیه را باخته و خودشان را گم می‌کنند. در یکى از سخنان امام على(ع) مى خوانیم: «انسانى که در تمام شرایط زندگى، میانه روى را ترک نکند و با توجه به آینده، از امکانات موجود به صورت متعادل بهره مند گردد، خود را براى روزهاى دشوار، آماده ساخته است».
3 . پیشروى به سوى هدف
انسان هاى آینده نگر، همواره در بزرگْراه زندگى، به سوى اهداف و برنامه هایى که پیشاپیش مشخص کرده اند، حرکت مى کنند؛ چنین افرادى، مانند کوه، استوارند و هیچ توفانى نمی‌تواند آنها را جابه جا کند. برخلاف آدم‌هایی که فقط و فقط امروزشان را می‌بینند. بارها دیده ایم که در آسمان، تنها چیزهاى سبک و بى ارزش و بدون هدف اند که توسط کوچکترین وزش، به هر جایى منتقل مى شوند و بر بام هر خانه اى، لحظه اى مى نشینند و دوباره سرگردانى!
4 . آرامش خاطر
انسان آینده نگر، به فرموده امام على(ع) به دلیل توجه به نتیجه کار، از رنج و اندوه هایى که احتمال بروزشان بوده، پیشگیرى کرده و در مسیر رسیدن به اهداف آینده اش، مانند مسافر آشنا به مسیر و جاده است نه چون یک غریبه اى که ناآشنایى با خطرات و مشکلات احتمالى او را نگران می‌کند و هر لحظه گمان بروز خطر او را رنجیده خاطر می‌نماید.
5 . خداحافظى با پشیمانى
پشیمانى، نتیجه شتاب در انتخاب است. یک تصمیم نادرست و به دنبال آن یک انتخاب، مى تواند باعث تأسف و پشیمانى شود؛ اما این نگرانى براى شخصى که در تصمیم گیرى خود، فرداها را در نظر مى گیرد، وجود ندارد؛ زیرا اوّلْ خوب فکر کرده و بعد انتخاب و حرکت کرده است. در این باره، نصیحت امام على(ع) خواندنی است: «کسى که با شتاب (و بدون توجه به آینده) تصمیمى گرفته و سوار بر ماشین عجله شده باشد، سرزنش و احساسِ رنجِ آور ندامت، بر او چیره خواهد شد». این چنین فردى، «افسوس»، «حیف»، «اى کاش»، «آه»، و... مهمان‌های همیشگی‌اش هستند.
6. ایجاد انگیزه
یک مسابقه بزرگ و مهم دو و میدانى را تصوّر کنید. اگر دونده اى که از بقیّه پیش افتاده، به حریفانى که از او عقب افتاده اند، نگاه کند، چه اتفاقى خواهد افتاد؟ آیا احتمال این‌که کمى از انگیزه او کاسته شود، وجود ندارد؟ حال اگر این دونده موفق به مسیرى که تا رسیدن به هدف و پایان خط باقى مانده، فکر کند، چه اتفاقى مى افتد؟ آیا این توجه به مسیر پیشِ رو، به او انگیزه بیشترى نخواهد داد؟
انسان ها هم در مسیر زندگى، چنین حکایتى دارند. توجه به آینده و آنچه باید به آن برسند، انگیزه اى دوچندان در افراد ایجاد مى کند که نتیجه آن، پویایى و کوشایى بیشتر خواهد بود.
7 . استفاده از فرصت ها
فردى که با توجه به آینده زندگى مى کند، می‌داند که آینده، چیزى نیست به غیر از آنچه امروز و الان انجام مى دهد، به این خاطر، از تمام لحظه‌های زندگی خود استفاده می‌کند تا به اهدافی که طراحی کرده، نزدیک‌تر شود. پس وقتی ما به آینده نگاه می‌کنیم، نه تنها از زندگی در زمان حال دور نمی‌شویم، بلکه آن را با جدیت و نشاط بیشتری دنبال می‌کنیم.پس با نگاهی به آینده، درست زندگی کنیم.
پیشنهاد خداوند
نگاه به آینده، یعنى نگاه به روشنایى؛ نگاهى که در آن «امید»، «حرکت» و «تلاش» وجود دارد. این نگاه در قرآن هم ستوده شده است. پیشنهاد خداوند را بشنویم:
«یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ لْتَنْظُرْ نَفْسٌ ما قَدَّمَتْ لِغَدٍ وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ خَبیرٌ بِما تَعْمَلُونَ؛ اى کسانى که ایمان آورده اید، از خدا پروا دارید و هر کسى باید بنگرد که براى فردا[ى خود] از پیش چه فرستاده است و [باز] از خدا بترسید. در حقیقت، خدا به آنچه مى کنید آگاه است». همانطور که می‌بینید، خداوند هم ما را به آینده‌نگری و توجه به فردا سفارش می‌کند، ولی با یک تفاوت و امتیاز جدی نسبت به دیگران. خداوند از ما می‌خواهد که قدرت آینده‌نگری و زوم خود را درباره فردا، برای یک ابدیت و همیشه تنظیم کنیم. وقتی نگاه ما، ساختن یک موفقیت پایدار و همیشگی است، به دنبال آن مراقبت بیشتری از خودمان می‌کنیم، دور خیلی از کارها را خط می‌کشیم و زندگی خود را بر محور کارهای صحیح تنظیم می‌کنیم. در واقع خودمان را مدیریت می‌کنیم که در آیه از آن به تقوا و پرهیزکاری یاد شده است.
میوه‌های درخت آینده‌نگری
1 . درست اندیشى
یکى از نتایج توجه به آینده، درست اندیشى و تشخیص درست راه است. شخص آینده نگر، مى تواند با ژرف نگرى، از زوایاى گوناگون یک مسئله با خبر شده و درباره آن با دقّت بیشترى رفتار کند. امام صادق(ع) در این باره مى فرماید: «عاقبت اندیشى و توجه نمودن به پایان کارها، به عقل، یارى مى رساند و به تشخیص درست امور، کمک مى کند».
2 . آمادگى رویارویى با مشکلات
آیندهن گرى و توجه به آنچه در آینده، احتمال وقوع آن مى رود، باعث می‌شود خودمان را براى روبه رو شدن با دشوارى هاى پیشِ رو، آماده سازیم. آدم‌هایی که شعارشان «ز گهواره تا گور بی‌خیال» است، وقتی مشکلی برای آن ها پیش‌بیاید، قافیه را باخته و خودشان را گم می‌کنند. در یکى از سخنان امام على(ع) مى خوانیم: «انسانى که در تمام شرایط زندگى، میانه روى را ترک نکند و با توجه به آینده، از امکانات موجود به صورت متعادل بهره مند گردد، خود را براى روزهاى دشوار، آماده ساخته است».
3 . پیشروى به سوى هدف
انسان هاى آینده نگر، همواره در بزرگْراه زندگى، به سوى اهداف و برنامه هایى که پیشاپیش مشخص کرده اند، حرکت مى کنند؛ چنین افرادى، مانند کوه، استوارند و هیچ توفانى نمی‌تواند آنها را جابه جا کند. برخلاف آدم‌هایی که فقط و فقط امروزشان را می‌بینند. بارها دیده ایم که در آسمان، تنها چیزهاى سبک و بى ارزش و بدون هدف اند که توسط کوچکترین وزش، به هر جایى منتقل مى شوند و بر بام هر خانه اى، لحظه اى مى نشینند و دوباره سرگردانى!
4 . آرامش خاطر
انسان آینده نگر، به فرموده امام على(ع) به دلیل توجه به نتیجه کار، از رنج و اندوه هایى که احتمال بروزشان بوده، پیشگیرى کرده و در مسیر رسیدن به اهداف آینده اش، مانند مسافر آشنا به مسیر و جاده است نه چون یک غریبه اى که ناآشنایى با خطرات و مشکلات احتمالى او را نگران می‌کند و هر لحظه گمان بروز خطر او را رنجیده خاطر می‌نماید.
5 . خداحافظى با پشیمانى
پشیمانى، نتیجه شتاب در انتخاب است. یک تصمیم نادرست و به دنبال آن یک انتخاب، مى تواند باعث تأسف و پشیمانى شود؛ اما این نگرانى براى شخصى که در تصمیم گیرى خود، فرداها را در نظر مى گیرد، وجود ندارد؛ زیرا اوّلْ خوب فکر کرده و بعد انتخاب و حرکت کرده است. در این باره، نصیحت امام على(ع) خواندنی است: «کسى که با شتاب (و بدون توجه به آینده) تصمیمى گرفته و سوار بر ماشین عجله شده باشد، سرزنش و احساسِ رنجِ آور ندامت، بر او چیره خواهد شد». این چنین فردى، «افسوس»، «حیف»، «اى کاش»، «آه»، و... مهمان‌های همیشگی‌اش هستند.
6. ایجاد انگیزه
یک مسابقه بزرگ و مهم دو و میدانى را تصوّر کنید. اگر دونده اى که از بقیّه پیش افتاده، به حریفانى که از او عقب افتاده اند، نگاه کند، چه اتفاقى خواهد افتاد؟ آیا احتمال این‌که کمى از انگیزه او کاسته شود، وجود ندارد؟ حال اگر این دونده موفق به مسیرى که تا رسیدن به هدف و پایان خط باقى مانده، فکر کند، چه اتفاقى مى افتد؟ آیا این توجه به مسیر پیشِ رو، به او انگیزه بیشترى نخواهد داد؟
انسان ها هم در مسیر زندگى، چنین حکایتى دارند. توجه به آینده و آنچه باید به آن برسند، انگیزه اى دوچندان در افراد ایجاد مى کند که نتیجه آن، پویایى و کوشایى بیشتر خواهد بود.
7 . استفاده از فرصت ها
فردى که با توجه به آینده زندگى مى کند، می‌داند که آینده، چیزى نیست به غیر از آنچه امروز و الان انجام مى دهد، به این خاطر، از تمام لحظه‌های زندگی خود استفاده می‌کند تا به اهدافی که طراحی کرده، نزدیک‌تر شود. پس وقتی ما به آینده نگاه می‌کنیم، نه تنها از زندگی در زمان حال دور نمی‌شویم، بلکه آن را با جدیت و نشاط بیشتری دنبال می‌کنیم.پس با نگاهی به آینده، درست زندگی کنیم.
نویسنده: ابراهیم اخوی
منابع روایات:
1 . محمدرضا، محمد و على حکیمى، ترجمه الحیاة، ترجمه: احمد آرام، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامى، ج 1، چ دوّم، 1376.
2 . تصنیف غررالحکم و دُرر الکلم، قم: دفتر تبلیغات اسلامى، اول، بى تا.
1 . محمدرضا، محمد و على حکیمى، ترجمه الحیاة، ترجمه: احمد آرام، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامى، ج 1، چ دوّم، 1376.
2 . تصنیف غررالحکم و دُرر الکلم، قم: دفتر تبلیغات اسلامى، اول، بى تا.
